Miejsce
Stratowulkan w Sosnowcu? Czynny czy nieczynny? Jest czy go nie ma? Nie ma. Ale był, a stratowulkan przypominał wyłącznie z kształtu. Kim, a właściwe czym był?
Zacznijmy od początku. Każdy obiekt hutniczy wytwarza odpad pod postacią żużli będących zestalonym stopem zawierającym zanieczyszczenia pochodzące z wytapianej rudy, topniki i pozostałe składniki, które są usuwane podczas wytopu. Powstała w Sosnowcu w XIX wieku huta Katarzyna, produkowała rocznie 60 000 ton surówki w dwóch piecach martenowskich. Dodatkowo z dwóch pieców stalowniczych uzyskiwano rocznie około 40 000 ton żelaza. Z produkcją stali związany był wypad żużla wielkopiecowego, który deponowano obok huty. Niewielką część żużla na przełomie XIX i XX wieku wykorzystywano, jako jeden ze składników, do wyrobu cegieł. Cegielnia zlokalizowana była tuż obok huty. Wytwarzane cegły miały charakterystyczny białawy odcień. Ilość żużla wykorzystywana do produkcji cegieł była jednak niewielka. Trzeba pamiętać, że z każdej tony uzyskanej surówki powstawało około 30% żużla. Zwałowisko rosło. Średnica podstawy zwałowiska osiągnęła w kulminacyjnym momencie ponad 1km. Wysokość zwałowiska w końcówce lat 50 XX wieku (kiedy zakończono wywożenie żużla na zwałowisko) sięgnęła około 60m.
Ciekawy był system wywozu żużla na zwałowisko. Żużel wywożono wagonikami (kolebami) poruszającymi się po ułożonym torze. Na początku wagoniki były ciągnięte przez konia. W okresie późniejszym funkcjonowała lokomotywka parowa, która pchała wagoniki, a po II wojnie światowej zastąpiła ją lokomotywa spalinowa. Po dopchaniu wagoników w rejon zwałowiska, do wagonu podpinano linę wyciągową, która wyciągała wagony na szczyt zwałowiska. Tam po opróżnieniu wagoniki zjeżdżały na dół i wracały do huty po żużel. W miarę podwyższania zwałowiska prowadzone prace związane z przedłużaniem torowiska do szczytu zwałowiska.
Żużel zaprzestano deponować około 1959 roku w momencie wygaszenia ostatniego wielkiego pieca na hucie. Zwałowisko było stopniowo rozbierane, a materiał wykorzystywany jako kruszywo. Wstępnie prace w zakresie odzysku odpadów żużla prowadziła spółka polsko-węgierska Haldex. Jednakże finalnie zwałowisko zostało całkowicie usunięte w okresie od 1972 roku do lipca 1983 roku przez Spółka Ehazet (specjalizującą się w przerobie żużli hutniczych na kruszywa drogowe). W tym okresie ze zwałowiska wywieziono jeszcze ponad dwa i pół miliona ton żużli.
Dziś na terenie gdzie znajdowało się zwałowisko zlokalizowane jest centrum handlowe "Plejada". Budynek centrum znajduje się w centralnej części byłej bryły zwałowiska.
Ciekawostka
Interesujący jest obiekt, który można zobaczyć podejmując skrytkę - jedyna z budowli przemysłowych po stronie ul. Staszica gdzie znajdowała się hałda. Jest to zbudowana z cegły wieża (foto), której przeznaczenie nie do końca jest jasne. Wieża wygląda na typowy piec służący do wypału wapieni, będących elementem wsadowym do procesu wielkopiecowego. Z drugiej strony niewykluczone jest jej użytkowanie jako wieży wodnej (tak też jest oznakowana na mapach pochodzących z lat 1958-1961). Ciekawym mogło by być jej wykorzystanie jakie wskazuje wikizaglebie.pl - wieża miałaby być elementem windy parowej dla wagonów.
Podejmując pojemnik możecie zobaczyć naocznie charakterystyczna cegłę, która była produkowana w cegielni przy hucie przy wykorzystaniu lokalnego żużla z Huty Katarzyna (foto). Obok miejsca skąd wyjeżdżały wagoniki z żużlem na hałdę, od kilku dni (styczeń 2015), można oglądać mural przedstawiający Sosnowieckiego Wezuwiusza (foto)....
Źródła
- Otwarty Regionalny System Informacji Przestrzennej - ORSIP
- www.wikizaglebie.pl
- www.wobiektywie2008.republika.pl
- www.fotopolska.eu
Skrytka/Pojemnik
Pojemnik znajdziecie w miejscu zgodnie z podpowiedzią. Zmiana na wielkość pojemnika mikro. Bardzo proszę odkładać dokładnie pojemnik na miejsce. Proszę zwrócić uwagęna otoczenie. Często w okolicy przebywają osoby, które wrócą po Was i skrzynkę zniszczą widząc gdzie ją odkładacie!
UWAGA teren poprzemysłowy obecnie nieco zazieleniony. Uważaj na liczne niewielkie wykopy oraz skarpy o wysokości do 2-3m. Wchodzisz tutaj na własną odpowiedzialność!
Powodzenia!