Dit is mijn eerste cache, waarin ik mijn nieuwe hobby, geocaching, combineer met twee oudere hobbies: astronomie en het maken van houten speelgoed. Via een paar waypoints ga je naar de astrokluis, die je vervolgens moet kraken. Om dit te volbrengen moet je een aantal vragen op het gebied van astronomie beantwoorden. De meeste vragen kun je van te voren aanpakken, een paar moet je onderweg of bij de kluis doen.
This is my first geocache, in which I mix my new hobby geocaching with 2 older ones: astronomy and fabricating wooden toys. A few waypoints will lead you to the astrovault (astrokluis in Dutch), which you will have to open. To accomplish this you need to answer a number of questions on astronomy. Most of the questions you can handle at home, a few on the cache location. N.B: the remainder of the cache page is in Dutch, to prevent the text from growing to big. Contact me for the remaining text in English; I'll email it to you.
Laat je niet afschrikken door onbekendheid met het onderwerp, of de hoeveelheid vragen, of het feit dat het een multi-cache is. Alle antwoorden zijn eenvoudig te vinden op internet (tip: wikipedia). De vragen zijn niet bedoeld om het je moeilijk te maken, maar om je interesse te wekken. Verder is de cache een multi omdat ik het niet kon laten om gebruik te maken van wat astronomie-gerelateerde geografische locaties in de buurt van de cache. Maar je bent in no-time bij de kluis, don't worry!
Vraag 1
Het bekendste sterrenbeeld in onze regionen is de Grote Beer. Zie het plaatje boven. De zeven helderste sterren vormen de steelpan (binnen het kader). Het hele sterrenbeeld is veel groter (een supermuis ?).
Nu is het zo dat één van deze 7 sterren een dubbelster is; het zijn eigenlijk 2 sterren dicht bij elkaar. De één is wat helderder dan de ander. Iemand met heel scherpe ogen kan dit met het blote oog al zien. Met een verrekijker is het een makkie.
Om welke ster gaat het ? EXTRA UITDAGING: ga op een heldere avond naar buiten en zie het met je eigen ogen !
a) Alkaid
b) Mizar
c) Alioth
d) Megrez
e) Phecda
f) Merak
g) Dubhe
Antwoord (a) => A = 1, antwoord (b) => A = 2, ... , ... , ... , ... , antwoord (g) => A = 7
Vraag 2
Wat veroorzaakt het verschil tussen de seizoenen (winter, lente, zomer, herfst) ?
a) De afstand van de aarde tot zon; in de winter het grootst, met koude als gevolg, in de zomer het kleinst, met de bijbehorende warmte. In de herfst en de lente zit de afstand er tussen in met gematigde temperaturen als gevolg.
b) Dit komt door de zonnecyclus. Deze duurt 11 jaar en gaat gepaard met wisselende zonne-activiteit en aantallen zonnevlekken. Binnen een jaar veroorzaken de variaties de seizoenen.
c) De schuine stand van de aardas. In de winter is het noordelijk halfrond van de zon af gekeerd waardoor de zon niet hoog komt, de dagen kort zijn, en de schuin invallende zonnestralen ons niet goed verwarmen. Op het zuidelijk halfrond is het andersom en is het dus zomer.
Antwoord (a) => B = 1, antwoord (b) => B = 4, antwoord (c) => B = 7
Wat is er aan de sterrenhemel te zien ? Waar hangt het vanaf wat er te zien is ? Even wat uitleg, en dan een paar vragen.
Denk de zon en ons jaarlijkse rondje er omheen even weg. Stel je de aardbol voor die stil in de ruimte vol met onbeweeglijke sterren hangt. Wij zitten hier aan de bovenkant van de aardbol, en zien dus de sterren die onder die bol hangen nooit.
De aarde hangt echter niet stil, ze draait om haar as, ieder dag. Door dit gedraai lijken de sterren toch te bewegen; ze komen op in het oosten en gaan onder in het westen, net als de zon. Als je de aardas doortrekt naar het noorden kom je bij de Poolster uit; die staat dus stil.
We draaien jaarlijks een rondje om de zon heen. Vergeleken met de afstand naar de sterren stelt dit rondje niets voor. Maar die zon maakt wel uit. De sterren aan de andere kant van de zon zijn een paar maanden niet te zien, en dat geldt voor iedere aardling.
Dus van belang zijn: je plaats op aarde, het tijdstip, en waar we ergens binnen het lopende jaar zijn.
Vraag 3
Je staat op de evenaar. Je kijkt ’s nachts geruime tijd naar de sterren. Wat doen ze ?
a) Ze blijven op dezelfde hoogte, bewegen van oost naar west.
b) Ze komen loodrecht uit de horizon op in het oosten, en gaan loodrecht naar beneden in het westen onder.
c) Ze gedragen zich exact hetzelfde als op onze breedtegraad.
Antwoord (a) => C = 2, antwoord (b) => C = 4, antwoord (c) => C = 8
Vraag 4
Er speelt bij die sterrenhemel eigenlijk nog iets mee. De aardas schommelt, net als bij een tol. De as maakt hierbij een rondje. Dat rondje duurt 26.000 jaar. Gevolg is, dat afhankelijk van waar we in dat rondje zitten, we anders tegen de sterrenhemel aankijken. Toevallig zit nu Polaris, van het sterrenbeeld Kleine Beer, boven de aardas en is dus de poolster. In de tijd van het oude Egypte was Thuban van het sterrenbeeld Draak de poolster.
Het is prettig om een poolster te hebben; het is een vast punt aan de sterrenhemel en een wijzer naar het noorden. De bewoners van het zuidelijk halfrond hebben pech; in het verlengde van de aardas in zuidelijke richting is geen enkele heldere ster te vinden. Ze hebben dus geen poolster.
Het geschommel van de aardas heeft ook gevolgen voor de dierenriem. Er klopt weinig meer van de oorspronkelijke dierenriem en de bijbehorende periodes van het jaar. De Schorpioen doet eigenlijk nog maar voor 7 dagen mee: 23 t/m 29 november. En de dierenriem zou op dit moment feitelijk uit 13 sterrenbeelden moeten bestaan. In de astrologie worden deze verschuivingen gemakshalve maar genegeerd.
De vraag: hoe heet het 13e sterrenbeeld, wat dus eigenlijk ook bij de dierenriem zou moeten horen ?
a) Hydra
b) Andromeda
c) Walvis
d) Slangendrager
Antwoord (a) => D = 1, antwoord (b) => D = 2, antwoord (c) => D = 3, antwoord (d) => D = 4
Vraag 5
Wat houdt die dierenriem nou eigenlijk in ?
a) Als je de evenaar doortrekt de ruimte in dan loopt deze door de dierenriem-sterrenbeelden heen. In feite is er dus een rondlopend lint van sterrenbeelden: de dierenriem.
b) Leeuw, Ram, Vissen, Schorpioen, Kreeft, Steenbok etcetera: dieren. In de loop der eeuwen is dit lijstje “vervuild” geraakt met een enkele andere sterrenbeelden, maar de naam “dierenriem” is blijven hangen.
c) De aarde draait om de zon. Ogenschijnlijk is het echter de zon die beweegt. Daarbij zit ze steeds tussen de aarde en een sterrenbeeld. Voor de kijkers, ons dus, zit ze “in” dat sterrenbeeld. In een jaar tijd trekt de zon op deze manier door een aantal sterrenbeelden heen. Dit lint van sterrenbeelden heet de dierenriem.
Antwoord (a) => E = 2, antwoord (b) => E = 4, antwoord (c) => E = 6
Vraag 6
Vroeger dacht men dat de aarde het middelpunt van alles was, waar de zon, de planeten en de sterren omheen draaiden. Toen dat anders bleek te liggen dacht men vervolgens tot minder dan een eeuw geleden dat onze melkweg het hele universum omvatte. Nu is onze melkweg één van de vele miljarden in zijn soort, we wonen op een vrij kleine planeet, die rond een middelmatig sterretje draait in een rustige buitenwijk van een doorsnee sterrenstelsel enzovoorts.
We zijn dus eigenlijk steeds onbelangrijker geworden. Waar kunnen we nog over opscheppen ? Dat valt nog best mee. Geef het antwoord wat niet klopt.
a) Onze melkweg heeft een fraaie spiraalvorm, en is toch wel vrij fors; de op één na grootste in de kluit van ruim 30 sterrenstelsels waar we uithangen.
b) Onze aarde valt in het niet bij Jupiter en Saturnus, maar is wel van veel zwaarder spul: ruim 5kg per kubieke decimeter, ongeveer 2x zo zwaar als marmer, en niet veel minder dan massief ijzer. Onze planeet is daarmee koploper in het zonnestelsel.
c) De aarde is het enige object in het zonnestelsel met een serieuze hoeveelheid (al dan niet bevroren) water.
d) Vrijwel alle sterren aan de sterrenhemel die met het blote oog goed te zien zijn, zijn zwaarder en helderder dan onze zon. Er zijn echter veel meer sterren die juist kleiner en minder helder zijn (daarom zie je ze niet…). Onze zon verslaat misschien wel ¾ van alle sterren wat dat betreft.
Antwoord (a) => F = 1, antwoord (b) => F = 3, antwoord (c) => F = 5, antwoord (d) => F = 7
Vraag 7
Waarover kunnen we ons nog meer op de borst kloppen ? Geef wederom het antwoord dat niet klopt.
a) We hebben een joekel van een maan; de nummer 5 van het zonnestelsel. Alleen Jupiter (3 stuks) en Saturnus (1) hebben grotere manen.
b) Ons zonnestelsel bevat reuzenplaneten en rotsachtige kleine planeten. Onze aarde hoort bij de kleintjes maar is daarvan wel de grootste; Mercurius, Venus, Mars en Pluto zijn kleiner en lichter.
c) De aarde is de enige plaats in ons zonnestelsel én in de melkweg waarvan vaststaat dat er leven is.
d) We hebben de hoogste bergen van het zonnestelsel.
Antwoord (a) => G = 3, antwoord (b) => G = 5, antwoord (c) => G = 7, antwoord (d) => G = 9
Vraag 8
De meeste mensen zien sterren als witte stipjes aan de nachthemel. Ze hebben echter kleuren; blauw, wit, geel, oranje, rood. Dit hangt hoofdzakelijk af van de temperatuur van de ster. De kleuren zijn moeilijk te zien in het donker. Met een verrekijker of telescoop springen de kleuren er meer uit. Vooral bij een dubbelster met verschillend gekleurde sterren wordt het echt duidelijk.
Dan nu de vraag: het sterrenbeeld Orion bevat een zogenaamde rode superreus. Het gaat om één van de 7 sterren waaruit de zandlopervorm bestaat (zie plaatje). Met het blote oog is duidelijk te zien dat deze ster minder wit is dan de andere zes sterren. Niet echt rood, waar toch wel geel/oranje.
EXTRA UITDAGING (alleen mogelijk in de winter): ga op een heldere avond kijken welke ster het is !
a) Betelgeuze
b) Bellatrix
c) Alnitak
d) Alnilem
e) Mintaka
f) Saiph
g) Rigel
Antwoord (a) => H = 1, antwoord (b) => H = 2, ... , ... , ... , ... , antwoord (g) => H = 7
Voor de resterende vragen moet je op pad. Het is wel aan te raden de slotvragen van te voren even door te nemen.
Ga naar het startpunt: N 51°46.111' - E005°30.423'
Vraag 9
Welke planeten zie je ?
a) Mars, Venus, Jupiter
b) Mercurius, Venus, Saturnus
c) Mercurius, Mars, Saturnus
d) Venus, Jupiter, Saturnus
Antwoord (a) => I = 8, antwoord (b) => I = 6, antwoord (c) => I = 4, antwoord (d) => I = 2
Ga naar het tussenpunt: N 51°CE.DDB', E005°AG.IHC'
Vraag 10
Kijk naar de straatnamen in deze woonwijk. In welk sterrenbeeld bevind je je ?
a) Leeuw
b) Grote Beer
c) Vissen
d) Pegasus
Antwoord (a) => J = 2, antwoord (b) => J = 4, antwoord (c) => J = 6, antwoord (d) => J = 8
Ga nu naar de eindpunt: N 51°CE.DDH', E005°AG.JIF'. De kluis bevindt zich op de oprit van de cache beheerder, voel je niet beschroomd. De buren zijn ook op de hoogte. Neem rustig de tijd.
Tijd voor de kluiscode-vragen. Je moet sterrenbeelden herkennen. Deze zijn op de linkerzijkant, de deur en de rechterzijkant van de kluis afgebeeld. In het plaatje hieronder staan op de posities van de sterrenbeelden aanduidingen van windrichtingen. Daarnaast bevat het plaatje sterren (A, B en C). Deze stellen de draaiknoppen van de kluis voor.
De sterrenbeelden zijn geselecteerd op herkenbaarheid. In principe is voorkennis niet vereist, maar je mag je voorbereiden. Het zijn (niet op volgorde):
-
Leeuw. Je kunt met wat fantasie een liggende leeuw in het patroon zien.
-
Zwaan. Dit exemplaar vliegt.
-
Driehoek. Onbenullig sterrenbeeld, voor het gemak toegevoegd. Verder geen commentaar.
-
Schorpioen. Prachtig sterrenbeeld, komt helaas nauwelijks boven de horizon uit in deze streken. Vooral de staart is duidelijk.
-
Orion. Misschien wel de mooiste van alle 88 erkende sterrenbeelden. De torso van de jager (of een zandloper) is herkenbaar.
-
Grote beer. De welbekende steelpan, of, bij sommige volkeren: de Wagen.
-
Cassiopeia. Een koningin erin zien valt niet mee, wel een grote letter "W". Altijd boven de horizon hier, net als de steelpan.
-
Het Zuiderkruis, een kruis dus. Heel klein sterrenbeeld, met heel heldere sterren. Helaas niet weggelegd voor ons noorderlingen.
Vraag 11
Op welke positie is de schorpioen te vinden ?
Stel draaiknop A in op de windrichting die overeenkomt met de positie van de Schorpioen.
Vraag 12
Op welke positie is Orion te vinden ?
Stel draaiknop B in op de windrichting die overeenkomt met de positie van Orion.
Vraag 13
Op welke positie is de grote beer te vinden ?
Stel draaiknop C in op de windrichting die overeenkomt met de positie van de grote beer.
Heb je alles nauwkeurig ingesteld ? Dan moet de kluisdeur soepel open gaan. Gaat ie niet open, dan klopt er iets niet. Forceer niet; de kluis is stevig maar het mechanisme is niet vandaalproof.
Gaat de deur open ? Dan wacht je nog een kleine verrassing.
Helemaal klaar ? Laat dan svp de kluis afgesloten achter.
Tot slot
De cache is in principe gewoon toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Het is echter wel zo dat om bij de kluis te komen een toegang van ongeveer 1 meter breed gepasseerd moet worden.
Ik hoop met deze cache een klein steentje bij te dragen aan de interesse in astronomie.
