Het monument
Bij een geologisch monument in Friesland zult u vast denken aan Friese klei. Niets is minder waar. Ten zuiden van Mûnein (Molenend) ligt een voor geologen interessante plek. Hier liggen zwerfstenen bij elkaar, die tijdens de ruilverkaveling Tytsjerksteradiel zijn opgegraven.
Het monument van 40 bij 40 meter stelt de kaart van Scandinavië voor, maar wel op een heel speciale wijze. De ongeveer 10.000 zwerfstenen zijn zo neergelegd dat ze de geologische kaart van Scandinavië, schaal 1:100.000 zo goed mogelijk is nagebootst. Gesteenten waarvan de herkomst bekend is liggen op de kaart op de exacte plaats waar ze vandaan komen.
Landijsgletsjer
In de Saale-ijstijd (150 – 380 duizend jaar geleden) was Nederland door een dikke ijslaag (landijsgletsjer) bedekt. Deze landijsgletsjer, die vanuit Scandinavië naar Nederland werd opgestuwd, heeft alle stenen, leem en zand meegevoerd die we tegenwoordig in Noord-Nederland aantreffen.
Na het smelten van de ijskap werd dit materiaal afgezet in dikke en dunne lagen. Door onderzoek van geologen is vastgesteld, dat alle stenen die in Noordwest Europa worden aangetroffen, van de Scandinavische gebergten afkomstig zijn. Door de strooivelden (plaatsen met relatief veel stenen uit hetzelfde herkomstgebied) van specifieke stenen te volgen, heeft men geprobeerd de loop van de gletsjers te reconstrueren. Het bleek, dat er plaatselijk een grote vermenging heeft plaatsgevonden. We moeten dus aannemen dat er gletsjerstromen uit verschillende richtingen zijn geweest.
Geologische informatie
Zo’n 40% van de herkenbare stenen zijn uit het Finse scherengebied afkomstig, bijvoorbeeld van de Ålandeilanden op de grens van Oostzee en Botnische Golf. Hier komt het Åland-rapakvi-porfier, een rood gesteente met witte ringen van meestal ongeveer 1 centimeter grootte vandaan.
De meeste stenen komen echter uit Zuid en Midden-Zweden. De provincie Dalarna is bijvoorbeeld goed vertegenwoordigd.
Loggen van de cache
Maak een foto van jezelf bij het monument en voeg die bij de log.
Beantwoord de onderstaande vragen, en mail ze naar mij.
- Hoeveel eiland(groepen) waarvan stenen gevonden zijn, bestaan tegenwoordig niet meer?
- Waar staat de letter R voor, volgens de kaart.
Natuurwandelpad
Het monument is het begin- en eindpunt van een natuurwandelpad, gemarkeerd door 18 grote zwerkeien. Verderop wordt het pad aangegeven door een verhoogde waterkering. De Bouwepet is een vrij recentelijk ingericht natuurgebied, met als belangrijkste functie het vormen van een verbinding tussen Grote Wielen en Ottema-Wiersma reservaat. De eigenlijke Bouwepet is een vaart die dwars door het gebied stroomt. Deze vaart is bij de herinrichting vergraven en heeft in oostelijke richting een nieuwe loop gekregen. Door verhoging van de grondwaterstand en verbetering van de waterkwaliteit hoopt It Fryske Gea een terrein te creëren waar zich een natuurlijke vegetatie kan ontwikkelen.
De Bouwepet is van 8 april tot 15 juni gesloten in verband met broedende weide- en watervogels. Het monument is het hele jaar door te bezichtigen.
Bedankt
Foto Kody Burgum voor het beschikbaar stellen van de luchtfoto van het monument.
Cachorganic voor de Engelse vertaling.
The monument
When describing a geological monument in Friesland, you think off the frysian clay. Not so ever is the truth! South of Mûnein (Molenend) is a geologically interesting spot. You will find a collection of glacial erratics, gathered with the “ruilverkaveling” (enclosures) of Tytsjerksteradiel.
The monument measures 40 square meters and shows the map of Scandinavia, drawn on a very special way. The (about) 10.000 glacial erratics are put down to show the map of Scandinavia on a scale of 1:10.000 as well as possible. Rock, which origin is known, is placed on the map exactly on the place of origin.
Glacier
In the Saalien-iceage (150-380.000 years ago), the Netherlands were covered by a thick sheet of ice (glacier). This glacier had come down from Scandinavia and pushed all sorts of sand, stone and loam we nowadays are finding back in the Netherlands.
After melting down of the icecap, this material has been deposited in thick and thin layers. By geological research is defined that all the glacial erraticsfound in North-western Europe, has been originated from Scandinavian mountains. By following glacial fields (places with a high concentration of Ice age erratics/ boulders) They tried to reconstruate the flow of the Saalien glaciers. As a result, there seemed to be a mix of different kinds of boulders, which suggests that the iceflows were coming from different directions and met in this area.
Geological information
About 40 percent of the recognisable boulders are originated from the Finnish Skerry coastline. E.g; the Ålandisles on the borders of the Gulf of Bothnia and Baltic sea. Here, the Åland-rapakvi-porphyry, a reddish rock with white rings of approximately 1 Cm., originates.
Most of the boulders are originating from Southern-, and Central Sweden. The province of Dalarna is hereby a good representative.
Logging this cache
You have to present a picture of yourself at the monument with your log.
You also have to answer the following questions, and mail them to me (via my profile);
- How many island (groups of islands) where boulders were found, are not existing anymore?
- What does the letter R mean, according the map?
Walk
Near the monument is the start and end of a walk, marked by 18 huge boulders. It is not allowed to walk from april 8th to june 15th. You can visit the monument during the whole year.
Thanks
Foto Kody Burgum for the aerial photograph of the monument.
Cachorganic for the English translation.