Annie M.G. Schmidtpark Mystery Cache

Annie M.G. Schmidt is zonder twijfel de bekendste Nederlandse schrijfster van kinderboeken en -gedichten. Jip en Janneke, Pluk van de Petteflet, Dikkertje Dap, het beertje Pippeloentje, Abeltje; Wie kent ze niet? Een aantal boeken is verfilmd en ze kreeg veel bekroningen, onder andere een Gouden Griffel voor Otje.

De vader van Annie was dominee in het dorp Kapelle in Zeeland. Het gezin woonde in de pastorie tegenover de kerk. De andere kinderen in het dorp vonden haar een beetje raar. Een domineesdochter die geen Zeeuws sprak en niet in klederdracht liep, maar 'stads' gekleed ging. Ze was erg op zichzelf en speelde bijna nooit buiten. 'Nee, wij waren geen buitenmensen', herinnert ze zich, 'we waren huismussen. De pastorie was een burcht waarin we ons veilig waanden tegenover de barre wereld van landbouwers.’

Anna Maria Geertruida Schmidt was het derde dochtertje met dezelfde naam. Twee dochtertjes voor haar stierven. Haar moeder bewaakte haar als een kostbaar kleinood dat beschermd moest worden. Met haar vader had Annie niet zoveel contact.

Annie is een vroeg wijs kind en kijkt met enige verbazing naar de volwassen wereld om haar heen, waarin mensen vaak andere dingen zeggen dan ze doen. Als Annie over haar jeugd schrijft, leest dat als een absurd drama in de vorm van een komedie. De verhalen zijn soms schrijnend, maar bijna altijd om te lachen.

Voor haar trouwen was de moeder van Annie onderwijzeres geweest. Ze leerde haar dochter al vroeg lezen. Ze vertelde verhalen, zong liedjes en las sprookjes voor. Als Annie veertien jaar is, stuurt ze enkele van haar versjes naar de beroemde dichter Willem Kloos. Die antwoordt: 'Nu ik de verzen van uw kind goed ken, eerst las mijn vrouw ze mij voor en zo even keek ik ze nog eens door, voor mijzelf alleen, behoef ik u gelukkig niet de hoop te ontnemen, dat zij waarachtige aanleg heeft. Uit den vlotlevendige en harmonische, ja hier en daar zelfs muzikalen rhytmus, laat zich afleiden dat er diep wezenlijk iets in haar zingt.' Ook raadpleegt mevrouw Schmidt een helderziende. De vrouw voorspelt dat Annie een beroemde schrijfster zal worden.

Op de HBS in Goes verandert Annie van een zoet kind in een recalcitrante jongedame die vaak spijbelt. De jaren twintig zijn voor haar de tijd van de 'echte seksuele revolutie': 'Vrouwen en meisje knipten hun haren af. Ze gingen korte rokken dragen, ze leerden chaufferen, ze rookten als ketters. Annie gaat op kamers wonen in Den Haag om voor notaris te studeren, net als haar broer. Maar uitgaan, dansen en jongens vindt ze toch leuker. In 1930 wordt ze au-pair bij de dames Von Levetzow in Hannover. De verzekeringsagent Callenfels, een bekende van de familie, heeft haar geïntroduceerd bij tante Julia, tante Callie en tante Emmie. 'Ze waren allerliefst', herinnert Annie zich.

Ik heb van alles gedaan, zegt Annie in een interview. Kandidaat-notaris studeren, maar dat wilde ik helemaal niet. Ik werd ertoe geprest door mijn ouders.
Schoevers, secretaresse, een jaar Duitsland om de taal te leren. Niets lukte en ik wilde ook niets. Dat is meestal zo: ik wilde niets, maar wist ook niet wat ik wel wilde.

Eindelijk ben ik toen op de bibliotheek terechtgekomen en dat lag me goed. Ik had ook altijd andere vriendjes en verloofden, want dat hing er natuurlijk ook mee samen. In die bibliotheektijd werd ik een echte brave tut. Tot haar eigen verbazing vindt Annie het bibliotheekwerk heerlijk. Aanvankelijk werkt ze als volontair, wat betekent dat ze niet betaald wordt. Ze haalt haar diploma, krijgt een baan en gaat op kamers wonen. 'In de bibliotheek zijn ook mijn ideeën over kinderen en boeken gevormd, door eindeloos te observeren. Lezende kinderen zijn zo boeiend. De manier waarop ze ondanks de vreselijke herrie totaal in hun boek verdiept zijn, zal me altijd bijblijven.'

'Schrijven ben ik pas gaan doen toen ik 36 was. Daarvoor had ik alleen wat Sinterklaasrijmen gemaakt. Mijn meisjesdromen waren gewoon: een vak hebben, werken en verschrikkelijk graag een man, van wie ik veel kon houden en met wie ik dan zou trouwen…

De belangrijkste omslag in het leven van Annie M.G. Schmidt komt in 1946. Voor de oorlog heeft ze korte tijd in Amsterdam gewoond tijdens haar bibliotheekopleiding. En nu wordt ze gevraagd om bij de voormalige verzetskrant Het Parool te komen werken. Annie: 'Het was een grote eer', schrijft Annie in Wat ik nog weet. 'Het was een wonder. Met een onvoorstelbaar hoog salaris, meer dan honderd gulden per maand. En dat aan een krant! Voor de nieuwe krant begint ze een archief op te zetten. Een verstrooide, verlegen, wazige, wat muizige vrouw: juffrouw Schmidt van documentatie.

 Ze wordt opgenomen in een kring van journalisten, intellectuelen en kunstenaars. De illustratrice Fiep Westendorp was daar één van. Annie raakt zwanger van 'een jongen met een blauwe pet', die ook nog homoseksueel blijkt te zijn. Op de paniek en wanhoop volgt een spontane abortus. Het is een ingrijpende ervaring die ze haar hele leven voor zichzelf zal houden. Pas dertig jaar later schrijft ze er een liedje over voor de musical Foxtrot: 'Over tijd'

Annie is niet langer de schuwe, verlegen, wat muizige juffrouw van de documentatie. Ze is kilo's afgevallen en ze kleedt zich jeugdiger tot wuft. Ze ontplooit zich tot een geestige jonge vrouw, plezierig in de omgang. Voor een cabaretuitvoering op een personeelsavond schrijft ze een paar teksten en componeert bij sommige de muziek. Ze speelt zelf mee. De voorstelling is zo'n succes, dat het cabaret ook elders gaat optreden onder de naam De Inktvis. De teksten die Annie schrijft worden vrijwel meteen gekocht door bekende cabaretiers als Wim Kan, Cor Ruys en Wim Sonneveld. Door het succes van haar cabaretteksten en haar versjes, verhalen en cursiefjes in Het Parool, is er waardering bij een groeiend publiek. Haar directe taalgebruik en ongecompliceerde manier van schrijven, de ironie, de eigenzinnigheid en haar gevoel voor humor en absurditeit worden door velen herkend.

In haar werk steekt Annie de draak met de moraal en de opvattingen van de tijd. Ook in de persoonlijke sfeer maakt ze ongebruikelijke keuzes. In het geheim plaatst ze een anonieme contact advertentie:
Jonge, vlotte vrouw, 33 jr., kunstzinnig, muzikaal, met literaire belangstelling, zoekt vriendschappelijk contact m. intellectueel, omstr. 40 j., links georiënteerd, m. veel gevoel v. humor.
Ze heeft zichzelf een paar jaar jonger gemaakt, want Annie is dan 36 jaar. De reactie van Dick van Duijn, chemicus en zakenman, spreekt haar het meest aan en het klikt meteen. Er ontstaat een verhouding die 34 jaar zal duren. Aanvankelijk zijn hun ontmoetingen geheim, want Van Duijn is getrouwd en heeft twee kinderen.

In 1950 verschijnt Annie's eerste bundel kinderversje Het Fluitketeltje. Vanaf dat moment volgt een overweldigende stroom van publicaties. Versjes, verhaaltjes, columns, kinderboeken, light verse, radiosoap, cabaretteksten, televisieseries, toneelstukken en musicals. Ze woont inmiddels samen met Dick van Duijn en raakt opnieuw in verwachting.

Annie en Dick gaan in Berkel en Rodenrijs wonen en hun zoon Flip wordt geboren. In die zelfde tijd schrijft Annie, op initiatief van producer Wim Ibo, voor de Vara-radio de allereerste Nederlandse soap. Onderwerpen als woningnood, emigratie, de komst van de tv en de nylon bh en het gebruik van make-up komen aan de orde tegen het decor van de harmonie en gezapigheid van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Met de winkelbediende Fred introduceert zij de eerste homoseksueel in de Nederlandse media. Het succes van de serie is ongekend: tijdens de uitzendingen is het stil op straat.

Aanvankelijk verzonnen en later met gebruikmaking van de ervaringen met haar opgroeiende zoon Flip, publiceert Annie de verhaaltjes van Jip & Janneke. Als serie in Het Parool, later ook in boekvorm. 'Het moesten voorleesverhaaltjes zijn voor kleuters en uit mijn leeszaaltijd weet ik nog dat kleuters het allerliefste horen over wat ze zelf kunnen meemaken. De gewone dagelijkse dingen als boodschappen doen, aan de hand van moeder ergens naartoe gaan. Ik heb toen twee buurkinderen bedacht en gewoon verteld wat ze zoal konden beleven.' De verhaaltjes zijn het begin van een langdurige samenwerking met de illustratrice Fiep Westendorp. Westendorp tekent Jip en Janneke in zwart witte silhouetten met duidelijke contouren. Dat bleek later een nadeel te hebben. De verhaaltjes zijn over de hele wereld vertaald. Behalve in Engeland; daar dachten ze dat Jip en Janneke negertjes waren.

 Annie combineert werk en gezin door vroeg op te staan. Voor haar man Dick en zoon Flip wakker zijn, zit een deel van de werkdag er al op. Soms kan ze zich moeilijk losmaken van haar werk. 'Ze zit weer op een wolk', zegt haar zoon dan. Annie: 'Wanneer andere vrouwen stofzuigen, 's morgens om negen uur, of bedden opmaken of andijvie wassen, dan zit ik uit het raam te staren. Of ik lig op de bank. En niemand wil geloven dat dat werken is. Heel hard werken zelfs. En ik verdien er mijn brood mee. Ik lig dus op die bank en denk: Wat klinkt leuker: Ringel Rangel Ronde, of Ringel Rangel Roezemoes? Soms kan ik een kwartier met zo'n probleem bezig zijn. Er kwam eens een schilder de kamer behangen. Gaat uw gang maar, zei ik, dan werk ik ook gewoon door. Hij zag mij op de bank liggen en vond het duidelijk vreemd, maar liet niets merken. Na een uurtje zei hij: Moet u nou niet 's een beetje rusten?'

Eind jaren zestig besluiten Annie en haar partner Dick om permanent in hun vakantiehuisje in Zuid-Frankrijk te gaan wonen. Dick heeft problemen met z'n gezondheid en verkoopt z'n bedrijf. Annie vindt het aanvankelijk heerlijk om te kunnen ontsnappen aan de voortdurende belangstelling voor haar persoon. Tegen het eind van de jaren zeventig raakt Dick in een depressie waar hij nooit meer uit zal komen. Problemen met z'n hart beperken hem in z'n doen en laten. Annie: 'Hij is drie jaar ziek geweest, heel lang, met een ontzettend diepe depressie. Op 6 januari 1981 slikt Dick de Vesparax tabletten die hij heeft aangeschaft om zelf het moment van zijn dood te kunnen bepalen. Annie houdt z'n hand vast tot hij sterft.

Annie wil niet in Zuid-Frankrijk blijven. Ze besluit om terug te keren naar Amsterdam: 'Eindelijk weer thuis'. Ze huurt een huis aan het Vondelpark. Binnen de kortste keren wordt het een plek waar schrijvers en artiesten elkaar ontmoeten. Een van haar ogen is inmiddels aangetast door staar. Een operatie en een lens bieden tijdelijk uitkomst. Maar dan, van de ene op de andere dag, verdwijnt het gezichtsvermogen van haar tweede oog. Dank zij een bril met een speciale loep kan ze, letter voor letter, doorgaan met haar favoriete bezigheid: het oplossen van kruiswoordraadsels en cryptogrammen.

Door het verlies van haar gezichtsvermogen en door haar hoge leeftijd wordt het schrijven steeds moeilijker. Maar het oud worden is toch minder erg dan ze had gedacht. Ze staat in het middelpunt van de belangstelling.'Ik doe gewoon wat ik zelf leuk en lekker vindt, zegt ze in een interview. Ik hoef niks meer te scheppen of te bedenken. Lekker rustig.' Maar als ze andere lichamelijke problemen krijgt - versleten wervels, hart- en longklachten, gebroken heup - wordt het leven zwaarder. In de toenemende afhankelijkheid van verplegend personeel kan ze zich moeilijk schikken. Steeds vaker praat ze met vrienden over de dood. Ze belt Harry Bannink met het verzoek om haar begrafenismuziek te maken. De componist valt even stil en vraagt dan: 'Heb je er haast mee, Annie?' Haar reactie is een schaterlach. Ze wil alleen maar voorkomen dat de muziek te treurig wordt. Een jaar later, in de nacht na haar 84ste verjaardag, komt de dood in haar slaap. Het is 21 mei 1995.

Annie heeft een heerlijk en hoogst boeiend leven geleefd en veel nagelaten. Veel erkenning gekregen. En een nog grotere afhankelijkheid van anderen - waar zij zo tegen opzag - door ouderdomsaftakeling, is haar bespaard gebleven. 'M'n liefje, m'n liefje, wat wil je nog meer?'

De volgende vragen gaan over het werk van Annie M.G. Schmidt: