Informatie vooraf
Vanwege de renovatie van het Binnenhof kan deze cache helaas voorlopig niet meer in de originele vorm gelopen worden. Er is een alternatieve route gevonden die de meeste van de originele wp's aandoet. Let hierbij op de volgende aandachtspunten:
- De volgorde van de wp's is veranderd. Dit zorgt er voor dat je de vragen niet meer in alfabetische volgorde tegen komt.
- De kaart met de route van deze wandeling is uiteraard aangepast. Gebruik deze dus om te kijken hoe u moet lopen.
- De aangeboden geluidsfragmenten zijn niet aangepast. Volg dus de volgorde van deze beschrijving en de kaart. De gebluidsfragmenten zijn op bewuste plekken wel bruikbaar mocht je dat willen omdat de vragen zelf niet zijn aangepast.
- Een drietal vragen zijn voorlopig komen te vervallen. Voor vraag Q is een alternatieve vraag toegevoegd in de beschrijving.
- Op één plek (het Achteromme) kan navigatie door de alternatieve route lastiger zijn omdat er inmiddels veel veranderd is in het stratenpatroon. Hierom is hier een extra aanwijzing toegevoegd in de tekst om je de juiste weg te wijzen.
- Onderweg komt je nog wel langs het Binnenhof. Momenteel kan je ook deels op. Voel je vrij om dat te doen als je dat wil, maar ga niet voorbij versperringen. Voor het volbrengen van deze cache hoef je nu niet meer op het Binnenhof zelf te komen.
Ik wens iedereen veel plezier met deze cache !!!
Dit wordt een hele vreemde geocache. Je gaat een reis door de tijd maken. De cache start op N 52° 04.890 E 004° 19.240. Je staat nu net buiten het oude centrum van Den Haag. Voor je zie je een brug die naar het centrum leidt. Als je deze brug oversteekt zal er iets heel vreemds gebeuren. Je vliegt door tijd en ruimte en als je aan de andere kant van de brug staat, ben je aangekomen in het jaar 1680. Je wordt daar opgewacht door Knuffel, je gids. Hij zal je meenemen op een 5 km lange reis door Den Haag anno 1680. De hele excursie duurt ongeveer 3 uur en is niet geschikt voor fietsers. De fiets moest trouwens ook nog uitgevonden worden in 1680.
Aangezien je in het jaar 1680 bent, heb je uiteraard niets aan je gps en andere electronica dingen. Het duurt nog eeuwen voordat die enig nut gaan hebben.
Om je toch je weg te laten vinden, kun je hier een goede kaart van Den Haag uit 1680 downloaden. Hierop is in groen de route aangegeven die je zal gaan lopen. Print deze voordat je op pad gaat, anders weet je straks niet waar je naar toe moet.
Let onderweg goed op. Op sommige plekken zijn oude wegen verdwenen. Op andere plekken zijn sinds 1680 nieuwe wegen ontstaan. Grachten zijn gedempt en soms vervangen door wegen. Bruggen, poorten van toen; ze zijn er niet allemaal meer. Bedenk altijd dat je in 1680 loopt en dat Knuffel's instructies dus ook op die tijd betrekking hebben. Gebruik je kaart dus goed om je weg te vinden. Je begint rechtsonder en eindigt rechtsboven.
Onderweg moet je vragen beantwoorden voor de berekening van het eindpunt. Voor het beantwoorden van de vragen moet je altijd uitgaan van de situatie zoals die nu in de 21e eeuw is. Als Knuffel om leeftijden vraagt, bedenk dan wel dat het 1680 is. Als je de tocht voltooid hebt en je komt weer buiten het centrum, keer je automatisch weer terug naar deze tijd. Je hebt dan je gps nodig en ook een rekenmachine kan handig zijn.
Kuffel heeft onderweg veel te vertellen. Hij praat soms wel een beetje raar. Bedenk dan dat het taalgebruik in 1680 iets anders was dan in de 21e eeuw, maar je zult het vast verstaan. Wat hij allemaal vertelt kan je hieronder lezen.
Om de een of andere vreemde reden blijken mp3-spelers als enig modern snufje nog wel te werken als je de brug over gaat. Hoe dat precies komt is onduidelijk.
Als extra service kun je daarom de vertellingen van Knuffel ook hier als mp3 downloaden. Het gebruiken van de mp3's is nadrukkelijk geen vereiste om de cache te vinden. Alles wat Knuffel zegt staat ook in onderstaande tekst.
Neem wel altijd de cachebeschrijving zelf ook mee. De mp3's geven alleen de tekst van Knuffel weer en zijn geen vervanging van de complete cachebeschrijving! Ook is het erg leuk voor de sfeer om de oude prenten mee te printen. Ze zijn zorgvuldig geselecteerd en komen uit de betreffende periode.
De cache is het best met openbaar vervoer te bereiken. Den Haag Centraal is op 200 meter van de start van de cache.
Wil je toch met de auto komen dan kan je het best terecht in de parkeergarage op N 52° 05.075 E 004° 19.050. Tarief € 2,- per 33 minuten. Houd rekening met zo'n drie uur (zonder rustmomenten).
Kom je in het weekend, dan kan je eventueel ook gratis parkeren rond N 52° 05.275 E 004° 19.120. Je moet dan wel wat verder lopen naar het startpunt.
Hoewel er nog geen auto's rijden in 1680 is het toch een drukte van jewelste in de straten. Kijk dus goed uit dat je geen ongelukken krijgt met karren, wagens, paarden of haastige mensen.
Loop nu de brug maar over en daar zie je wel verder ...
Knuffel, jullie reisleider
Hallo ik ben Knuffel. Ik ben uw gids door den Haeghe in het schitterende jaar onzes Heeren 1680. Ik zal u langs de mooiste plekjes van den Haeghe leiden en onderweg veel uitleg geven van deze plaats. Een stad mogen we het niet noemen van de andere grote Hollandsche steden, maar eigenlijk is het dat wel een beetje. Den Haeghe heeft tegenwoordig immers al zo'n 20.000 inwoners.
Onderweg zal ik u een aantal vragen stellen. Aan het einde van de route kunt u een prijs winnen als u alles goed hebt. Let dus goed op.
Wilt u me nu maar volgen.
De wandeltocht
U bent net de brug overgekomen en staat nu op de Herengracht. Deze gracht is omstreeks het jaar 1617 aangelegd. Hij is nu dus 63 jaar oud en daarmee een van de jongere grachten van den Haeghe. Zoals u ziet is de linkerkade breder dan de rechterkade. Aan de linkerkant wonen dan ook de Edele Heren, de "Heren", aan wie deze gracht zijn naam te danken heeft. Rechts woont het gewone volk.
Kijk goed op uw kaart. Aan het einde van de gracht gaan we rechtsaf. De straet waar we nu in lopen is vernoemd naar een vorige grondeigenaar. Er zijn in deze straet diverse aanwijzingen naar zijn naam te vinden. De mensen die meedoen aan de geocache kunnen bij één van deze naamsvermeldingen het sterfjaar van deze man vinden.
Vraag A: In welk jaar stierf deze man? Tel alle cijfers van zijn sterfjaar op en noteer dit als A (dus niet verder stapeltellen tot 1 getal).
Wilt u me trouwens wel even volgen. We gaan hier direct al weer linksaf. Let op, want u kunt hier snel verdwalen hoor.
Deze straet heet de Herenstraet. Hij ligt bijna in het verlengde van de Herengracht en dankt zijn naam hier dan ook aan. De straet vormt een verbinding naar een heel belangrijke plek van den Haeghe: Het Plein.
Het Plein is niet altijd een plein geweest. Sterker nog: het had niet veel gescheeld of het was nooit een plein geworden. Ik zal u de geschiedenis van dit plein vertellen. In de middeleeuwen was dit de moestuin van het Binnenhof. Hier werden de verse groenten voor de Graaf van Holland verbouwd. Tijdens de opstand tegen Hispanje vluchtten velen van de Roomsche Edele Heren naar Utrecht en verloor den Haeghe tijdelijk een groot deel van zijn Edele Heren. De moestuin achter het Binnenhof raakte in verval en werd niet meer als zodanig gebruikt.
In 1598 liet Prince Maurits van Orange de tuinen opknappen en liet ze omvormen tot siertuinen. Dit was echter van korte duur. Zo'n 50 jaar geleden werden de tuinen verkocht en kwam de eerste bebouwing. In eerste instantie was het de bedoeling om het hele gebied hier vol te bouwen. Er waren zelfs al twee straten gepland. Stadhouder Prince Frederick Hendrick, stak hier echter een stokje voor. Hij had in Parijs de uitstraling van grote pleinen gezien en wilde dit ook voor ons mooie den Haeghe. Zo werd besloten om de open ruimte in de stad te behouden als "het Plein". Het Plein kreeg snel steeds meer allure en zoals u ziet staan er inmiddels al zeer fraaie bouwwerken.
Vraag Q: Midden op het plein staat een groot standbeeld van de vader des vaderlands. Er staat nu (in 1680) één jaartal op. In de toekomst zullen er misschien nog meer op komen. Tel de 4 cijfers van het ene jaartal dat er nu al op staat bij elkaar op (dus niet verder stapeltellen tot 1 getal) en trek daar 1 van af.
We gaan het Plein nu schuin oversteken en komen dan aan bij het Mauritshuis. Veel mensen denken dat het Mauritshuis vernoemd is naar Prince Maurits van Orange, de zoon van Willem van Orange die ons in den beginne leidde in de oorlog tegen Hispanje. Maar dit is niet correct. Het Mauritshuis is vernoemd naar Johan Maurits van Nassau-Siegen, geboren in 1604 te Dillenburg. Johan Maurits was Graaf, en later Vorst, van Nassau-Siegen. In de periode 1637-1642 was hij gouverneur-generaal van ons Nederlandsch-Brasilië. Hij heeft daar succesvol strijd geleverd tegen de Portugezen. Hij stichtte de naar hem vernoemde stad Mauritsstad. De Portugezen hadden aan de oever van de rivier overigens eerder ook al een nederzetting gesticht. Nadat we ons Nederlandsch-Brasilië verloren aan de Portugezen, werd de naam van Mauritsstad veranderd in Recife, onder welke naam de stad verder zal voortbestaan in de tijd.
Door zijn goed leiderschap in Brazilië kreeg Johan Maurits de bijnaam De Braziliaan. Johan Maurits was de achterneef van Willem van Orange en is ons helaas vorig jaar ontvallen.
Het Mauritshuis is ontworpen door de beroemde Haarlemse architecten Jacob van Campen en Pieter Post en werd in 1638 voltooid. Jacob van Campen heeft o.a. ook het Stadhuis in Amsterdam ontworpen en verbouwingen uitgevoerd aan het Paleis Noordeinde en aan Huis Ten Bosch.
Vraag B: Hoeveel ramen zitten er aan de voorzijde van het Mauritshuis? (Soms zijn een aantal ramen bedekt met linnen. Tel deze wel mee. 1 raam bestaat uit meerdere ruiten)
We staan nu voor het Binnenhof. Helaas kunnen we deze momenteel niet oversteken, maar ik kan er wel wat over vertellen.
De start van de bouw van het Binnenhof was rond 1230 door Graaf Floris IV. De werkzaamheden werden later door zijn zoon Willem II en kleinzoon Floris V voortgezet. De keuze voor juist deze plek had verschillende voordelen. De plek lag centraal tussen belangrijke Hollandsche steden als Dordrecht, Vlaerdingen, Delff, Leiden, Haerlem en Amstelredam, zonder één van de steden te bevoordelen. Ook woonden in deze omgeving veel belangrijke Hollandsche Edelen en behoorde dit gebied tot één van de ontwikkelste delen van ons land. De omgeving kon genoeg voedsel leveren, komende van landgoederen, boerderijen, zee en bossen. Deze laatsten konden ook genoeg hout leveren, het belangrijkste bouwmateriaal in die tijd. Naast het Binnenhof zorgde een duinmeertje voor vers water. Dit meertje was het eindpunt van de Haeghsche Beeck. Dit duinmeertje werd later vergroot en werd de huidige Hofvijver.
Het kasteel bestond in het begin uit een woongedeelte en een Grote Zaal (de Ridderzaal). Vanaf halverwege de 13e eeuw gold het Binnenhof als de residentie van de graven van Holland, de belangrijkste Edelen van ons land. Het Binnenhof ligt aan de Hofvijver en was omgeven door muren en slotgrachten. Later in onze rondleiding komen we o.a. nog langs de Grote Zaal. Voor nu gaan we op het Binnenhof direct linksaf na de eerste poort.
Is het Binnenhof in één keer tot stand gekomen? Nee, er hebben altijd veranderingen plaats gevonden. Kijk maar goed naar de bebouwing. Zelfs als u niet bouwkundig aangelegd bent, kunt u zien dat de huizen hier uit verschillende perioden stammen. De een nog mooier dan de ander.
Eén van de pareltjes is het huis van het Gilde van de Goud- en Zilversmeden, het meest welvarende Gilde van den Haeghe. Het ligt wat verscholen, maar is goed herkenbaar. Bij dit huis blijven we even stil staan.
Zoals u vermoedelijk weet verenigen gelijke ambachtslieden zich in een Gilde om hun belangen te behartigen. Iedere groep ambachtslieden kan een Gilde starten. Den Haeghe heeft naast het Gilde voor de Goud- en Zilversmeden tientallen andere Gilden. Zo zijn er b.v. een Schippersgilde, Horlogemakersgilde, Tinnegietersgilde en zelfs een Hoenderkopersgilde en een Oudeschoenmakersgilde.
Het Gildehuis van de Goud- en Zilversmeden is gebouwd omstreeks 1640. Het is misschien niet groot, maar staat zoals u ziet wel in het centrum van de macht. Dat is ook logisch, want het zijn vooral de Edelen die gebruik maken van deze smeden. Ondanks zijn beperkte omvang, straalt het huis toch allure uit.
Vraag C: Normaal vroeg ik hoeveel muurankers er aan de voorkant van het Gildehuis van de Goud- en Zilversmeden te zien zijn? Ik zal u het antwoord verklappen. Het is 2.Het antwoord op deze vraag is overigens 2 (C=2).
Omdat we het Binnenhof niet kunnen oversteken lopen we vanaf het Mauritshaus weer een klein stukje terug en gaan linksaf langs de Hofvijfer en gaan het eind ook weer linksaf langs de Hofvijfer.
We lopen nu op de Vijverberg. Weer zo'n naam die makkelijk te verklaren is. Links de vijver en als u goed kijkt dan ziet u dat de weg wat omhoog loopt over een "berg". Zoiets is hier in Holland immers al snel een "berg".
Veel mensen denken dat de Vijverberg eigenlijk op een duin ligt. Dat is echter niet helemaal waar. Toen Graaf Floris IV op deze plek zijn kasteel ging bouwen was hier een meertje in de duinen. Dit meertje kon het hele jaar door voor vers water zorgen. Het originele meertje was alleen veel kleiner dan de huidige Hofvijver. In de 14e eeuw liet de Hollandsche Graaf Aelbrecht van Beieren de vijver groter maken. Het afgegraven zand werd naast de vijver neergelegd. En zodoende ontstond er een berg zand naast de Hofvijver: De Vijverberg.
Al snel daarna werd de Vijverberg bewoond. Vooral de rijken wilden hier maar al te graag wonen. Niet in de smalle straten en steegjes van de binnenstad, maar "buiten", met uitzicht op de Hofvijver. Zoals u op uw plattegrond ook kunt zien staan hier heel wat grote deftige Herenhuizen. En wees eerlijk, wie wil dit nu niet als uitzicht.
We komen zo langs een beeld van een beroemd en groot staatsman. Hij volgde onze, zo laf vermoorde, Prince van Orange op.
Vraag N: In welk jaar is deze staatsman geboren? Tel de 4 cijfers op. (hint: Meer dan 100 meter van de gevangenpoort vandaan. Soms door festifiteiten als kermis wat aan het zicht onttrokken)
We lopen even door en komen dan bij de Gevangen Poort. Hoewel het onderdeel uitmaakt van het Binnenhof, geeft deze poort toegang tot het Buitenhof. Zoals u ook op de kaart kunt zien, staan er links van de Gevangen Poort nog een paar huizen en daar achter komt de Hofvijver. U ziet dat het Buitenhof geheel is afgesloten.
De Gevangen Poort is omstreeks 1300 gebouwd. In vroeger tijden was er voor deze poort een ophaalbrug over de Haeghsche Beeck. Deze Beeck voorzag de Hofvijver van vers water. Tegenwoordig stroomt de Beeck hier onder de straten.
De naam van de poort zegt al waarvoor hij dient: als gevangenis. Hier wachten nog steeds vele ongelukkigen op hun lot. Wanneer hun straf bepaald is worden ze hier voor de Poort op het Groene zooidje terechtgesteld. Het kan er hier soms erg bloederig aan toe gaan. Nog geen 8 jaar geleden zijn de gebroeders De Witt hier ook vermoord. Het was het rampjaar 1672 en zoals u zich ongetwijfeld nog herinnert werden we aangevallen door de Fransen, Engelsen, Keulen en Munster. Het volk zocht een schuldige en vond deze maar al te graag in de Raadspensionaris Johan de Witt en diens broer Cornelis de Witt. Deze laatste zat opgesloten in de Gevangen Poort, omdat hij een aanslag beraamd zou hebben op onze geliefde Prince. Zijn broer Johan was op bezoek. De bevolking van den Haeghe heeft hun uit de Gevangen Poort gehaald en op gruwelijke wijze afgeslacht. Of dat een terechte daad was? Ik weet het nu niet meer. De geschiedenis zal het wel uitwijzen.
We lopen nu onder de Gevangen Poort door. Hier vindt u ook een aanwijzing voor de volgende vraag.
Vraag O: Hoeveel originele ophangpunten van de stadspoort zijn nog zichtbaar?
We komen nu op het Buitenhof. Het Buitenhof maakte vroeger deel uit van het Hof. Het was omringd door een slotgracht en muren. Het Buitenhof was niet vrij toegankelijk voor normale burgers. Alleen de mensen van het Hof mochten hier komen. Hieronder verstond men niet alleen de Edelen. Ook de mensen die op het Hof werkten, zoals timmerlieden, paardenhouders en militairen verbleven hier. Er was zelfs een Hofboerderij op het Buitenhof. Boerderijen binnen de kasteelmuren waren destijds bedoeld om het bij belegeringen langer vol te kunnen houden.
Rond 1500 zijn de grachten gedempt. De muren zijn afgebroken na de oorlog tegen Hispanje. Ook is het Buitenhof tegenwoordig open voor het gewone volk. Daarom kunnen we nu gewoon over het Buitenhof lopen.
We steken het Buitenhof recht over en lopen nu op de hoek tegen het Logement van de stad Leiden aan. Dit Logement wordt gebruikt door vertegenwoordigers van de stad Leiden om de belangen van hun stad te behartigen aan het Stadhouderlijk Hof. Zoals u weet hebben de Steden een grote invloed in onze Republiek. Ook Steden als Amsterledam, Rotterdam, Dordrecht, Haerlem, Alcmaer en Enkhuizen hebben zo hun eigen logement.
Even een leuke anekdote tussendoor. Vorige week had ik een zogenaamde waarzegger in de groep. Die beweerde dat er ver in de toekomst een eetgelegenheid van dubieuze kwaliteit in het Logement van de grote en belangrijke stad Leiden zal zijn gevestigd. Nou ja zeg, dat gelooft toch niemand. Mensen beweren ook maar van alles tegenwoordig.
Vraag P: Hoeveel ramen zijn er op de benedenverdieping van het Logement van de Stad Leiden links naast de hoofdingang?
We lopen nu rechtdoor Aan de overkant van de straat ziet u het Binnenhof waar we dus niet over mogen momenteel. We lopen verder langs de grote straat. Als u goed op let ziet u straks aan uw rechterhand een smalle straat genaamd Achteromme. Die straat lopen we in.
We lopen nu dus door het Achteromme. Het Achteromme was vroeger een heel belangrijke straet. Het gewone volk mocht namelijk niet over het Binnen- en Buitenhof lopen. Om toch naar de andere kant van den Haeghe te komen liep men achter om het Hof heen. Deze route werd al snel het Achteromme genoemd. Al in 1356 wordt deze straet genoemd.
We lopen het Achteromme helemaal uit en gaan dan linksaf. Let op! Het Achteromme loopt verder door dan u wellicht denkt.
We komen nu aan bij een heel bekende herberghe van den Haeghe: 't Goude Hooft. Wellicht brengt u hier wel de nacht door tijdens uw verblijf in den Haeghe.
Al in 1423 was hier een stadsherberghe. Dat was echter niet degene die u hier nu kunt zien. Nog niet zo lang geleden is er een nieuwe herberghe gebouwd. Op het pand is een aanwijzing te vinden hoelang geleden dit is geweest.
Vraag E: Hoeveel jaar geleden is 't Goude Hooft herbouwd (het beste te beantwoorden vanaf een afstandje)?
We vervolgen onze route en komen zo aan bij onze fraaie Stadhuis. Het is 116 jaar geleden gebouwd in 1564. Vroeger stond op deze plaats het huis van de machtige Heren van Brederode. Later werd dat het "dorphuys" van den Haeghe.
In 1528 had de Gelderse Edelman Maarten van Rossum den Haeghe geplunderd. Dit maakte dat de Haegsche burgers een stadsmuur wilden, net als andere Hollandsche steden. Toen de andere steden hier uiteindelijk toestemming voor gaven, begon de Haegsche burgerij geld in te zamelen. Toen de Haegsche burgemeesters vernamen hoeveel geld er ingezameld was, besloten ze er echter geen muur van te bouwen, maar een nieuw Stadhuis: het Stadhuis dat u nu voor zich ziet.
Het gebrek aan verdedigingswerken werd den Haeghe tijdens de oorlog met Hispanje noodlottig. Zowel de legers van Philips II als de Geuzen konden den Haeghe zo binnen komen, wat dan ook meerdere keren gebeurde. Het "dorp" werd regelmatig geplunderd. Haar bevolking was aan het noodlot overgeleverd. Alleen op het Binnenhof was men redelijk veilig achter muren en grachten.
Dat den Haeghe in die tijd een troosteloze plaats was kunnen we ook terug vinden in de boeken van de Haegsche weeskamer. Hier wordt verschillende keren in vermeld dat de Haegsche weeskamer tijdelijk in (het door muren beschermde) Delft zetelde in verband met de recente onrusten.
Vraag F: Hoeveel treden leiden (aan één kant) naar het bordes tot aan de deur van het Stadhuis? (F is oneven)
We lopen een stukje verder en komen dan bij de Grote of St Jacobskerk. Al rond 1270 stond hier een houten kerkje. Later werd dit kerkje vervangen door een stenen kerk. In 1335 was er spraken van de "grote kercke". Omstreeks 1420 is de zo karakteristieke zeshoekige toren verrezen.
Tijdens een hevig onweer in 1539 brandde de kerk echter vrijwel geheel af. Niet lang daarna werd gestart met de herbouw. Eerst werd de toren gerestaureerd en later de kerk zelf. Nauwelijks hersteld, had de kerk te leiden van de beeldenstorm in 1566. Na de reformatie werd het een Protestantse kerk, wat hij heden ten dage nog steeds is.
In de kerk liggen veel mensen begraven. Een laatste rustplaats in de kerk kost veel geld. Alleen rijke mensen kunnen zich dit veroorloven. Helaas sluiten niet alle dekstenen even goed. Vandaar dat het nogal eens stinkt naar een rottende lucht in de kerk. Hier komt ook de uitdrukking "rijke stinkerd" vandaan. Het is de rottende lucht van overleden rijke mensen in de kerken.
Gelukkig is er bij deze kerk ook een wat frisser verhaal te vertellen. Voor de kerk ziet u een waterpomp. Er zijn er verschillende in den Haeghe. Deze voorzien de bevolking van vers water. Veel beter dan een emmertje uit de sloot of gracht halen zoals vroeger. Ja, het gaat steeds beter met de hygiëne in den Haeghe.
Vraag G: Welk figuur is uitgezaagd bij deze waterpomp?
1) Cirkel (G=3)
2) Waterdruppel (G=5)
3) Hartje (G=7)
4) Blad (G=9)
We lopen eerst om de kerk heen en lopen dan de Torenstraet in. Lijkt me niet nodig uit te leggen waarom deze straet zo heet. Telt u trouwens wel goed de zijwegen, dat u niet de verkeerde in loopt. We nemen de 4e rechts (het Kerkplein niet meetellend).
We zijn nu in één van de oudste delen van het "dorp" den Haeghe. Vroeger waren het hier slechts zanderige duinpaadjes die zich al slingerend een weg baanden. Hier langs kwamen huizen te staan. De originele huizen zijn al lang verdwenen, maar hun opvolgers werden meestal op dezelfde plek neergezet. Vandaar dat je in het stratenpatroon nog steeds kronkels kunt zien.
We lopen nu door de (korte) Molenstraet. Deze straet is vernoemd naar de molen die hier in vroeger tijden heeft gestaan. De Molen bevond zich ter hoogte van het Noordeinde. Helemaal aan de andere kant van de straet dus.
Molens hebben een belangrijke functie in de stad. Zij malen het graan dat ligt opgeslagen in de pakhuizen en men gebruikt dat om brood te bakken. Graan blijft veel langer goed dan meel, dus er werd alleen gemalen wat men nodig had.
Iets voorbij de helft van deze straet slaan we rechtsaf af ... Wacht even, niet zo snel. Kijk op deze kruising eerst eens naar links! Deze onopvallende poort heet de Koningspoort. Deze poort heeft een interessante geschiedenis.
In vroeger eeuwen was de Molenstraet de laatste straet van den Haeghe. Hier achter lagen slechts nog duinen en weiden. Zoals al eerder gezegd had den Haeghe vroeger geen echte stadsmuren. Hiervoor was geen toestemming van de andere grote Hollandsche steden. Om den Haeghe toch enigszins te beschermen werd een aantal poorten tussen de huizen in gebouwd. Deze poorten konden 's nachts worden afgesloten. Zodoende was er toch enige bescherming. Zo ook hier.
In latere eeuwen werd aan het Noordeinde een paleis gebouwd. We zullen daar later ook nog uitgebreid bij stil staan. Dit paleis, en zijn bijbehorende paleistuin, was zo groot, dat het ver voorbij de poort strekte. De poort verloor dus zijn functie als ontsluiting van het buitengebied. Daarvoor in de plaats kreeg hij een functie van zijpoort tot het paleis. Hieraan heeft hij dan ook zijn naam te danken: "Koningspoort". Als u wilt kunt u een stukje doorlopen en zo de achterkant van het Paleis aan het Noordeinde zien.
Vraag H: Hoeveel dikke horizontale balken zijn er boven uw hoofd te zien als u onder de Koningspoort doorloopt. De poort zelf en de balk(en) daar direct boven niet meegeteld. (H is oneven)
We lopen nu de Oude Molstraet in. Ook weer zo'n hele oude Haegsche straet. Aan de linkerkant komen we al snel een huisje tegen dat zijn bouwjaar prijs geeft.
Vraag I: Hoeveel jaar geleden is dit huis gebouwd?
Hier schuin tegenover houden we even halt op de kruising met de Juffrouw Idastraet. Het is eigenlijk een publiek geheim, maar hier is een schuilkerk van de Katholieken. Na de reformatie is hen verboden om nog eigen kerken te hebben. Alle oude Katholieke kerken zijn in gebruik genomen als kerken van het ware Protestantse Geloof. Katholieken bleven echter bij een aantal particulieren bij elkaar komen. Zelfs met een Paapse pastoor. Eerst gebeurde dit in het grootste geheim. Nu de opstand tegen Hispanje al weer een tijdje achter ons ligt worden de mensen toleranter tegenover de Katholieken. Eigen kerken zijn officiëel nog steeds verboden, maar er wordt tegenwoordig wel een oogje dicht geknepen. Zo is het nu eigenlijk algemeen bekend dat achter deze gevel een Katholieke kerk schuil gaat. Misschien is dit maar het beste ook zo. Wij Protestanten hebben zo moeten vechten voor onze geloofsvrijheid en het is eigenlijk wel een beetje vreemd dat we die geloofsvrijheid ook niet aan andere gunnen. Tijd heelt alle wonden zullen we maar zeggen.
Laten we verder lopen door deze mooie oude Haegsche straet en de eerste straet links nemen. We lopen nu door de Papestraet. Hoe de Papestraet precies aan zijn naam is gekomen is onduidelijk. Al omstreeks 1370 is er sprake van een Papestraet. Wellicht is de naam een verwijzing naar katholieke geestelijken, maar er zijn ook andere mogelijke verklaringen.
Gaat u mee, dan lopen we weer verder. We gaan linksaf en lopen daarna even door. We komen zo aan het begin van het Noordeinde. Deze naam betekent letterlijk: "Het einde van de stad aan de noordzijde". Overigens loopt de straet naar het noordwesten. In vroeger tijden werd de zeekant van den Haeghe wel vaker het noorden genoemd. De zee zou immers toch niet voor niets de "Noordzee" heten, dacht men.
Het Noordeinde werd al snel bebouwd met enkele huisjes. In vroeger tijden was dit namelijk een zeer belangrijke toegang tot den Haeghe. Aan het einde van het Noordeinde vinden we de Scheveningse brug, maar zover lopen we niet. Daarna loopt een duinpad verder naar het vissersdorp Scheveningen. Scheveningen is zeer belangrijk voor de voedselvoorziening van den Haeghe. Vis is immers voedzaam en redelijk te betalen. Vis is dan ook het eten van het volk. Tevens was de route naar Scheveningen heel belangrijk omdat het de route naar het strand is. Tegenwoordig is het Hollandsche land redelijk ontgonnen, maar in vroeger tijden was het grotendeels moeras. Hier doorheen reizen duurde lang en was gevaarlijk. Reizen over het strand was veel veiliger en sneller. Als men van den Haeghe naar Monster, Leiden, Haerlem, Amstelredam of zelfs Alcmaer wilde reizen, dan ging men bij voorkeur over het strand.
We zullen het Noordeinde niet helemaal uitlopen, maar stoppen bij het Oude Hof. Het Oude Hof is in 1533 ontstaan toen een middeleeuwse hofstede grondig werd verbouwd. In 1595 werd het Oude Hof gekocht door de Staten Generaal, als woonpaleis van Louise de Coligny. Zij was de weduwe van de zo bruut vermoorde Willem van Orange. Hun zoon, en onze latere Stadhouder, Frederick Hendrick heeft hier zo een groot deel van zijn jeugd doorgebracht. Als Stadhouder woonde Frederick Hendrick op het Stadhouderlijk Paleis of Binnenhof, maar na zijn dood ging zijn weduwe Amalia van Solms weer op het Oude Hof wonen.
In 1609 werd het Paleis aan de Oranges geschonken. In 1640 lieten zij het paleis verbouwen door de beroemde architecten Jacob van Campen en Pieter Post en kreeg het zijn huidige uiterlijk.
Vraag J: Hoeveel raamluiken zie je aan het paleis als je ervoor staat? (Hint: Avrg qrryonne qbbe ivre)
We lopen nu een klein stukje terug. Daarna gaan we linksaf. Via de Heulstraet en een klein stukje Kneuterdijk komen we nu aan bij het Lange Voorhout. Direct aan het begin staat de Kloosterkerk. Al aan het begin van de 15e eeuw is hier een klooster gebouwd met de bijbehorende kerk.
Na de reformatie in 1574 was het gedaan met het kloosterleven. Het klooster en de kerk stonden leeg. De Staten van Holland wilden de gebouwen slopen. Hier tegen kwam echter verzet van de Haegsche burgers. Het klooster en de kerk mochten blijven. Het leegstaande klooster werd echter in de loop der tijd toch afgebroken. Niet planmatig, maar door lieden die bouwmaterialen nodig hadden om hun verwoeste huizen weder op te bouwen.
Hierop besloten de Staten van Holland in 1588 om de Kloosterkerk een nieuwe bestemming te geven. De kerk werd in gebruik genomen als paardenstal. Een jaar later verdwenen de paarden en werd de kerk zelfs in gebruik genomen als kanongieterij van de Staatse legers.
Later is de kanongieterij verhuisd en werd de Kloosterkerk weer als Godshuis ingericht. Nu alleen niet meer van de Papen, maar van het ware Protestantse Geloof.
Vraag K: Hoeveel jaar is de Kloosterkerk als geschutsgieterij in gebruik geweest (volgens het aanwezige BRUINE bordje)?
Vlak bij de Kloosterkerk staat het Pagehuis. Het Pagehuis is herkenbaar aan zijn trapgevel. Het is omstreeks 1625 gebouwd. Hoewel het in het begin een andere functie had, wordt het tegenwoordig gebruikt als opleidingsschool voor Pages. Dat zijn jonge Edelmannen die aan het hof van de Oranges gaan werken. Hier heeft dit huis dan ook zijn naam aan te danken.
Vraag L: Voor wie is dit huis oorspronkelijk gebouwd?
1) De predikant van de Kloosterkerk (L=7)
2) 's Lands geschutsgieter (L=8)
3) De Heer van Obdam (L=9)
4) De Heren van het Weeshuis (L=10)
We lopen nu verder het Lange Voorhout in. De eerste bebouwing hier is van rond 1400. Het was toen een wat rommelige straet. Eerst verrezen eenvoudige woningen en later heuse stadskastelen. Er zat geen samenhang tussen de bebouwing. Keizer Karel V gaf in 1536 opdracht om het anders aan te pakken. De eenvoudige woningen werden gesloopt. Hij liet lindebomen planten waardoor het Voorhout meer allure ging krijgen. Rijke mensen wilden hier hun huis bouwen om met hun rijkdom te pronken. Zodoende heeft het Lange Voorhout zijn status gekregen die het tot de dag van vandaag nog steeds heeft.
De naam Lange Voorhout is gemakkelijk te verklaren. Hout is een ander woord voor Bosch. Het Bosch strekte zich oorspronkelijk onafgebroken uit van de monding van de Maas tot voorbij Haerlem. Het gedeelte hier vlakbij noemen we het Haegsche Bosch. Het Haegsche Bosch was vroeger groter dan nu. Het liep helemaal door tot aan het de huizen van den Haeghe toe. Het Voorhout was dus de straet vlak voor het bosch. Waarom dan het Lange Voorhout? Wel, dit is het lange stuk van de straet.
Terwijl we door het Lange Voorhout lopen, kunt u volop genieten van de mooie huizen. Bij de bocht staat een waterpomp. Als er mensen zijn die zich even willen verfrissen of iets willen drinken dan krijgen die nu de gelegenheid. De mensen die aan de geocache meedoen hebben hier ook een opdracht.
Vraag M: Hoeveel kranen heeft de waterpomp?
Bij de waterpomp gaan we rechtsaf en komen dan weer bijna bij de Hofvijfer. We gaan nu alleen niet naar de Hofvijver zelf want daar zijn we al geweest. We gaan nu aan de overkant van de drukken straat linksaf en staan dan op het Tournooiveld.
Het Tournooiveld was een belangrijke plek in de Middeleeuwen. Hier hielden de Ridders en Edelen hun Tournooien. Het belang van Tournooien moet niet onderschat worden. Aan de ene kant dienden ze om de gevechtskunsten te blijven oefenen. Maar nog belangrijker, het waren evenementen om elkaar te laten zien wat men kon en om sociale contacten te onderhouden. Ze zijn het best te vergelijken met de Olympische Spelen zoals die in het oude Griekenland werden gehouden.
Tournooien hadden strikte regels en het was niet de bedoeling om elkaar te verwonden, laat staan te doden. Toch gebeurden er regelmatig ongelukken met soms helaas de dood als gevolg. De Tournooien hadden echter zo'n belangrijke sociale functie dat men ze bleef houden. Het was voor Ridders de manier om zichzelf te bewijzen en op te vallen bij de Adel. Goede Tournooiridders verdienden status.
Aan het Tournooiveld staat ook de St Joris Doelen. Volgens de overlevering overwon St Joris een draak en later werd hij de beschermheilige van de Ridders. Hier huist de Schutterij van den Haeghe. De Schutterij is, zoals u weet, de plaatselijke burgerwacht. De Schutterij moet stad of dorp beschermen bij een aanval en de orde handhaven als de bevolking in oproer komt. De schutterij staat onder gezag van het lokale bestuur.
Leden van de Schutterij komen over het algemeen uit de betere lagen van de bevolking. Zeker de officieren behoren tot de notabelen van de bevolking. Sociale contacten in de Schutterij opgedaan, kunnen het hele leven van belang blijven. Toch mag de Schutterij niet als een hobbyclubje van notabelen gezien worden. De Schutterij is iets heel serieus.
De Schutterij laat zich ook vaak portretteren om hun status te bevestigen. De Schilder Rembrandt van Rijn heeft zo bijvoorbeeld een zeer fraai schilderij gemaakt van de Schutterij van Amsterledam. Het ziet er wel wat donker uit, maar heeft mooie lichteffecten.
Hier achter het St Joris liggen de Doelen. De naam zegt eigenlijk al waar het voor dient. Hier oefent de Schutterij van den Haeghe zijn schietkunsten. In vroeger tijden waren dat boogschutters. Tegenwoordiger schiet men met vuurwapens.
Vraag R: Hoe oud is het gebouw van St Joris?
We lopen een stukje verder en komen nu bij de Bosbrug. De Bosbrug is vernoemd naar het Haegsche Bosch dat hier vroeger begon. Tegenwoordig begint het bosch een stuk verderop.
Zoals ik al eerder vertelde was den Haeghe door het ontbreken van stadsmuren zeer kwetsbaar tijdens de opstand tegen Hispanje. De bevolking van den Haeghe heeft nog geprobeerd iets aan die kwetsbaarheid te doenen door in allerijl een houten omheining om de stad te maken. Het hout hiervoor haalden ze hier uit het Haegsche Bosch. Het heeft echter weinig mogen helpen. Het leger van Hispanje was al in den Haeghe voordat de omheining gebouwd was. Het trieste is dat de troepen van Hispanje het hout daarna hebben gebruikt voor hun eigen omheining. Ook werd het hout door hen ingezet bij het Beleg van Leiden.
Door het vele hout dat gekapt was is de vruchtbare grond weggespoeld. De kale duinen kwamen weer boven.
In 1594 heeft men besloten deze duinen af te graven. Op het open gebied wat zo ontstond is de Adel het "Malie" spel gaan spelen. Malie is een spel, waarbij een houten bal met een slaghout op een lange baan met zo weinig mogelijk slagen tussen twee palen wordt geslagen, waarbij halverwege de baan een poort moest worden genomen. Sindsdien heet het hier het Malieveld.
Helaas, we komen aan het einde van de wandeling. Als uw gids bedank ik u hartelijk voor uw aandacht. Als u de Bosbrug overloopt komt u weer in uw eigen wereld.
De mensen die meedoen aan de puzzeltocht kunnen daar vast wel ergens een zitplaats vinden om het laatste punt van hun zoektocht te bepalen.
Ik hoop dat u genoten heeft van ons mooie den Haeghe en misschien tot een volgende keer.
De cache
Zoals gezegd ligt de cache buiten het oude centrum van 1680. Hierdoor werkt je gps gelukkig weer.
Het vinden van een juiste cacheplek was hier lastig. Bij de cacheplek komen regelmatig dreuzels voorbij. Gelukkig passeren ze over het algemeen alleen maar. Hoewel het in mijn ogen vooral de verantwoordelijkheid van de cachelegger is dat zijn cache niet toevallig gevonden kan worden, wil ik toch vragen om enige voorzichtigheid als mensen passeren.
De cache lijkt helaas soms door dreuzels gevonden te worden. Verzoek om de cache goed te terug te stoppen en ook het afdekmateriaal niet al te zichtbaar achterlaten. Soms zie je bij de cachecontrole van verre al dat daar iets "vreemds" is. Houd in gedachte dit dit best een druk gebied kan zijn. Stille zoekplekken zijn helaas niet voorhanden op een redelijke afstand.
Omdat de cache al meerdere keren verdwenen is, kan de cachecontainer wat tegen vallen. Vroeger lag er wel een meer toepasselijke cache, maar na meerdere rips is het nu een oridinaire jampot. Geniet dus vooral van de wandeling.
De cache ligt op N 52 05.WX5 E 4 19.YZ4, waarbij:
W = A - G - H - P.
X = B + N - L - O - Q.
Y = E + J - 2 - 8 - R.
Z = I - F - K - M.
Mocht je twijfelen over je antwoorden? De checksom van A t/m R = 375.
Slot
Als laatste een woord van dank aan o.a. Chris Schram (http://historie.residentie.net/) voor een deel van de historische informatie en Grote Griezel voor het proeflopen.
Mocht je de gids Knuffel een fooi willen geven: geld neemt hij niet aan hoor. Wel vindt hij een mooi logje altijd erg leuk.
