Kiedy powstał pierwszy szpital?

Pierwsze wzmianki o wczesnych formach lecznic znajdujemy w czasach antycznych. Niektórzy historycy upatrują się jednak początków opieki zdrowotnej jeszcze wcześniej – w starożytnych cywilizacjach Egiptu, Indii czy Chin. Medycyna w Azji stała na bardzo wysokim poziomie (dla przykładu: starożytni indyjscy lekarze wykonywali operacje usuwania zaćmy, kamieni z pęcherza oraz laparotomię), ale to jednak w starożytnym Egipcie można odnaleźć pierwsze zalążki szpitalnictwa. W pierwszym tysiącleciu przed Chrystusem kapłani-medycy w Kraju Nilu skupiali się w budynkach zwanych Domami Życia, które oprócz leczenia spełniały również rolę ośrodka kultu i nauki. Miejsca te można uznać za pierwsze lecznice zbliżone do szpitali, gdyż wydzielano w nich pomieszczenia, gdzie zajmowano się przyjmowaniem porodów, medycyną paliatywną oraz opieką hospicyjną. Dodatkowo według Herodota lekarze w Egipcie dzielili się na specjalizacje – tych od oczu, zębów, bądź głowy. Domy Życia znajdowały się między innymi w Heliopolis, Tebach czy Memfis. 

Antyczne korzenie

W starożytnej Grecji lecznicami były świątynie Asklepiosa, nazywane również asklepiejonami. Posiadały one specjalny układ pomieszczeń w którym to wydzielona została przestrzeń dla chorych zamieszkujących świątynie. Było to konieczne, gdyż niewielka ilość tych ośrodków przyciągała pacjentów z odległych krain. Ruiny Asklepiejonów można obejrzeć m.in.  w Atenach oraz na wyspie Kos – to właśnie tam swoją szkołę prowadził ojciec nauk medycznych, Hipokrates.

Nieco bardziej zaawansowana forma organizacji leczniczej powstała ok. I w. n.e. w starożytnym Rzymie – tzw. valetudinaria były o wiele większe oraz lepiej zorganizowane niż asklepiejony. Przede wszystkim nie były jednak miejscem kultu, a formą szpitali polowych dla żołnierzy bądź niewolników. Miały zwykle formę czworobocznego budynku, w którym biegł korytarz z umieszczonymi po bokach salami dla chorych, natomiast środkowa część służyła do spacerów. Jedne z największych obiektów tego typu mieściły nawet 60 pomieszczeń dla chorych – nie licząc tych dla personelu, sal do kąpieli i składowania narzędzi. 

Fenomen na Bliskim Wschodzie

Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego szpitalnictwo rozwijało się dalej w Bizancjum oraz krajach arabskich. Ośrodki leczenia na Bliskim Wschodzie we wczesnym średniowieczu stały na poziomie wykraczającym poza tę epokę. Zdaniem historyków, lecznicom w około VI n.e. w Bizancjum i krajach arabskich dorównały (zarówno pod względem budownictwa, jak i organizacji) dopiero szpitale w XIX wieku! Budynki tych obiektów były stawiane w oparciu o specjalistyczne projekty – w niektórych stosowano podział na oddziały ze względu na różne schorzenia. Niektórzy pacjenci byli lokowani w odosobnionych budynkach, co miało zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby. Najbardziej znanym szpitalem w Bizancjum był Pantokrator, natomiast w krajach arabskich były to szpitale w Bagdadzie, Damaszku, i Aleksandrii.

Oprócz leczenia, szpitale na średniowiecznym bliskim wschodzie zajmowały się także kształceniem adeptów medycyny – budynki lecznic posiadały sale wykładowe oraz biblioteki. W tym czasie otworzono również pierwszą publiczną aptekę (Bagdad, 776 r.). Wczesne średniowiecze na Bliskim Wschodzie to również początek szpitali specjalistycznych. W 770 roku założono pierwszy szpital dla umysłowo chorych (Mar el-Stine). Według wielu historyków tak szybki rozwój wiedzy i organizacji medycznej w tym czasie jest w historii świata prawdziwym ewenementem. 

Ciemne wieki miłosierdzia

Rozwój szpitalnictwa został wyhamowany z nadejściem średniowiecza w Europie Zachodniej. Paradoksalnie, to idee miłosierdzia zawarte w nauczaniu Kościoła zmieniły organizację lecznic oraz ich przeznaczenie. Ówczesne „szpitale” stały się przytułkami dla nędzarzy i żebraków, którzy niekoniecznie cierpieli na jakieś schorzenie.  

Ośrodkami, w których medycyna mogła się rozwijać, stały się klasztory – wynikało to z faktu, iż niektóre zakony opiekę nad chorymi miały wpisaną we własną regułę zakonną. Głównym zadaniem tych przyklasztornych szpitali było leczenie – nie zaś troska o nędzarzy. W opiece medycznej specjalizowali się przede wszystkim benedyktyni, których siedziba na Monte Cassino była znanym i szanowanym ośrodkiem leczniczym. Udokumentowane są przypadki skomplikowanych zabiegów chirurgicznych, które benedyktyni potrafili wykonywać. 

W miejscowości Salerno na południu Włoch powstała pierwsza na świecie medyczna szkoła. Działała ona już w IX i X wieku, ale okres rozkwitu przeżywała między XI a XIII stuleciem. Poziom nauczania oraz zajęcia praktyczne (np. anatomii zwierząt) sprawiły, że rycerze z całej Europy zajeżdżali do niej, by wyleczyć swoje rany. O respekcie, jakim darzono była ta szkoła, świadczy fakt, iż cesarz niemiecki Fryderyk II Hohenstauf zarządził, że żaden chirurg nie może wykonywać swojego zawodu, jeśli nie spędzi przynajmniej roku studiów w Salerno. 

Rozwój medycyny, w szczególności chirurgii, został jednak zahamowany przez krytyczne stanowisko Kościoła „ecelesia abhorret e sanguine”, czyli "Kościół wystrzega się krwi". Zasada ta praktycznie zakazała duchownym wszelkich operacji chirurgicznych. Znany jest jednak przykład biskupa Teodoryka Borgognoni’ego, który długo jeszcze wykonywał zabiegi.

W okresie późnego średniowiecza nastąpiło wiele klęsk nieurodzaju oraz epidemii. W 1347 roku wybuchła plaga zwana Czarną Śmiercią – jedna z największych tragedii w dziejach ludzkości, w wyniku której populacja Europy zmniejszyła się o niemal jedną trzecią. Migracje ludności związane z tymi ponurymi wydarzeniami stworzyły nową formę opieki nad chorymi – tzw. xendochium. Było to miejsce schronienia dla wędrowców, starców, sierot, czy właśnie chorych. Budynkami, które pełniły funkcję ośrodków zakaźnych były leprozoria – zalążki oddziałów zakaźnych. Wracający z wypraw krzyżowych rycerze przywieźli do Europy trąd i to właśnie w tych ośrodkach otaczano kwarantanną chorych na tę przypadłość. 

Około XIV wieku w średniowiecznych miastach powstało stanowisko fizyków. Byli oni miejskimi lekarzami, których pracę nadzorowały kolegia medyczne. Około XVI i XVII wieku powoływanie fizyków w miastach stało się powszechną praktyką. 

Wraz z końcem średniowiecza pojawiły się pierwsze postulaty, by oddzielić opiekę nad ubogimi od leczenia chorych. Dlatego jedne z najsłynniejszych ośrodków takie jak Hospital General w Lyonie, czy London Hospital sukcesywnie rozszerzały swoją działalność leczniczą. Lyoński szpital był podzielony na oddziały oraz posiadał aptekę służącą okolicznym mieszkańcom. Organizował także opiekę dla chorych w ich domach. 

W XVII i XVIII wieku nauka przygotowywała grunt do prawdziwej rewolucji w organizacji szpitalnej i medycynie. Już w drugiej połowie XVII wieku rozpoczęto nauczanie kliniczne oraz rozwój wiedzy o organizmie i jego działaniu. Do końca osiemnastego stulecia pojawiły się w szpitalach pielęgniarki, natomiast organizacja pracy szpitali została opisana w zaleceniach, które dotyczyły np. urządzania sal, systemu wentylacji, diet, czy wskazówek dotyczących odpowiedniej opieki nad chorymi różnego rodzaju.

Droga do współczesności

Pierwszą bramę do niej sforsowała rewolucja francuska. Przyniosła ona przede wszystkim nacjonalizację szpitali oraz oddzielenie funkcji opiekuńczych od leczniczych. Dominującym stał się pogląd, iż to państwo powinno zajmować się opieką medyczną. 

W czasie wojen napoleońskich w całej Europie upowszechniły się poglądy, które łączyły szpitale jedynie z medycyną i lekarzami. Zauważalny postęp medycyny również wpłynął na organizację pracy w szpitalach. Zwracano uwagę na dopływ świeżego powietrza do szpitalnych sal oraz na utrzymanie czystości celem zapobiegania zakażeniom. Szpitale zaczęły się dzielić wedle specjalizacji – powstawały ośrodki leczenia chorób wenerycznych, chorób „wewnętrznych i zewnętrznych”, a także dla kobiet w ciąży. Szybki postęp nauk medycznych był również możliwy, dzięki instytutom klinicznym oraz chirurgicznym zakładanym jeszcze w XVIII wieku. 

Gruntowne zmiany nastąpiły pod koniec wieku XIX. Szpitale zaczęły powstawać w wielkich budynkach, które dzielono na skrzydła, gdzie lokowano chorych z daną grupą schorzeń. Idee, które przyświecały wtedy ośrodkom medycznym są nadal aktualne – wraz z postępem technologicznym rozwijały się one, by ostatecznie przybrać formę dzisiejszych. Droga ta jednak się nie zakończyła – szpitale zmieniają się również na naszych oczach.

O KESZU: 

WSPÓŁRZĘDNE: N 50° (A-B)7.(B-3)0(A-1) E 01B° 3(A+1).5B4

Aby uzyskać jej współrzędne, należy:

1. udać się w miejsce, które wskazują kordy - w tym miejscu należy odczytać wielką literę z muru.

a = [Jeżeli tą literą Z MURU jest:

jeśli S to A = 2,

jeśli Z to A = 3,

jeśli P to A = 4,

jeśli I to A = 5,

jeśli T to A = 6,

jeśli A to A = 7,

jeśli L to A = 8]

B = 6

O POJEMNIKU:

Pojemnik to magnetyczne makro. Jej zawartość to logbook.

ZAPRASZAM DO SZUKANIA!