Op zoek naar Abtsregt / The
search for "Abtsregt"
Nederlands /
Dutch
De grond in Delft en omgeving was in de
middeleeuwen eigendom van de graaf van Holland. Die had hier een
groot landbouwcomplex, de hof van Delft. De hof viel geleidelijk
uiteen in een aantal aparte rechtsgebieden, de stad Delft en een
aantal ‘ambachtsheerlijkheden’.
Op 2 september 1057 overleed abt
Reinier de vierde van Egmond. Van zijn voorganger, Bruno, had hij
een goederenlijst in bezit gekregen. Uit die lijst blijkt dat in de
tijd dat Bruno abt van Egmond was, aan de abdij geschonken was
“De tiende tusschen Delft en Schieland, tot den waterloop
Lede, en van de Lede tot de Striclede, en van de
Striclede tot aan’t einde, een manfe, die jaarlijks zes deniers
opbrengt; noch ter zelver plaatze een vierendeel, dat jaarlyks
vyftien deniers opbrengt”. De beschreven gronden vormden het
ambachtsheerlijkheid Abtsregt (ook wel: Abtsrecht).
Een ambachtsheerlijkheid kon in
bezit zijn van een overheid, zoals de graaf, maar ook van andere
instellingen of zelfs particulieren. Sint-Maartensrecht was van het
domkapittel in Utrecht, Abtsrecht van de abdij van Egmond en
Vrouwenrecht van de abdij van Rijnsburg. De graaf was op den duur
alleen nog ambachtsheer van Hof van Delft en Vrijenban.
De ambachten rond Delft
vormden een onoverzichtelijke lappendeken waarvan de onderlinge
grenzen niet vast lagen. In 1944 maakte J.F. Niermeyer een kaart
van de situatie zoals die volgens hem rond 1400 moet zijn
geweest.
Bron: De ambachten rond Delfland
rond 1400, gereconstrueerd door J.F. Niermeyer in zijn
boekje Delft en Delfland. Hun oorsprong
en vroegste geschiedenis (Leiden 1944).
(Ingekleurd exemplaar in bibliotheek Gemeentearchief Delft, 72 B 37)
In 1581 werd de toenmalige graaf van
Holland, de koning van Spanje, van zijn rechten vervallen
verklaard. De grafelijkheid kwam daarmee in handen van de Staten
van Holland. In 1795 werden de ambachtsheerlijkheden opgeheven.
Particulier bezit van overheidsgezag strookte niet met de idealen
van de Franse Revolutie. Een ambacht zou voortaan ‘municipaliteit’
heten en worden bestuurd door vertegenwoordigers van de inwoners.
Sinds 1798 spreken we van gemeenten.
De groeiende verwarring over de
grenzen van de plattelandsgemeenten leidde tot pogingen om deze
duidelijker vast te leggen. In 1811 werd besloten tot een radicale
omwenteling. Alle kleine, versnipperde gemeenten werden
samengevoegd tot enkele grotere. Zo kreeg Delft een flinke
uitbreiding. Ten oosten van de stad gingen alle ambachten op in een
gemeente Pijnacker en ten westen in een gemeente: ’t Woudt. Maar
deze situatie duurde slechts kort: In 1818 werden alle gemeenten
weer in hun grondgebied hersteld.
De situatie was daarmee weer net zo
onwerkbaar als voorheen. In 1822 begon men ten behoeve van de
invoering van het kadaster met het bepalen van de grenzen tussen de
verschillende gemeenten. Die tussen Delft en Pijnacker bleken zo
onregelmatig dat men concludeerde dat het onmogelijk was om die
‘met eene genoegzame juistheid’ vast te stellen en de werkzaamheden
werden gestaakt. Tussen Hof van Delft en Vrijenban werd grond
geruild en in 1855 werden Abtsrecht en Vrouwenrecht/Ackersdijk
toegevoegd aan Vrijenban. Het aantal voormalige ambachten dat nog
bestond als gemeente, was daarmee teruggebracht tot twee. In 1921
werden de beide plattelandsgemeenten rond Delft opgeheven. Hof van
Delft werd verdeeld tussen Delft en Schipluiden. Vrijenban werd
verdeeld tussen Delft en Pijnacker. Abtsregt was dus
achtereenvolgens ambachtsheerlijkheid (tot 1795), municipaliteit
(1795-1798) en gemeente (1798-1811). In 1812 werd de gemeente
Abtsregt opgeheven. In 1818 werd Abtsregt weer een zelfstandige
gemeente. Deze werd echter weer opgeheven in 1855.
Het gebied dat vroeger de
ambachtsheerlijkheid Abtsregt vormde, ziet er tegenwoordig heel
anders uit. De grenzen die vroeger in zekere zin duidelijke
scheidslijnen waren (zoals poldersloten) zijn niet of nauwelijks
meer te herkennen. Nu lopen door het gebied (snel)wegen en
spoorlijnen zijn er complete woonwijken verrezen. De naam Abtsregt
kom je bijna nergens meer tegen. Als u met de auto deze cache gaat
doen, dan komt u de naam in ieder geval een keer tegen, namelijk
boven de snelweg A4 op N 51° 59.000. Zoals gezegd, is het gebied
“Abtsregt” de laatste honderd jaar behoorlijk veranderd en daarmee
nagenoeg volgebouwd.
Voor het plaatsen van de stash is
toestemming verleend door de eigenaar van de grond (gemeente
Pijnacker-Nootdorp), waarvoor dank.
In het gebied dat vroeger "Abtsregt"
vormde, zijn de onderstaande vier foto's gemaakt. Ga naar de vier
locaties en je zult de stash kunnen vinden. Zoek op straatmeubilair
(verkeersborden, lantaarnpalen etc.) dat op de foto's staat naar
plakkertjes met een aanwijzing. De aanwijzingen zijn goed zichtbaar
aangebracht. Aangezien het gebied er tegenwoordig heel anders
uitziet dan vroeger, kan het best wel eens zo zijn, dat u - om de
cache tot een goed einde te brengen - een behoorlijk stuk moet
omrijden.
Bent u niet bekend in de omgeving?
Geen probleem: Delftenaren bijten niet; vraag hen gewoon waar een
bepaalde foto is genomen en men helpt u graag verder.
Het beste kunt u deze cache met de
auto of fiets doen. Op skates kan ook, maar dan moet u soms wel
behoorlijke stukken omrijden. Komt u met de auto, parkeer uw auto
dan bijvoorbeeld om te beginnen nabij N51 59.207 E4 21.241. De
stashlocatie is overigens net buiten het gebied wat vroeger
Abtsregt was gelegen.
De stash is begraven onder een
laagje aarde (ca. 1 cm.), dus een prikstok is aan te bevelen. Met
een reepje plastic heb ik een herkenningsstrikje
aan een tak bevestigd. De stash ligt binnen een straal van twee
meter daar vandaan. Voor de geocacher die na het vinden moe is
geworden, is in de nabijheid een geriefelijke mogelijkheid om te
loggen. Graag wel weer goed verstoppen.
De stash is een plastic invriesbakje
en bevat een logboekje, puntenslijper en potlood (in de stash laten
a.u.b.).
Tot slot: Geluk en Veel
plezier!
ambtenaartje
English /
Engels
The ground in Delft and surroundings
was in the middle ages property of the count from Holland. He owned
here a large agricultural complex, the "Hof van Delft". The "Hof
van Delft" fell gradual apart in a number separate right area, the
city of Delft and a number ‘trades magnificences’.
On the 2nd of September 1057 abbot Reinier the fourth of Egmond
died. Of its predecessor, Bruno, he got a good list. From that list
appeared that in the time that Bruno was abbot of Egmond, at the
abbey was given “De tiende tusschen Delft en Schieland, tot
den waterloop Lede, en van de Lede tot de Striclede,
en van de Striclede tot aan’t einde, een manfe, die jaarlijks zes
deniers opbrengt; noch ter zelver plaatze een vierendeel, dat
jaarlyks vyftien deniers opbrengt”. The described grounds formed
the trades magnificence Abtsregt (also: Abtsrecht).
A trades magnificence could be in possession of a local authority,
as the count, but also of other institutions or even private
persons. "Sint-Maartensrecht" was owned by the dean and chapter of
Utrecht, "Abtsrecht" by the abbey of Egmond and "Vrouwenrecht" by
the abbey of Rijnsburg. Eventually the count only ruled "Hof van
Delft" and "Vrijenban".
The trades around Delft formed a poorly organized rag blanket of
which the mutual borders were not very clear. In 1944 J. F.
Niermeyer made a map of the situation as he thought te situation
around 1400 must have been.
Source: De trades around Delfland
around 1400, reconstructed by J. F. Niermeyer in his publication
about Delft and Delfland. Their origin and earliest history
(Leiden, 1944). (Color specimen in library municipality archives
Delft, 72 B
37)
In 1581 the then count of Holland,
the king of Spain, was set out of his power. The county became in
the hands of the "Staten van Holland" (i.e. The States of Holland).
In 1795 the trades magnificences were abolished. Private possession
of local authority not agreed with the ideals of the French
Revolution. A trade from now on is named ‘municipaliteit’
(municipality) and would be ran by representatives of the
inhabitants. Since 1798 we speak of 'gemeenten'
(municipalities).
The growing confusion over the
borders from the countryside municipalities led till attempts to
make borders more clear. In 1811 was decided till a radical
revolution. All small, cut up municipalities were combined to a few
larger ones. The city of Delft got a robust expansion. East from
the city, all trades were added to the municipality "Pijnacker" and
west of it to a municipality: "’t Woudt". But this situation lasted
only short: In 1818 became all municipalities prevent in their
territory repaired.
The situation was with that as
impossible as before. In 1822, people began prior of the
introduction of the real property registry with the determination
of the borders between the different municipalities. The border
between the city of Delft and Pijnacker appeared so irregularly
that one concluded that it was impossible doing so "‘met eene
genoegzame juistheid’" (‘with a sufficient correctness’) and the
activities were discontinued. Between "Hof van Delft" and
"Vrijenban" property was exchanged and in 1855 "Abtsrecht" and
"Vrouwenrecht/Ackersdijk" were added to Vrijenban. The number of
former trades that yet existed as municipality, was two. In 1921
both countryside municipalities around Delft were abolished. "Hof
van Delft" was divided between Delft and the municipality of
"Schipluiden". "Vrijenban" was divided between Delft and Pijnacker.
Abtsregt was thus successively trades magnificence (until 1795),
'municipaliteit' (1795-1798) and municipality (1798-1811). In 1812
became the municipality Abtsregt abolished. In 1818 Abtsregt became
an independent municipality. This however again was abolished in
1855.
The area that previously the trades
magnificence Abtsregt formed, in these days is quite different. The
borders that previously in certain sense clear dividing lines were
(as polder locks) are not or scarcely to recognize. Now, through
the area run highways and railroad lines and complete residential
areas have been built. The name "Abtsregt" has disappeared almost
everywhere . If you do this cache by car, than you can see the name
somewhere: above the highway A4 on N 51° 59.000. As said,
“Abtsregt” the last one hundred year properly changed and with that
almost built every inch of land.
For the posting of the stash
permission has been given by the owner of the land (gemeente
Pijnacker-Nootdorp), for which thanks.
In the area that previously "Abtsregt" formed, the below placed
four photographs have been taken. Go to the four locations and you
will be able to find the stash. Look on street furniture (traffic
signs, advertisement-boards etc.) displayed on the photographs for
the hints you need. These hints are clearly visible. It may be
possible that you have to drive quite a bit to find the stash
location.
Not from Delft or surroundings? No
problem: The people of Delft do not bite; ask them where a
particular photograph has been taken and one helps you gladly
further.
Best do this cache by car or bike.
Skating is possible as well. If you come by car, then please park
your car at N51 59.207 E4 21.241 to begin with.
Good luck and have fun!
"ambtenaartje"