Nosia od blisko stu lat jest krakowianką. Jej historia jest tak fascynująca i jedyna na świecie, że nie sposób się oprzeć jej opisaniu. Umiejscowienie kesza na rogu Alei Krakowskiej (która wprost do Nosi wiedzie) i ulicy Geologicznej (wszak to fenomen geologiczny pozwolił Nosi zaistnieć) usprawiedliwia nieco, mam nadzieję, jego istnienie w Warszawie.
Ta historia ma wiele początków. Można zacząć od formowania się ozokerytu w mioceńskich iłach koło Stanisławowa kilka milionów lat temu. Albo od lokalnej tragedii, która rozegrała się ok. 30 tys. lat temu na terenie dzisiejszej Ukrainy, kiedy to małe stado nosorożców włochatych zostało porwane przez wodę. Albo od odkrycia przez przedsiębiorcę Roberta Domsa w połowie XIX w. w okolicach Borysławia złóż wosku ziemnego. Albo od rozpoczęcia wydobywania w Staruni, małej wiosce niedaleko Stanisławowa, ozokerytu w roku 1868.
Najlepiej jednak będzie zacząć od października roku 1907, kiedy to w IV szybie kopalni J.Campego i Spółki w Staruni natrafiono na szkielet i fragmenty skóry mamuta, a niedługo potem na niekompletny, choć zachowany również ze skórą okaz nosorożca włochatego. Znaleziska te, mające zresztą osobną niesamowitą historię (odkrywano je dwa razy), znajdują się dziś w Muzeum Akademii Nauk Ukrainy. Ich odkrycie wzbudziło zrozumiałe zainteresowanie w świecie nauki, które zaowocowało podjęciem już po I wojnie światowej, w 1929 r. przez badaczy z Polskiej Akademii Umiejętności prac wykopaliskowych w Staruni. 23 października tegoż roku w sztolni na głębokości 12,5 m natrafiono na zachowane niemal w całości ciało młodej samicy nosorożca włochatego. Do naszych czasów nie przetrwała jedynie okrywa włosowa, kopyta i rogi. Wydobycie ważącego niemal tonę nosorożca wymagało wydrążenia specjalnego szybu transportowego, stąd też na powierzchni ziemi Nosia pojawiła się dopiero 17 grudnia 1929 r.
Przygotowania do transportu zabrały jeszcze kilka dni i 22 grudnia na specjalnej lorze, która dwukrotnie się łamała, ciało nosorożca przewiezione zostało do Krakowa. Tu złożono je w pracowni Muzeum Fizjograficznego PAU, poddano badaniom i konserwacji. Po trzech miesiącach gotowy był już odlew gipsowy zwierzęcia i model obleczony oryginalną skórą. Odlew przedstawia nosorożca w pozycji w jakiej zginął i w jakiej został odnaleziony, czyli odwróconego na grzbiet. W 1930 r. opublikowano pierwsze wyniki badań w broszurze pt.: Drugi nosorożec z warstw dyluwjalnych Staruni oraz charakter jego otoczenia (geologja, mineralogja, flora i fauna). Badania nad nosorożcem trwają jednak do dziś a eksponat cały czas znajduje się w Krakowie. Od niedawna Nosię można odwiedzać w nowej siedzibie Muzeum Przyrodniczego przy ul. Św. Sebastiana, a wzorowane na niej kopie znajdują się w muzeach m.in. w Anglii, Japonii, Niemczech, Belgii i Francji.
Nosia, tzw. Drugi Nosorożec ze Staruni, jest jedynym na świecie przedstawicielem gatunku Coelodonta antiquitatis, który zachował się w tak dobrym stanie, wraz ze skórą, organami wewnętrznymi i tkankami miękkimi do naszych czasów. Ssaki te występowały niegdyś powszechnie na terenie całej Eurazji i były jednymi z największych roślinożerców epoki lodowcowej. Dorastały do 2 m wzrostu, 5 m długości i masy 3,5 tony. Fenomen zachowania się ciała Nosi w tak dobrym stanie tłumaczony jest niezwykłymi walorami konserwującymi współwystępującej w Staruni solanki, ropy i wosku ziemnego, toteż wydaje się, że natrafienie gdziekolwiek indziej na świecie na okaz w podobnym stanie zachowania jest bardzo mało prawdopodobne.
Nosia has been a Cracovian for almost one hundred years. Her story is so fascinating and unique in the world, therefore it is hard to resist describing it. Hope that placing this cache on the corner of Aleja Krakowska (which leads directly to Nosia) and Geologiczna Street (certainly a geological phenomenon let Nosia to arise) justifies a little bit its location in Warsaw.
This story has many beginnings. One could begin from the time when an ozokerite had started forming in the Miocene loams near Stanisławów several millions years ago. Or since the local tragedy, which had happened about 30 thousand years ago on the present territory of Ukraine, when the small woolly rhinoceroses herd was washed away. Or since the discovery of the earth wax deposits near Boryslav that had been made by an entrepreneur Robert Doms in the mid-19th century. Or since 1868, when an ozokerite mining had commenced in Starunia, a small village located near Stanisławów.
In this case, it would be best to begin in October, 1907 when a skeleton with fragments of skin of a mammoth was discovered in No. IV shaft mine owned by J.Campe and Co. in Starunia; shortly afterwards the incomplete but also skin-on specimen of a woolly rhinoceros was found there. These specimens have their own amazing story (they were actually discovered twice) and are exhibited at the Natural History Museum of the National Academy of Sciences of Ukraine. Their discovery raised an understandable interest in the scientific community and resulted in an undertaking by the Polish Academy of Arts and Sciences (PAU), after the First World War, in 1929 excavations in Starunia. On October 23rd, 1929 in the gallery at a depth of 12,5 metres, almost fully preserved carcass of a female woolly rhinoceros was found. Only hair, the hooves and horns of the rhino have not survived to our time. A special recovery shaft had to be dug in order to extract the nearly 1 ton rhino, therefore Nosia was raised to the surface just on December 17th, 1929.
It took a few days in order to arrange transportation of the rhino's body but finally on December 22nd, with the use of the special train platform which broke twice, Nosia was moved to Cracow. Her body was stored at the Physiographic Museum of PAU where it was further studied and preserved. Three months later the plaster cast of the animal as well as its model covered with the authentic skin were ready. This plaster cast shows the original position in which the rhino had died and was found: turned to its back. In 1930 the first research results were published in the brochure entitled 'Drugi nosorożec z warstw dyluwjalnych Staruni oraz charakter jego otoczenia (geologja, mineralogja, flora i fauna)'. However the research is still ongoing and Nosia is still in Cracow. Recently Nosia has been moved to a new home in the Natural History Museum on St. Sebastian Street and her copies can be found in the museums in England, Japan, Germany, Belgium and France.
Up to now, Nosia, known as 'The second woolly rhinoceros from Starunia' is the world's only specimen of Coelodonta antiquitatis, nearly completely preserved, including the skin, organs and soft tissues. These mammal species used to widely occur throughout Eurasia and were one of the largest herbivore of the ice age. They grew up to 2 metres tall, 5 metres in length and weighed 3.5 tones. The phenomenon of preserving Nosia's body in such a good condition is explained by extraordinary preserving properties of brine, oil and earth wax deposits occurring in Starunia. Finding a specimen preserved in a similar condition in any other place in the world seems very unlikely.
Kesz:
Aby zdobyć współrzędne finałowe, poszukaj odpowiedzi na poniższe pytania, a otrzymane liczby podstaw do dwóch wzorów.
A - kierownik prac wykopaliskowych w Staruni w latach późniejszych opisał nowy gatunek kopalnego ślimaka pod wdzięczną nazwą Dendropupa zaręcznyi. Nazwą uhonorował on innego polskiego geologa. Różnica dat rocznych śmierci i urodzenia uhonorowanego w ten sposób geologa jest liczbą A.
B - w tekście opublikowanym w 1930 r. poświęconym roślinności towarzyszącej odnalezionemu ciału nosorożca wymieniono między innymi gatunek Thymus sudeticus Borb. Ile liści tej rośliny znaleziono przy Nosi?
C - wosk ziemny pochodzący z kopalń Ukrainy z okolic Borysławia i pochodzące z niego substancje posłużyły do izolacji XIX-wiecznego kabla telegraficznego łączącego po dnie oceanicznym Amerykę z Europą. W którym roku wybrany został na urząd prezydent USA, do którego w 1858 r. królowa Wiktoria wysłała telegram gratulacyjny z okazji nawiązania połączenia telegraficznego? Suma cyfr tego roku jest liczbą C.
D - w drugiej połowie XX w. w Staruni uaktywnił się wulkan błotny (po trzęsieniu ziemi w Górach Wrancza). Cyfra, która powtarza się w zapisie roku podniesiona do kwadratu jest liczbą D.
E - w czasie II wojny światowej Niemcy okupujący Kraków wykonali odlew ciała nosorożca ze Staruni – samego eksponatu nie zdążyli wywieźć. Suma cyfr z kodu pocztowego w adresie muzeum, w którym znajduje się obecnie ten właśnie odlew jest liczbą E.
F - z ozokerytu (wosku ziemnego) poddanego rafinacji otrzymuje się białą lub bezbarwną bezwonną masę używaną m.in. do wyrobu świec, smarów, kremów, maści i jako materiał izolacyjny. Liczba liter w nazwie tej substancji jest liczbą F.
Suma kontrolna: A+B+C+D+E+F=147
Finał: N52°11.X E020°57.Y
X = D^0,5xF+A-D+(CxExB)+B+C
Y = [(A+D)/(E^2xB+2xE-B)]xDxE+BxC-F
Cache:
To get the final coordinates look for the answers to the questions below, then put the results into the two formulas.
A - The supervisor of the excavations in Starunia in the following years described a new species of a fossil snail cute named Dendropupa zaręcznyi. By this name he honoured another Polish geologist. The difference between the year of death and the year of birth of the geologist who had been honoured in such way is the A number.
B - in the text published in 1930 and dedicated to plants found together with the body of the rhino, the Thymus sudeticus Borb. species was mentioned. How many leaves of this plant were found near Nosia?
C - the earth wax originating in the Ukraine mines located near Boryslav and substances derived from it were used as an insulation material for the 19th century, telegraph cable laid across the bottom of the ocean and connecting America and Europe. In which year was the President of the United States to whom Queen Victoria sent a telegram of congratulations on the occasion of the first communication elected? The sum of the digits of this year is the number C.
D - in the second half of 20th century a mud volcano activated in Starunia (after the earthquake had happened in the Vrancea Mountains). The squared digit which is doubled in this year is the number D.
E - during the Second World War the Germans occupying Cracow made a plaster cast of the rhino from Starunia - they didn't have enough time to take the exhibit itself away. The sum of the numbers in the postal code in the museum's address where this plaster cast is currently stored is the number E.
F - as a result of process of refining ozokerite (earth wax), white or colourless and odourless substance is made. Among other things it is used for producing candles, lubricants, cosmetic creams, ointments and as insulating material. The number of the letters in the name of this substance plus 1 is the number F.
Check sum: A+B+C+D+E+F=147
Final: N52°11.X E020°57.Y
X = D^0,5xF+A-D+(CxExB)+B+C
Y = [(A+D)/(E^2xB+2xE-B)]xDxE+BxC-F
