Kraków i jego okolice stoją na bogatych i zasobnych złożach wód mineralnych, którą czerpie się chociażby ze znanych ujęć w Uzdrowiskach w Swoszowicach i przy rondzie Matecznego. Woda w sadzawce św. Stanisława przy Kościele na Skałce jest mało znaną krakowianom wodą, której warto przyjrzeć się bliżej. Ale najpierw odrobina teorii:
Miasto Kraków leży w jednym z kilku regionów wód mineralnych w Polsce – w regionie zapadliska przedkarpackiego. Wyróżniono tu następujące piętra z wodami mineralnymi: piętro przedjurajskie, jurajskie, kredowe i mioceńskie.
Piętro przedjurajskie – to zespół stosunkowo głęboko zalegających w Krakowie warstw różnego wieku reprezentujący wody chlorkowo – sodowe o stosunkowo niskich wydajnościach i mineralizacji od kilku do maksymalnie 200 g/l.
Piętro jurajskie – tworzą je głównie wapienie [CaCO3] i dolomity [CaMg(CO3)2] występujące na głębokości od 200 do nawet 2000 m. Wody typu chlorkowo - sodowego osiągają tu mineralizację od kilku do 200g/l.
Piętro kredowe zachowało się głównie na północ i północny wschód od Krakowa oraz miejscami także na zachód i południe od Krakowa. Tworzą go piaskowce [SiO2], wapienie [CaCO3] i margle [CaO + SiO2], które zalegają na głębokościach 240-260 m. Wody występują pod ciśnieniem i są typu chlorkowo-sodowego o mineralizacji nie przekraczającej 200g/l
Piętro mioceńskie budują osady ilasto-mułkowe z wyklinowującymi się warstwami piasków, piaskowców i wapieni. W wewnętrznych częściach basenu powstały sole kamienne (m. in. złoża Wieliczki, Bochni, Moszczanicy), ku północy przechodzące stopniowo w gipsy i anhydryty. Najważniejsze cechy wyróżniające region zapadliska przedkarpackiego, które w Krakowie osiąga zaledwie szerokość doliny Wisły to:
- obecność osadów chemicznych, tj. gipsonośnych [CaSO4*2H2O] i solonośnych [m. in. NaCl, KCl] w utworach mioceńskich, co ma spory wpływ na skład chemiczny wód na tym poziomie,
- powstawanie zapadliska wiązało się z przemieszczeniem mas skalnych co spowodowało również przemieszczenie się wód między poziomami,
- wody słodkie mają małą miąższość (zwykle 20 - 30 m), a poniżej nich występują wody zasolone, siarczanowe i siarkowodorowe,
- wody siarczanowe i siarkowodorowe występują tu na znacznych obszarach.
Literatura źródłowa:
„Geologia surowców balneologicznych” J. Dowgiałło, A. Kraski, I. Potocki, 1969
„Hydrogeologia regionalna Polski tom II Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane”
„Wody mineralne i lecznicze Polski” B. Paczyński i Z. Płochniewicz
„Ocena zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i potencjalnie leczniczych”
Sadzawka św. Stanisława na Skałce - skład wody:*
Aniony [mg/l]:
Chlorki Cl- =1171,4
Siarczany SO42- = 688,7
Wodorowęglany HCO3- = 383,1
Fosforany PO43- = <0,06
Azotany NO3- = <1,0
Azotyny NO2- = <0,02
Kationy [mg/l]:
Sód Na+ = 883,7
Wapń Ca2+ = 165,3
Magnez Mg2+ = 86,41
Potas K+ = 31,1
Jon amonowy NH4 = 2,84
Azot amonowy N-NH4 = 2,204
Żelazo ogólne Fe = 0,32
Ogólna mineralizacja = 3413 mg/l
Głębokość odwiertu: 67 m
Temperatura wody na wypływie: 11,7oC
*(dane zaczerpnięte z kartki przypiętej przy źródle, wg której badania te wykonało Laboratorium Hydrochemiczne Stacji Naukowej w Łazach k/Bochni).
Aby zaliczyć skrytkę należy odpowiedzieć na następujące pytania:
1. Badanie organoleptyczne.
Czy woda ma zapach lub smak? Jeśli tak to jaki?
2. Obserwacja osadów.
Czy woda jest przezroczysta, czy mętna? Jakiego koloru i konsystencji osad znajduje się na dnie zlewu i dlaczego tam powstaje?
Dla chętnych (nieobowiązkowe): mając na uwadze skład wody oraz korzystając z pomocy internetu spróbuj określić, jaki to może być związek chemiczny.
3. Mając na uwadze skład wody i głębokość odwiertu określ, z jakiego piętra wód mineralnych ona pochodzi.
4. W „Geologii surowców balneologicznych” J. Dowgiałło, A. Kraski, I. Potocki, 1969 rozróżniono następujące typy wód:
Podział ze względu na mineralizację:
Niskozmineralizowana – do 500 mg
Średnioozmineralizowana – 501-1500 mg
Wysokozmineralizowana – powyżej 1500 mg
Solanka – zawartość jonu Cl- wynosi min. 8500 mg/l, oraz Na+ min. 5500 mg/l
Podział ze względu na skład:
Szczawa – zawiera minimum 1000 mg wolnego CO2
Termalna – temperatura wody na wypływie wynosi 20 st. C lub więcej
Żelazista – zawiera minimum 10 mg żelaza /1l wody
Arsenowa - zawiera minimum 1 mg AsO2- lub 1,3 mg HAsO4-/1l wody
Fluorkowa - zawiera minimum 1 mg fluoru /1l wody
Bromkowa - zawiera minimum 5 mg bromu /1l wody
Jodkowa - zawiera minimum 1 mg jodu /1l wody
Siarczkowa - zawiera minimum 1 mg siarki /1l wody
Chlorkowa - zawiera minimum 1000 mg chloru /1l wody
Borowa - zawiera minimum 5 mg boru /1l wody
Krzemowa - zawiera minimum 100 mg H2SiO3 /1l wody
Które z tych typów odnoszą się do wody z Sadzawki św. Stanisława?
5. Ile stopni (licząc od poziomu bramy) prowadzi w dół do sadzawki?
6. Opcjonalnie można wykonać zdjęcie z ujęciem wody (uwaga: bez schodów, aby nie spolerować!).
Logować można po wysłaniu odpowiedzi w języku polskim lub angielskim, za pomocą kontaktu na moim profilu. Jeśli coś będzie nie w porządku, to wtedy skontaktuję się, aby wspólnie rozwiązać nieścisłości :) Powodzenia!
[english]
Mineral waters of Krakow
Krakow and its surroundings lie on rich mineral water deposits, which extracs in the famous spa in Swoszowice and Rondo Mateczny.
The water in Sadzwka św. Stanisława at the Na Skałce Church is a little-known Cracovians water, which is worth a closer look. But first, lets have a little theory:
City of Krakow lies in a one of the few regions of mineral water in Poland - in the region of the Carpathian Foredeep. The following mineral waters layers are found here: before Jurassic level, Jurassic level, Cretaceous level and Miocene level.
Before Jurassic level – it is a set of relatively deep lingering layers of water in Krakow of different ages representing chloride - sodium with relatively low yields and mineralization from a few to a maximum of 200 g/l.
Jurassic level are consisting layers of limestone [CaCO3] and dolomite [CaMg(CO3)2], occurring at depths ranging from 200 to up to 2,000 m, water type is chloride – sodium and mineralization is here from a few to 200 g/l.
Cretaceous level appears mainly to the north and north- east of Krakow and places the west and south of the city. It is composed of sandstones [SiO2], limestone [CaCO3] and marl [CaO+SiO2] layers, which are located at depths of 240-260 m. Waters are under pressure and there is a sodium chloride mineralization of less than 200g / l.
Miocene level is made of sediments clay- silt layers with places with sands, sandstones and limestones . In the inner parts of the basin formed salt stone (among others Salt Mines Wieliczka and Bochnia) , to the north passing gradually into gypsum and anhydrite.
Main features of the region Carpathian Foredeep which in Krakow barely reaches of the Vistula valley width is:
- the presence of chemical residues, ie gypsum [CaSO4*2H2O ] and salt [NaCl, KCl] in the Miocene, which has a significant influence on the chemical composition of water at this level,
- the formation of landslides associated with a displacement of rock masses which resulted the displacement of the water between the levels,
- water layers have a small thickness (typically 20 - 30 m), and below them are saline waters, sulfate and hydrogen sulfide,
- water sulfate and hydrogen sulfide are present here in large areas.
Literature source:
„Geologia surowców balneologicznych” J. Dowgiałło, A. Kraski, I. Potocki, 1969
„Hydrogeologia regionalna Polski tom II Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane”
„Wody mineralne i lecznicze Polski” B. Paczyński i Z. Płochniewicz
„Ocena zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i potencjalnie leczniczych”
Sadzawka św. Stanisława - water composition*:
The anions [mg/l]:
Chloride Cl- = 1171.4
Sulfate SO42- = 688.7
Bicarbonate HCO3- = 383.1
Phosphate PO43- = < 0.06
Nitrate NO3- = <1.0
Nitrite NO2- = <0.02
The cations [mg / l]:
Sodium Na+ = 883.7
Calcium Ca2+ = 165.3
Magnesium Mg2+ = 86.41
Potassium K+ = 31.1
Ammonium ion NH4 = 2.84
Ammonium N -NH4 = 2.204
General Iron Fe = 0.32
Total mineralization = 3413 mg/l
Depth of hole: 67 m
The water temperature at the outlet is 11.7°C
* (data was taken from the card pinned at the source, research done by Laboratorium Hydrochemiczne Stacji Naukowej w Łazach k/Bochni).
To complete a cache please answer the following questions :
1. The organoleptic examination.
Does water has a smell or taste? If so, what kind of?
2. Deposits observation.
Is the water clear or has any suspension? What is the color and texture of sediment on the bottom of the sink, and why does it arise there? For volunteers (optional): whereas the water composition and with the help of the internet try to determine what is a chemical compound of that sediment.
3. Whereas the composition of the water and depth of try to determine which level of mineral water is it came from.
4. In the „Geologii surowców balneologicznych” J. Dowgiałło, A. Kraski, I. Potocki, 1969” featured the following types of water :
Breakdown by mineralization:
Low Mineralized – less then 500 mg
Medium mineralized – 501-1500 mg
High mineralized – more then 1500 mg
Brine - Cl- ion content is min. 8500 mg/l, and Na+ min. 5500 mg/l
Breakdown by composition:
Szczawa - contains a minimum of 1,000 mg of free CO2
Thermal - water temperature at the outlet is 20°C or more
Ferruginous - contains at least 10 mg iron per 1 liter of water
Arsenic - contains a minimum of 1 mg AsO2 or 1.3 mg HAsO4-per 1 liter of water
Fluoride - contains a minimum of 1 mg F per 1 liter of water
Bromide - contains a minimum of 5 mg of Br per 1 liter of water
Iodide - contains a minimum of 1 mg of J per 1 liter of water
Sulphide - contains a minimum of 1 mg of sulfur per 1 liter of water
Chloride - contains a minimum of 1,000 mg of Cl- per 1 liter of water
Boron - contains a minimum of 5 mg boron per 1 liter of water
Silicon - contains a minimum of 100 mg H2SiO3 per 1 liter of water
Which of these types refer to the water of Sadzawka św. Stanisława?
5. How many steps (from the gate level ) leads down to the pool?
6. Optionally, you can take a picture of a water tap (attention: no pictures with steps, because of no spoilers!).
You can log visit after send a reply in Polish and English language, using a contact on my profile. If something goes wrong, then I will contact to you and we together resolve a problem :) Good luck!