Fort 50a Lasówka powstał w 1899 r.
Położony jest na południowym brzegu Wisły; jego zadaniem była obrona tej strony doliny rzeki, wałów wiślanych oraz pobliskiej przeprawy na drugi brzeg. Sam jeden wystarczał do tego celu, gdyż całą okolicę, aż po Trakt Wielicki pokrywały bagna i rozlewiska.
Wyróżniał się szeregiem nietypowych rozwiązań między innymi wypełnieniem fos wodą z Wisły, przez co nazywany był fortem wodnym.
Udzielał wsparcia ogniowego Fortowi 49 1/2a Mogiła, leżącemu na drugim, północnym brzegu rzeki.Otaczał go wysoki wał obwodowy, uformowany od strony zapola w kształcie ziemnej bastei.
Labiryntowego wjazdu, ujętego murami oporowymi, broniła wartownia z 3 pancernymi strzelnicami (obecnie już nie istniejące); zachowały się tylko resztki po stalowej bramie pancernej.
Dwukondygnacyjny blok koszar czołowych mieścił 157 osobową załogę, z tym że w salach żołnierskich było 80 łóżek, 77 pozostałych żołnierzy czuwało na zmianie bojowej.
Pełna obsada Fortu następowała tylko w przypadku zagrożenia wojennego - w warunkach pokojowych załogi forteczne szkoliły się w koszarach stałych.
Kaponierę i blok koszar odcięto od dziedzińca dodatkowym rowem obronnym.
Ze stropu kaponiery na pozycje piechoty na stropodachu Fortu można było się przedostać za pomocą mocowanej - w razie konieczności - metalowej drabinki.
Nietypowym rozwiązaniem był sposób przechowywania dział, które w schronach przeczekiwały ostrzał przeciwnika, do walki wytaczano je dopiero po jego ustaniu. Był to system bardziej ekonomiczny i nowocześniejszy, wymagający jednak znacznie lepszego maskowania i sprawności działania.
Projektantem Fortu 50a Lasówka był Polak, inż. Emil Gołogórski, późniejszy generalny inspektor saperów armii austriackiej oraz wiceminister spraw wojskowych w rządzie polskim w czasie wojny polsko-radzieckiej.
Prawdopodobnie artyleria fortu brała udział w grudniu 1914r. w drugiej bitwie o Kraków jako element wsparcia ogniowego na południowo-wschodnim odcinku twierdzy.
Dalsze losy w skrócie:
W czasie przewrotu politycznego w latach 1918 - 19, Fort został znacznie zdewastowany: rozkradziono wszystkie drzwi, okna, podłogi, piece itp.; później w ramach remontu braki uzupełniono.
W czasie międzywojennym Fort pozostawał w gestii wojska; przez krótki czas pełnił funkcje magazynowe, ale ze względu na duże zawilgocenie nie był użytkowany.
W okresie II wojny światowej częściowo mieścił się tu magazyn, następnie przekazany został władzom cywilnym.
Od lat 60. XX wieku, na skutek nieprzemyślanych przemysłowych adaptacji obiekt uległ ogromnej dewastacji: gospodarująca tu do roku 1992 spółdzielnia chemiczna, przystosowując Fort do swoich potrzeb, beztrosko dobudowała różne magazyny, magazynki, wiaty, zbiorniki i instalacje chemiczne wewnątrz obiektu, likwidując przy tym kraty, oryginalne okiennice i zagracając wszystko wedle własnego uznania.
Mimo swej oryginalności, Fort spotkał niestety los typowy dla większości fortów Twierdzy Kraków: po odejściu ''gospodarza'', opuszczony i zdewastowany, czeka na lepsze czasy.
Istniejąca jeszcze do roku 2001 oryginalna balustrada galerii strzeleckiej jak i pancerne okiennice i drzwi już nie istnieje; nieuchwytni sprawcy kradzieży pozostałego zachowanego wyposażenia pancernego fortów, ukradli je odcinając palnikami; ślady nich widoczne aż nadto.
Od roku 2001 do 2005 zniszczenia poszły jeszcze dalej: nie ma już... kondygnacji wewnątrz obiektu, za to poburzono budynki spółdzielni chemicznej wokół niego (choć został jeden wyjątek).
Miejsce wokół Fortu 50a Lasówka jest urokliwe, cały teren zarośnięty krzakami i starodrzewiem wypełnionym śpiewającymi ptakami. Pusta i odludna dolina rzeki Wisły, i pełne kwiatów nadwiślańskie łąki.
Warto zwrócić uwagę na pola uprawne i nieużytki pomiędzy fortem a ulicą Surzyckiego. Żyje tam liczne stado saren, które prawie codziennie pojawia się na wspólnym posiłku. Na polu nocuje także wiele rybitw.
UWAGA!
Wchodząc od „tyłu” fortu – przez stare fosy (pochylonym nasypem) trzeba bardzo uważać – w pewnym momencie teren kończy się (stoimy wtedy „na dachu fortu”) – nie ma żadnych zabezpieczeń, można spaść.
Źródła: fortyck.pl, wikipedia.org, twierdza.art.pl