Skamieniale Miasto / Stone Town EarthCache

Na poludnie od miejscowosci Ciezkowice znajduje sie zgrupowanie piaskowcowych form skalnych w postaci baszt, ambon, grzed i grzybów skalnych, z ktorymi zwiazane sa liczne legendy. Formy te powstaly w grubolawicowych piaskowcach i zlepiencach z cienkimi wkladkami lupków. Skaly te sa datowane na dolny eocen (ok 55,8-40,4 mln lat temu).

Formacja ta wystepuje w wielu miejscach w Polskich Karpatach Zewnetrznych, tu jednak zostala opisana po raz pierwszy (lata 20-te XX w.), stad jej nazwa - piaskowce ciezkowickie. W tym miejscu równiez po raz pierwszy w Karpatach rozpoznano kopalne struktury podmorskich osuwisk.

Piaskowce ciezkowickie - podobnie jak inne pisakowce fliszu karpackiego - powstaly w wyniku osadzania sie luznego materialu na dnie zbiornika morskiego (podobne procesy zachodza dzisiaj w Zatoce Meksykanskiej, gdzie masy luznego materialu, dostarczanego przez rzeke Mississippi, sa deponowane na dnie glebokiego morza - jest tam tez wiele podmorskich osuwisk; te ciekawe podmorskie formy widac np. w Google Earth). Z czasem luzne okruchy skalne ulegly zespoleniu przez spoiwo wypelniajace pustki pomiedzy nimi. Proces ten zwany jest cementacja. Piaskowce ciezkowickie zbudowane sa glównie z kwarcu a ich spoiwo jest ilaste, ilasto-zelaziste lub krzemionkowe. Ze wzgledu na rodzaj materialu i spoiwa budujacego poszczególne warstwy pisakowca maja one zróznicowana odpornosc na wietrzenie. Jest to przyczyna powstawania form skalnych w piaskowcu o wiekszej odpornosci, podczas gdy mniej odporny latwiej ulega wietrzeniu. Jest to takze przyczyna fantazyjnych ksztaltów jakie przybieraja formy skalne.



Na powierzchni skal w obrebie Skamienialego Miasta mozna spotkac kilka interesujacych, charakterystycznych dla piaskowca mikroform zwiazanych z jego selektywnym wietrzeniem. Najbardziej charakterystyczne sa tzw. struktury komórkowe - skupisko niewielkich jamek przypominajacych powierzchnie gabki lub plaster miodu (albo ser szwajcarski). Sa one powszechnie spotykane w piaskowcach na calym swiecie i zwiazane sa nierównomiernym rozlozeniem spoiwa w obrebie warstwy skalnej.


Inna ciekawa i powszechnie wystepujaca w Skamienialym Miescie forma sa regularne, niszowate zaglebienia w skale o srednicy zazwyczaj kilkudziesieciu cm. Sa to pozostalosci po tzw. toczencach ilastych. Toczence ilaste sa to kuliste bryly zbudowane z ilu, które dostaja sie w obreb piasków lub zwirów. Podczas cementacji zostaja uwiezione w skale, a po odslonieciu bardzo latwo ulegaja wietrzeniu pozostawiajac kuliste, regularne zaglebienia.


Piaskowiec ciezkowicki jest barwy szarej, jednak wietrzejac przybiera barwe zólta. Jesli spoiwo jest silnie zelaziste moze on przybierac barwy od pomaranczowej, przez czerwona do brazowej. W Skamienialym Miescie w wielu miejscach mozna obserwowac wietrzejacy piaskowiec wlasnie w takich kolorach.

Z innych ciekawostek na terenie Skamienialego Miasta warto wspomniec równiez o znajdujacych sie tam kilku niewielkich jaskin szczelinowych, z których najwieksza ma 20 m dlugosci. Znajduje sie tam takze zmineralizowane zródlo z bardzo smaczna woda - polecam skosztowac.

Niegdys w Skamienialym Miescie dzialal kamienolom, na szczescie niewielka czesc skal zostal zniszczona przez wyrobisko. Juz w 1931 r. obszar ten zostal objety ochrona jako zabytek przyrody. Byl to pierwszy obszar skalny w Polsce objety prawna ochrona. W 1974 r. zostal tam utworzony rezerwat przyrody nieozywionej. Z tego wzgledu na terenie Skamienialego Miasta mozna poruszac sie tylko po znakowanym szlaku. Zabronione jest niszczenie skal i zbieranie okazów. Zabronione jest takze wprowadzanie psów, jazda na rowerze oraz biwakowanie. Rozpalanie ognisk jest dozwolone jedynie w wyznaczonym do tego miejscu zaraz za wejsciem do rezerwatu. Nie wolno takze uprawiac wspinaczki na skalach Skamienialego Miasta - wyjatkiem jest tu Skala z Krzyzem, na szczyt której mozna wyjsc skalnym kominem, skad rozposciera sie wspanialy widok na Pogórze Ciezkowickie.

Samochód najlepiej pozostawic na darmowym parkingu przy wspólrzednych N 49° 46.560 E 020° 57.866. Znajduje sie tam przydrozny bar, gdzie mozna sie posilic po trudach zdobywania EarthCache'a.

Aby zaliczyc znalezienie Earthcache nalezy odwiedzic Skamieniale Miasto, odpowiedziec na ponizsze pytania i przeslac je do mnie za pomoca formularza kontaktowego. Przez skaly prowadzi niebieski szlak turystyczny, którym nalezy podazac. Trasa zaczyna sie wspomnianym wczesniej parkingu a konczy na parkingu po przeciwnej stronie wzgórza przy wspólrzednych N 49° 46.666 E 020° 58.500. Wpis o znalezieniu mozesz zamiescic dopiero PO potwierdzeniu poprawnosci odpowiedzi. Odpowiedzi mozesz nadeslac w jezyku polskim, angielskim, czeskim lub slowackim.

1. Pod waypointem oznaczonym jako parking (N 49° 46.560 E 020° 57.866) znajduje sie tablica informacyjna. W jej dolnej czesci widnieje przekrój geologiczny przez okolice. Przyjrzyj sie mu i wyjasnij czemu Skamieniale Miasto polozone jest wyzej niz Ciezkowice.

2. Kilkadziesiat metrów na lewo (pólnoc) od tablicy znajduje sie wejscie do Skamienialego Miasta i poczatek niebieskiego szlaku, którym nalezy podazac w kierunku punktu EarthCache. Po drodze bedziesz mijal obudowane zródlo a przy nim mala metalowa tabliczke z informacjami na temat wlasciwosci wody. Okresl jej twardosc na podstawie ponizszych przedzialów:

bardzo miekka: ponizej 75 mg CaCO3/dm3
miekka: 75 - 150 mg CaCO3/dm3
srednio twarda: 150 - 300 mg CaCO3/dm3
twarda: 300 - 500 mg CaCO3/dm3
bardzo twarda: powyzej 500 mg CaCO3/dm3

Zapisz takze w swoim GPS w tym miejscu waypoint - bedzie potrzebny do ostatniego pytania.

3. Pod wspólrzednymi EarthCache znajduje sie skala o nazwie "Orzel". W jej tylnej czesci, na wysokosci twarzy, znajduje sie okragla pustka skalna powstala na skutek wietrzenia mniej odpornego materialu skalnego w tym miejscu. Jaki typ skaly otacza ten otwór? (lupek, piaskowiec czy zlepieniec?)

4. W niektórych miejscach skala "Orzel" wietrzeje na kolor od pomaranczowego przez czerwony az do brazowego. Wykonaj zdjecie wielobarwnego fragmentu skaly i dolacz je do logu.

5. Udaj sie teraz dalej niebieskim szlakiem, az dotrzesz do "Skaly z Krzyzem". Jest to najwyzej polozona formacja skalna w rezerwacie. Na jednej z jej scian widoczne sa bardzo ladnie wyksztalcone struktury komórkowe przypominajace gabke (albo ser szwajcarski). Okresl dlugosc powierzchni z tymi strukturami oraz sredni rozmiar pojedynczej komórki.

6. Jest to najtrudniejszy element tego EarthCache. "Skale z Krzyzem" rozdziela na dwie czesci szczelina, która tworzac komin umozliwia wejscie na jej wierzcholek. Tuz powyzej tego komina, w scianie skalnej znajduje sie idealnie pólkolsta, duza nisza skalna - pozostalosc po toczencu ilastym, najwieksza tego typu forma w calym rezerwacie. Twoim zadaniem jest okreslic pierwotna mase tego toczenca, przy zalozeniu, ze jego gestosc wynosila 2,4 g/cm3.

7. Zapisz waypoint w swoim GPS na szczycie "Skaly z Krzyzem". Na podstawie wczesniej zapisanego waypointa okresl róznice w wysokosci oraz odleglosc od szczytu skaly do zródla.


Podziekowania dla xenotime za pomoc!

South from town Ciezkowice there is a group of sandstone rock forms in shape of towers, pulpits, perches and mushrooms and there are many legends about them. These forms originated in thick-bedded sandstones and conglomerates with thin layers of shales. These rocks date from Lower Eocene (about 55.8-40.4 millions years ago). Although you can find this rock formation in many spots in the Polish Outher Carpathians, they were described from this location for the first time in 1920s, hence their name - the Ciezkowice Sandstones. At this location also the fossilized marine landslides were described for the first time in the Carpathians.

The Ciezkowice Sandstones - like other sandstones of the Carpathian flysh - originated as a result of deposition of loose material at the bottom of a deep sea basin (similar processes nowadays are active in the Gulf of Mexico, where masses of loose material are deposited in the deep basin from the waters of the Mississippi river, very often with huge marine landslides in operation; you can see those marine landforms on Google Earth). Over the time, loose sediment was consolidated by a cement which filled up voids between loose grains. This process is called cementation. The Ciezkowice Sandstones are built mostly with quartz and its cement comprises clay minerals, iron oxides and silica/quartz. Various layers of the sandstone differ in composition of the cements and grain sizes, hence they have different resistance to weathering. The less resistant bits are easily removed, while the more resistant ones stay as the rock forms, often having fantastic shapes.



On the surface of rocks in the Stone Town you can spot some interesting, typical for sandstones micro-forms, resulting from its selective weathering. Most obvious are cellular structures - concentration of small hollows resembling a sponge or honeycomb (or Swiss cheese). They are very common in sandstones over the world and are related to differences in the distribution of cement among a rock bed.


Other interesting and common forms in the Stone Town are regular round niches in a rock, usually tens of centimetres in diameter. There are hollows after clay pebbles. Clay pebbles are spherical lumps of a clay, rounded by water action, sitting in sand or gravel. During deposition they are trapped in e.g. loose sand and later cemented inside a sandstone. They are made of clay, which is later easily eroded and leave only spherical, regular niches.


The original colour of the Ciezkowice Sandstone is grey but during weathering they turn yellow. If a cement contains lots of iron oxides, the sandstones may be orange, rusty or brown in colour (see examples in the Stone Town).

There are even more curiosities in the Stone Town. Some small crevice caves are worth mentioning - the biggest one is 20 meters long. There is also a mineral spring with very tasty water - highly recommended to try yourself!

Once in the Stone Town there was a quarry, fortunately only a small part of rocks was destroyed by it. In 1931 this area became protected as a "natural monument". It was the first rocky area protected by law in Poland. In 1974 a geological nature reserve was established. For that reason you can walk in the Stone Town only along a marked path. Destroying rocks and collecting samples is forbidden. Also dogs, bicycles, and camping are not allowed. Bonfires are allowed only in the marked spot just behind an entrance to the reserve. Also climbing is not allowed - except "Skala z Krzyzem" (Rock with the Cross), where you can reach its top by climbing through a chimney in the rock. A beautiful panorama of the Pogorze Ciezkowickie Foothills stretches from its top.

You can park your car on a free car park at coordinates N 49° 46.560 E 020° 57.866. There is also a bar, where you can have a meal after finding the EarthCache.

To log your find, you have to visit the Stone Town, answer the questions below and send it to me via contact form. There is a marked tourist path leading through rocks - follow it. The path starts at the parking mentioned before and ends at another car park on the opposite side of the hill at coordinates N 49° 46.666 E 020° 58.500. You can log your find only AFTER receiving approval from me. Please, send your answers in English, Polish, Czech or in Slovak language only.

1. At the waypoint marked as car park (N 49° 46.560 E 020° 57.866) there is an information board. At its bottom part there is a geological cross-section of the neighbourhood. Look at it and explain why the Stone Town (Skamieniale Miasto) is located higher than Ciezkowice town.

2. Several dozen of metres to the left (North) form the information board there is an entrance to the Stone Town and the beginning of the blue marked path which will lead you to the Earthcache waypoint. You will pass on your way a spring surrounded by a wall with a small metal plaque with information about the properties of the water. Estimate its hardness using classification below:

very soft: less than 75 mg CaCO3/dm3
soft: 75 - 150 mg CaCO3/dm3
medium hard: 150 - 300 mg CaCO3/dm3
hard: 300 - 500 mg CaCO3/dm3
very hard: more than 500 mg CaCO3/dm3

Also save in your GPSr a waypoint at this spot - you will need it for the last question.

3. At the EarthCache coordinates there is a rock called "Orzel" (Eagle). On its back, at a face height there is a round hollow originated as a result of weathering of a less resistant rock material at this spot. What is a type of rock that surrounds this hollow? (a shale, a sandstone or a conglomerate?)

4. In some places the rock "Orzel" weathers leaving colours from orange through red to brown. Take a picture of multicolour part of the rock and attach it to your log.

5. Now go along the blue marked path to the rock "Skala z Krzyzem" (Rock with the Cross). It's the highest rock form in the reserve. On one of its walls there are well visible cellular structures resembling a sponge (or a Swiss cheese). Determine the length of the surface with cellular structures and the diameter of a single cell.

6. This is the hardest part of this EarthCache. "Rock with the Cross" is divided to two parts by a crevice which makes a chimney through which there is an access to the top of the rock. Just above the chimney, in a rock wall there is a regular, semi-spherical big niche - remain after a clay pebble, the biggest form of this type in whole reserve. Your task is to determine the original weight of this pebble, assuming that its density was 2.4 g/cm3.

7. Save a waypoint in your GPSr at the top of the "Rock with the Cross". Using the previously collected waypoint, measure a height difference and distance between the rock and the spring.


Thanks to xenotime for help!