Potas, wapń i sód - skaleniowy cud
Potassium, calcium and sodium - feldspar miracle
[PL] 
UWAGA! To jest skrzynka typu Earth Cache. Nie zawiera fizycznego pojemnika! Zgodnie z wytycznymi dla Earth Cache, logować można po wysłaniu odpowiedzi. Nie czekaj na odpowiedź z mojej strony. Jeśli coś będzie nie tak z Twoimi odpowiedziami sam się do Ciebie zgłoszę
I jeszcze jedna uwaga:
logi bez wcześniej udzielonych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni!
Miasta dają świetna możliwość obserwacji geologicznych tego, co poza miastem, na miejscu występowania danej skały często jest niewidoczne tak dobrze jak w mieście. Z czego to wynika? Z tego, że "miastowe" lubią jak coś dobrze wygląda. A dobrze wyglądać skała może gdy się ją przetnie i wypoleruje. Wówczas wiele ciekawostek pojawi się na wypolerowanej powierzchni i dzięki temu umożliwi obserwacje tego co naszym oczom ucieka gdy skała nie jest poddana obróbce. Tym razem przyjrzymy się pewnej grupie mineralnej, co pozwoli lepiej zrozumieć Wam lepiej klasyfikację skał magmowych ale również umożliwi 1) lepiej zrozumieć niedaleko położonego kolejnego Earthcache, 2) nauczy rozpoznawać przedstawicieli skaleni. Zaczynajmy!
Skalenie to grupa minerałów niezwykle popularnych w skałach magmowych i metamorficznych. Udział skaleni w budowie skał magmowych przekracza 60%, a w całej skorupie ziemskiej ponad 50% wagowo! To ilość wagowo znacznie większa niż wszystkie morza i oceany naszej planety! Z tego wniosek, że to ważna grupa minerałów
Z punktu widzenia chemicznego skalenie są bardzo prostymi substancjami i należą do grupy glinokrzemianów zawierających głównie potas, sód i wapń. Istnieje możliwość pojawienia się innych pierwiastków np. baru ale skalenie takie są rzadkościami mineralogicznymi. Nas z punktu widzenia budowy skał magmowych i metamorficznych interesować będą wyłącznie te popularne skalenie zawierające trzy pierwiastki wymienione między innymi w tytule tego Earthcache. Skalenie można podzielić na dwie zasadnicze grupy: skalenie potasowe (skalenie alkaliczne) oraz skalenie sodowo-wapniowe (plagioklazy). Skalenie alkaliczne w bardzo ograniczonym stopniu mogą być mieszaniną, w składzie których znajdziemy zarówno potas jak i sód. Ale ilość sodu w tych skaleniach (w szczególności w skaleniach powstałych w niskich temperaturach) jest śladowa. Skalenie potasowe występują w kilku odmianach, a do najpopularniejszych należy mikroklin i ortoklaz. Co innego w przypadku skaleni sodowo - wapniowych. Możliwości podstawiania się wapnia za sód i odwrotnie są wręcz nieograniczone. W efekcie plagioklazy tworzą ciągły szereg minerałów od plagioklazu sodowego noszącego nazwę albit, aż do plagioklazu wapniowego noszącego nazwę anortyt. Pośrednie plagioklazy noszą tak piękne nazwy jak oligoklaz, andezyn, labrador i bytownit. Skalenie są niełatwym materiałem do rozpoznawania. Wynika to z faktu, że tak naprawdę aby podjąć decyzję z jakim skaleniem mamy do czynienia powinniśmy dysponować analizą chemiczną minerału. Makroskopowo (kolokwialnie mówiąc gołym okiem) rozpoznanie skaleni można ograniczyć wyłącznie (i też nie zawsze) do rozróżnienia skaleni potasowych od plagioklazów. Jak możemy to uczynić? Skalenie potasowe często cechuje zabarwienie czerwone. Może być to różowawa barwa skalenia, która czasem jest niezwykle intensywnie czerwona. W przypadku plagioklazów charakterystyczna i pomocna może być barwa zielonkawa lub też szarozielonkawa. A co w przypadku gdy obserwujemy te najczęstsze wśród skaleni barwy czyli białą lub szarawą (może być i minerał praktycznie bezbarwny)? Wówczas, jeśli brak nam "czerwoności" lub "zielonkowości" najbezpieczniej określić minerał jako... skaleń. I na tym poprzestańmy. Wyjaśnić Wam to dodatkowo powinien poniższy rysunek przedstawiający, określony makroskopowo, skład mineralny jednej z najpopularniejszych skał skorupy kontynentalnej - granitoidu.
Przy okazji warto wspomnieć i wyjaśnić jeszcze jedną kwestię. Nie zastanawia Was jak to się dzieje, że skalenie potasowe tak niechętnie przyjmują do swej struktury atomy sodu i wapnia? I oczywiście vice versa. O ile jeszcze skalenie potasowe sód akceptują to już wapnia za żadne skarby! Wynika to z faktu różnych wielkości jonów. Potas jest "wielkoludem" (promień jonowy 1,51Å) w stosunku do sodu (promień jonowy 1,18Å) i wapnia (promień jonowy 1,12Å). Stąd, w dużym uproszczeniu, wynika ta niechęć potasu do wapnia i możliwość podziału skaleni na te dwie grupy. A grupa skaleni sodowo-wapniowych? Ze względu na tak minimalną różnicę w wielkości promieni jonowych bardzo chętnie wymieniają się obecnością w strukturze plagioklazów. Stąd też ciągły szereg tych minerałów. Pozostaje jeszcze wyjaśnić te dziwne znaczki przy promieniach jonowych.. Å - co to jest? To "Angstrem" – jednostka długości równa 10 -10 m. Nie jest to jednostka układu SI. Służy do liczbowego wyrażania wartości bardzo małych długości, porównywalnych z rozmiarami atomów. Często stosowana jest w chemii i fizyce przy opisywaniu obiektów i zjawisk zachodzących w skali atomowej, gdzie posługiwanie się jednostkami układu SI wymagałoby używania ułamków (przykładowo 1 Å = 0,1 nm). Nazwa angstrem pochodzi od nazwiska Andersa Jönasa Ångströma szwedzkiego fizyka i astronoma, który po raz pierwszy zastosował tę jednostkę w 1868 roku.
Niniejsza skrzynka jest elementem trzyczęściowej zabawy earthcachowej! Aby ją zalogować musisz odpowiedzieć na pytania przedstawione poniżej. Uzyskane informacje przydadzą Ci się do podjęcia Earthcache finałowego Jak pomylić łatwo się można | How wrong you can..(GC6X2NK).
I ostatnia drobna uwaga. Pracę znacznie ułatwi Ci wydrukowanie listingów wszystkich trzech skeszynek wchodzących w skład całej zabawy! | GC6X61C - Potas, wapń.... | GC6X61A - Białe-czarne... | GC6X2NK - Jak pomylić...
Aby zalogować niniejszego kesza proszę prześlij za pomocą mojego profilu lub za pomocą maila odpowiedzi na poniższe pytania.
1. będąc na koordynatach EC i jednocześnie punkcie odniesienia 1 - Jakie to skalenie? (N 50° 16.636 E 019° 07.626) obejrzyj elewację ściany (punkt 1 na rysunku poniżej). Wg Ciebie skała, której powierzchnie oglądasz zawiera skalenie potasowe czy plagioklazy? Pod uwagę weź skalenie w rozmiarach większych niż 1cm.
2. udaj się kilkadziesiąt metrów dalej. Będąc na koordynatach punktu odniesienia 2 - Jakie to skalenie (N 50° 16.692 E 019° 07.682) obejrzyj elewację ściany (punkt 2 na rysunku powyżej). Jak sprawa ma się w tym miejscu? Oglądana skała zawiera skalenie potasowe czy też plagioklazy? W odpowiedzi uwzględnij skalenie nie oglądając się na ich rozmiar.
3. odpowiedz proszę na pytanie czy może zdarzyć się taka sytuacja, że w jednej skale znajdzie się zarówno ortoklaz jak i oligoklaz?
4. nie rób sobie fotek, które miałyby spojlerować odpowiedzi. Wszystkie pozostałe jak najbardziej dozwolone (obok dosyć smaczne przekąski... jeśli skosztujesz zaproś pozostałych gości tego EC...). Jeśli masz ochotę fotkę wklej do swego logu (opcjonalnie).
UWAGA! Zgodnie z wytycznymi dla Earth Cache, logować można po wysłaniu odpowiedzi. Nie czekaj na odpowiedź z mojej strony. Jeśli coś będzie nie tak z Twoimi odpowiedziami sam się do Ciebie zgłoszę
I jeszcze jedna, ostatnia, uwaga:
logi bez wcześniej udzielonych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni!
Literatura:
1. A. Majerowicz, B. Wierzchołowski, Petrologia skał magmowych, WG, 1990
2. Wikipedia
ENGLISH SUMMARY
Cities provide an excellent opportunity to observe geological what outside the city, on the site of the rock is often visible as well as in the city. What it comes from? From the fact that "in urban" like how something looks good. A rock can look good when it will cut and polish it. Then a lot of interesting appears on the polished surface and thus enable observations to what our eyes escapes when the rock is not treated. This time we look at a group of mineral to better understand you better classification of igneous rocks but also allow 1) better understand the near situated next EarthCache, 2) learn to recognize the representatives of feldspar. Let's get started!
Feldspars are a group of minerals extremely popular in igneous and metamorphic rocks. Amount of feldspar in the construction of igneous rocks exceeds 60%, and throughout the earth's crust over 50% w! This amount of weight much greater than all the seas and oceans of our planet! From this the conclusion that this important group of minerals
From the viewpoint of chemical feldspars they are simple substances and belong to the group of silicates containing mostly potassium, sodium and calcium. It is possible the emergence of other elements, eg. Bar but these are feldspars rare mineralogical. Us from the point of view of the construction of igneous and metamorphic rocks are only interested in these popular feldspar containing three elements mentioned among others the title of the EarthCache. Feldspars can be divided into two basic groups: potassium feldspar (alkali feldspar), feldspar and sodium-calcium (plagioclase). Alkali feldspars to a very limited extent, may be a mixture, the composition of which we find both potassium and sodium. But the amount of sodium in these feldspars (in particular, feldspars formed at low temperatures) is a trace amount. Feldspars are available in several varieties, and the most popular are the microcline and orthoclase. Otherwise in the case of soda feldspar - blockers. The possibility of substitution of calcium for sodium and vice versa are almost unlimited. As a result of plagioclase, a continuous series of minerals from the sodium plagioclase bearing the name of albite, until the calcium plagioclase bearing the name of anorthite. Intermediate plagioclase wear such beautiful names as oligoclase, andesin, labrador and bytownite. Feldspars are difficult material for recognition. This is due to the fact that it really to make a decision with which we are dealing feldspar should have a chemical analysis of the mineral. Macroscopically (colloquially speaking to the naked eye) recognition of feldspar may be limited only (and also not always) to differentiate the potassium feldspar from plagioclase. How can we do this? Feldspars often characterized by a red color. This may be a pinkish color of feldspar, which is sometimes extremely intense red. In the case of plagioclase characteristic and may be helpful greenish color or Gray-greenish. And what if we observe the most common among feldspars color or white or grayish (can be virtually colorless and minerals)? Then, if we lack the "red" or "green" the safest way to determine the mineral feldspar .... I leave it at that. Explain that you also should figure below showing, as defined macroscopically, mineral composition of one of the most popular rock the continental crust - granitoid.
It is worth to mention and explain one more question. Do not you wonder how it happens that the feldspars so reluctant to accept its structure atoms of sodium and calcium? And, of course, vice versa. About how much sodium feldspars accept it's calcium for the world! This is because ions of different sizes. Potassium is the "human giant" (ionic radius 1.51A) with respect to sodium (ionic radius of 1.18A) and calcium (ionic radius of 1.12A). Hence, very simply, due to the reluctance of potassium to calcium and the possibility of the division of feldspars to these two groups. A group of feldspar soda-lime? Due to such a minimal difference in the size of the ionic radii very eager to exchange their presence in the structure of plagioclase. Therefore, a continuous series of these minerals. It remains to explain these strange characters when the rays of ion A. And - what is it? This "Angstrom" - unit of length equal to 10 -10 m. It is not a unit of SI. It is used to quantify the expression of a very small length, comparable to the size of atoms. It is often used in chemistry and physics to describe objects and phenomena in atomic scale, where the use of SI units require the use of fractions (for example, 1 Å = 0.1 nm). Name angstrom is named after Anders Jonas Ångström Swedish physicist and astronomer who first used this unit in 1868.
If you want to log this cache complete following tasks send me (through my profile) an email:
1. while at the same time coordinates the EC and the reference point 1 - What is the feldspars? (N 50 ° 16.636 E 019 ° 07.626) look at the façade wall (point 1 in the figure below). According to you rock, whose surfaces are watching contains potassium feldspar and plagioclase? Take into account the feldspars in sizes larger than 1cm.
2. go to a few dozen meters away. Being on the coordinates of the reference point 2 - What is the feldspars (N 50 ° 16.692 E 019 ° 07.682) look at the façade wall (point 2 in the figure above). And how is it here? Seen rock contains potassium feldspar or plagioclase? In response, include feldspar did not look at their size.
3. Please answer the question whether it can happen to such a situation that a rock will both orthoclase and oligoclase?
4. do not get your pics that would spoilers response. All other most allowed (next door pretty tasty snacks ... if you can taste invite other guests of the EC ...). If you want to paste a snapshot in his log (optional).
Don't wait for a confirmation of your answers. If there is something incorrect, we will contact you.
Caution! No entries sent replies will be deleted after 14 days!