Żelazne domy.
W małej miejscowości w Wierzchach w gminie Gizałki powstaje pierwsza w Polsce odkrywka darniowej rudy żelaza. Z rudy tej zbudowano 100 lat temu liczne domy w Puszczy Pyzdrskiej, która leży częściowo w gminie Chocz i Gizałki. Zauroczona architekturą domów na tym terenie postanowiłam pokazać jeden z najlepiej zachowanych budynków, który służył jako dom modlitwy w Orlinie Dużej. Jego elewacja zbudowana jest z darniowej rudy żelaza, która z daleka przypomina monstrualne plastry miodu. Wytrzymałość darniowej rudy żelaza jest porównywalna z innymi materiałami budowlanymi. Świadczą o tym zabytki "żelaznej" architektury, które spotkać również możemy m.in. w Nowolipsku, Kaźmierce, Kuźni gmina Chocz, w Orlinie Dużej, Starym Borowcu, Wierzchach, Kolonii Obory gm. Gizałki. Obiekty te są pozostałością po Holendrach oraz Niemcach, którzy od końca XVIII wieku zachęceni przez ostatniego polskiego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zaczęli osiedlać się w Puszczy Pyzdrskiej, karczując lasy, budując domy i cmentarze.
Iron houses.
In the small village of Wierzchach in the municipality of Gizałki, the first iron ore mine in Poland is being built. This ore was built 100 years ago with numerous houses in Pyzdrska Primeval Forest, which lies partly in the municipality of Chocz and Gizałka. Enchanted with the architecture of the houses in this area, I decided to show one of the best-preserved buildings that served as a prayer house in the Orlinie Duża. Its façade is built of turmeric iron ore, which remotely resembles monstrous honeycombs. The strength of the iron ore lime is comparable to other building materials. This is evidenced by monuments of "iron" architecture, which we can meet also. In Nowolipsko, Kaźmierce, Kuźnia municipality of Chocz, in Orlina Duża, Stary Borowiec, Wierzchach, Kolonia Obory gm. Gizałki. These objects are remnants of the Dutch and Germans, who from the end of the 18th century encouraged by the last Polish king Stanisław August Poniatowski, began settling in the Pyzdrska Forest, clearing forests, building houses and cemeteries.
Co to jest ruda darniowa?
Ruda darniowa to pospolita kopalina, powszechnie występująca na terenie Polski. Posiada niską zawartość żelaza tj. 30-50% co sprawia, że pozyskiwanie żelaza z nich współcześnie jest nieopłacalne, ale eksploatacja właśnie tej kopaliny zmieniła ludzką cywilizację, ponieważ dostarczyła materiału do wytwarzania narzędzi znacznie trwalszego, łatwiej dostępnego niż stosowany wcześniej brąz.
Ruda darniowa to skała osadowa powstała ze słabo krystalicznych agregatów mineralnych, w których skład wchodzą kwarc, goethyt, syderyt, lepidokryt, skalenie, a także uwodnione tlenki i wodorotlenki żelaza, tlenki manganu, materiały węglanowe i fosforanowe. Na porowatą strukturę rudy składa się również substancja organiczna - ze skamieniałych szczątków roślinnych - częściowo zastąpiona przez żelaziste węglany.
What is turf ore?
Turmeric ore is a common mineral, commonly found in Poland. It has a low iron content of 30-50% which makes getting iron out of them unprofitable today, but the exploitation of this mineral has changed the human civilization because it provided the material for making tools much more durable, easier to access than previously used bronze. Turf ores are sedimentary rocks formed from weakly crystalline mineral aggregates containing quartz, goethite, siderex, lepidokrite, feldspars, as well as hydrated oxides and hydroxides of iron, manganese oxides, carbonates and phosphates. The porous structure of the ore also consists of an organic substance - from fossilized plant remains - partially replaced by iron carbonates.
Występowanie:
Czerwono-brunatno zabarwione złoża osiągają zazwyczaj miąższość od kilku centymetrów do najwyżej 1 m. W Polsce zasób ten jest dość powszechny na Niżu Polskim, występuje szczególnie na Mazowszu, Podlasiu, Mazurach, w Wielkopolsce. Polskie zasoby ocenia się na 535 tys. ton, co stanowi dość dużą ilość, szczególnie w kontekście działania w historii niesprzyjających czynników takich jak intensywna eksploatacja i zniszczenia złóż przez zabiegi melioracyjne.
Obecnie istnieje jedno udokumentowane złoże: Dębe Małe w rejonie Mińska Mazowieckiego, o zasobach 8 tys. ton. W badaniach zidentyfikowano 62 perspektywiczne złoża rud darniowych, skoncentrowane w województwie wielkopolskim, w mniejszym stopniu w województwie podkarpackim, południowej części województwa lubelskiego. Niewielkie złoża występują lokalnie na terenie województw podlaskiego, warmińsko mazurskiego i mazurskiego. Złóż większych, o szacowanych zasobach – powyżej 10 tys. ton, zidentyfikowano 12 na terenie kraju:
- Knyszyn (pow. Mońki),
- Czarny Las (pow. Ostrów Wlkp.),
- Surmin–Kałkowskie (pow. Ostrów Wlkp.),
- Dziwińskie (pow. Kalisz),
- Byliczki (pow. Koło),
- Nad Stawem(pow. Leszno),
- Połajewo (pow. Czarnkow–Trzcianka),
- Baraniec (pow. Pyzdry),
- Białobrzegi (pow. Łańcut),
- Dąbie–Biały Bor (pow. Mielnik),
- Ruda (pow. Łańcut),
- Aleksandrow (pow. Biłgoraj).
Występowanie rud darniowych w Polsce; stan z początku lat 50.; Źródło: M Rutkowski, Żelazne łąki
Occurrence:
Red-brown colored beds usually reach a thickness of a few centimeters to a maximum of 1 m. In Poland, this resource is quite common in the Polish Lowlands, especially in Mazovia, Podlasie, Masuria and Wielkopolska. Polish resources are estimated at 535 thousand. Tons, which is quite a large amount, especially in the context of operating in the history of unfavorable factors such as intensive exploitation and destruction of deposits through melioration treatments.
Currently there is one documented deposit: Dębe Małe in the region of Minsk Mazowiecki, with the resources of 8 thousand. tone. The research identified 62 prospective sludge deposits concentrated in the Wielkopolska province, to a lesser degree in the Podkarpackie Voivodeship, the southern part of Lublin Province. Small deposits occur locally in Podlaskie, Warmia and Masuria. Make bigger, with estimated resources - over 10 ths. Tons, identified 12 in the country:
Knyszyn (Mońki district), Black Forest (Ostrów Wlkp.), Surmin-Kałkowskie (Ostrów Wlkp.), Dziwinskie (Kalisz County), Byliczki (Koło district), Over the pond (Leszno district), Połajewo (Czarnkow-Trzcianka district), Barany (Pyzdry district), Białobrzegi (Lancut district), Dąbie-Biały Bor (district Mielnik), Ruda (Lancut county), Aleksandrow (Biłgoraj district).
Wyróżnia się dwie podstawowe odmiany teksturalne rud darniowych – sypkie i kawałkowe lub skaliste. Pierwotna postać rudy jest miałka, dopiero z czasem, w wyniku odwodnienia ulega cementacji i tworzy postać gruzełkowatą, a nawet przybiera postać litych płyt o powierzchni do kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Jedną z własności tej kopaliny jest jej odnawialność. Właściwość ta wynika ze specyficznych warunków powstawania tej kopaliny.
Powstawanie rud.
Warunkiem powstania rud darniowych jest dopływ natlenionych wód lub wilgotne środowisko z bezpośrednim dostępem tlenu, dlatego ich tworzeniu sprzyjają tereny podmokłe i bagienne, takie jak podmokłe łąki, zakola rzek i jezior itp., gdzie w warunkach umiarkowanego klimatu następuje wytrącanie z roztworów związków żelazowych i ich osadzanie.
There are two main textural varieties of turf ores - loose and slender or rocky. The original form of the ore is fine, only in time, as a result of dehydration, it is cemented and forms a lumpy, and even takes the form of solid plates of up to several dozen square meters. One of the properties of this mineral is its renewability. This property is due to the specific conditions for the formation of this mineral.
Ore formation
Oxygenous ores are a precursor to oxygenation, or a humid environment with direct oxygen supply, so wetland and swampy areas such as wet meadows, river bends and lakes, etc., are precipitated by precipitation from ferric solutions and under precipitation conditions. deposition.
Schemat procesów prowadzących do powstawania rud (na podst. Zarys nauki o złożach.
Źródłem żelaza dla związków żelazowych niesionych przez wody są gliny lodowcowe, iły, piaski, piaskowce, żwiry i lessy zawierające minerały żelaza występujące w postaci związków tlenkowych, wodorotlenkowych, siarczków, siarczanów, węglanów itd., które w następstwie zachodzących w wodzie procesów utleniania, hydrolizy i hydratacji, a także adsorpcji jonowymiennej zachodzącej na powierzchni minerałów ilastych czy działalności mikroorganizmów uwalniają żelazo ze skał. Jony żelaza są transportowane przez wody podziemne, a następnie, w odpowiednich warunkach geochemicznych, osadzane. Powstające w ten sposób nagromadzenia rud różnią się charakterystyką w zależności od środowiska i zawartości substancji organicznej i mineralnej rudy, w tym zawartości żelaza.
Złoża występujące na terenie Polski wykształciły się stosunkowo niedawno, gdy podczas ocieplenia między zlodowaceniami wystąpiły dogodne, z punktu widzenia środowiskowego i geomorfologicznego, warunki dla ługowania, transportu zawiesiny tlenków i wodorotlenków i ich sedymentacji.
Przez mój profil wyślij odpowiedzi na poniższe pytania. Nie musisz czekać na moją zgodę na logowanie, jednak pamiętaj, że logi bez uprzednio wysłanych odpowiedzi będą kasowane. Logować EC można bezpośrednio po wysłaniu odpowiedzi do mnie. Jeśli coś w nich będzie nie tak, zgłoszę się do Ciebie/do Was i pomogę w zadaniu. Powodzenia!
1. Wyjaśnij na czym polega odnawialność omawianych kopalin.?
2. Jak myślisz w wyniku jakich procesów żelazo zostaje uwolnione ze skał a następnie jest osadzane? Jaki temu towarzyszy klimat?
3. Zastanów się i napisz z jakiego okresu mogą pochodzić darniowe rudy żelaza?
4. Przyjrzyj się budynkowi i opisz jak wyglądają te cegły i jakiej wielkości są drobiny?
5. Opcjonalnie możesz zrobić sobie fotkę z charakterystycznym budynkiem.