Wielu nurtował problem utrwalenia działalności harcerskiej na terenie miasta Łukowa. Niemniej podjęto trud opracowania i zebrania materiałów. Skompletowano tę wiedzę przy pomocy wielu ludzi, ich wspomnień, zachowanych fotografii. Między innymi dzięki temu, powstała książka Pana Ryszarda Grafika"Harcerstwo Łukowskie w latach 1912-1949". Czytając ją poznałem opis przebiegu akcji zdobycia skrzynek z amunicją.
W październiku 1912 roku, z inicjatywy młodzieży zrzeszonej w tajnej organizacji niepodległościowej „Zarzewie”, powstała w Polskiej Szkole Handlowej w Łukowie drużyna skautów. Wybuch I Wojny Światowej zahamował rozwój skautingu. Działające w byłym zaborze rosyjskim cztery organizacje na Zjeździe w Warszawie, w dniach 1-2 listopada 1916 roku, połączyły się i dały początek nazwie - Związek Harcerstwa Polskiego. W Łukowie ruch harcerski odrodził się w tym samym roku.
W czasie toczonych walk z najeźdźcą niemieckim, w oblężonej Warszawie w 1939 roku, zostało powołane do życia Polskie Państwo Podziemne ze wszystkimi strukturami, jak: administracją wszystkich szczebli, parlamentem, rządem, sądownictwem, oświatą i wojskiem – Służbą Zwycięstwa Polsce, później Związek Walki Zbrojnej przekształcony w 1942 roku w Armię Krajową. W tych ramach utworzyło się harcerstwo – męskie o nazwie Szare Szeregi i żeńskie o nazwie Związek Koniczyn później „Bądź Gotów”. Również z Łukowem splotły się losy i działalność Szarych Szeregów. Działały tu dwie grupy harcerskie - Grupa „Południe”, do której należeli harcerze młodsi i Grupa „Północ”, do której należeli harcerze starsi, którzy brali udział w akcjach dywersyjno-sabotażowych. Jedną z tych akcji było właśnie zdobycie 18 skrzynek z amunicją.
Bardzo przydatne dla oddziałów partyzanckich (obok własnych) były informacje uzyskane przez harcerzy dotyczące przede wszystkim ruchu wojsk niemieckich, czy dane dotyczące aparatu administracyjnego. Były one niejednokrotnie wykorzystywane w akcjach dywersyjnych i sabotażowych. Harcerze mieli własne źródła informacji w związku z wykonywaną pracą np. na kolei lub z obserwacji. Ponadto uzyskiwali je od rodziców czy znajomych pracujących na kolei, w różnych instytucjach, zakładach czy szkolnictwie. Szczególnie cenne były informacje dotyczące transportu kolejowego. Łuków stanowił ważny węzeł komunikacyjny. Przebiegały tędy linie kolejowe w kierunku Warszawy, Dęblina, Brześcia i Lublina. Przez Łuków szły transporty wojenne na wschód dowożące wojsko, sprzęt, amunicję, żywność, lekarstwa i inne wyposażenie na front. Na wymienienie zasługuje akcja zorganizowana przez harcerzy, w wyniku której zdobyto wagon amunicji.
Jak do tego doszło? Oto jej przebieg w oparciu o relację dowódcy – drużynowego druha Jana Dębskiego. W dniu 23 lipca 1943 roku... Zachęcam do przeczytania w/wymienionej przeze mnie książki p. Grafika, bądź też poszperania w sieci.
Akcję upamiętniono pomnikiem – pierwotnie postawionym na prywatnej posesji. W dniu 30 września 2001 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika – obelisku pamięci harcerzy z Szarych Szeregów. Uroczystość odbyła się w 90 rocznicę powstania ZHP i 58 rocznicę zdobycia amunicji. Po 16 latach, w dniu 28.04.2017 r., pomnik przeniesiono w miejsce u zbiegu ulic: Okrzei, Zakolejnej i Bronisława Kondrackiego w Łukowie. Dokonano uroczystego odsłonięcia odnowionego pomnika Pamięci Harcerzy Szarych Szeregów. W uroczystości brały udział rodziny harcerzy, którzy dokonali rozładowania niemieckiego wagonu z amunicją. Pomnik jest zatem dostępny dla wszystkich, każdy może oddać hołd bohaterom Polski i choć na chwilę zatrzymać się i wspomnieć ich czyny.
Sam również postanowiłem (choćby z uwagi na to, że należałem kiedyś do harcerstwa) zwrócić uwagę na tamte wydarzenia – postanowiłem założyć tę oto skrytkę.
Odpowiedzi na pytania może ktoś zna, może dowie się od zrzeszonych harcerzy bądź harcerek, a może wyszuka w sieci (są dostępne, sprawdziłem). Na pewno można (co polecam) odnaleźć je po przeczytaniu krótkiej książki Ryszarda Grafika "Harcerstwo Łukowskie w latach 1912-1949". Warto zwrócić uwagę, że do książki zakradł się chochlik – jedno z nazwisk ma jedną litrę za mało.
Współrzędne skrytki wskazują miejsce ustawienia pomnika. Natomiast współrzędne finałowe (ukrycia skrytki) są następujące: N 51° 56.ABC E 022° 23.DEF gdzie:
A – pseudonim osoby pełniącej obowiązki dyżurnego ruchu na stacji w Łukowie w dniu rozpoczęcia akcji – liczba liter
B – część amunicji przekazana została NSZ, pozostała część została przewieziona przez harcerzy do wsi – liczba liter nazwy+1
C – kto zorientował się o włamaniu do wagonów (nazwa oryginalna) – trzecia część wyniku działania: suma cyfr ilości liter tej nazwy+1
D – nazwa „zielonego miejsca” w kierunku którego przenoszono skrzynie – liczba liter*2
E – co naprowadziło Niemców (co zdradziło, co znaleziono) na trop akcji – liczba liter
F – co aż dwukrotnie uniemożliwiło Niemcom wpadnięcie na trop akcji zdobycia skrzynek, prowadzonej przez Szare Szeregi – liczba liter
Skrytka zawiera logbook i ołówek. Proszę o ostrożne podejmowanie skrytki i odłożenie w to samo miejsce.
