Seria „GeoOjczysty” powstała w ramach kampanii „Ojczysty – dodaj do ulubionych”, która od 2012 roku przybliża rozmaite, zapomniane, kłopotliwe albo nieoczywiste zagadnienia języka polskiego i zachęca do dbania o kulturę wypowiedzi, poprawność językową oraz propaguje wiedzę zarówno o dawnej, jak i o współczesnej polszczyźnie, a przeznaczona jest dla jej użytkowników – czyli dla nas wszystkich!
Narodowe Centrum Kultury, współpracując z Geocaching Warszawa, przygotowało serię „GeoOjczysty” o historii wybranych słów związanych z Warszawą. Czytając opisy keszy z serii, będziecie mogli poznać ciekawostki o miejscach i ich nazwach, a także o innych „warszawskich słowach”. Czasami będziecie zaskoczeni.
STATEK DO MŁOCIN • SZKUTA • MIASTO OGRÓD • LIPA • ZACHACHMĘCIĆ • PLAC WILSONA • CIUCHCIA • DWORZEC • BELFER • BIMBER • SYRENKA • OMNIBUS • PONIATOSZCZAK • WARSZAWA • TRAJLUŚ
Stosunki polsko-żydowskie na przestrzeni dziejów układały się różnie. Okresy, kiedy Polska była znana jako paradisus Judaeorum – raj dla Żydów – przeplatają się z latami non tolerantis judeis, niechęcią wobec Żydów i ograniczaniem przywilejów żydowskiej diasporze. Faktem jest jednak, że przez wiele, wiele lat Polska była największym skupiskiem ludności żydowskiej w Europie. W okresie przedwojennym największym i najlepiej się rozwijającym ośrodkiem kultury żydowskiej na ziemiach polskich była Warszawa. Pod względem liczby ludności pochodzenia żydowskiego Warszawa stanowiła drugie – po Nowym Jorku – największe tego typu miasto na świecie.
Pierwsze wzmianki o Żydach zamieszkujących tereny Warszawy pochodzą już z początku XV w. Przed II wojną światową Żydzi stanowili ponad 30 procent ludności warszawskiej. Mimo prób asymilacji z obu stron Żydzi zawsze stanowili grupę odrębną. Muranów, Grzybów, Powązki czy tak często przywoływane w „Lalce” Nalewki były znane jako dzielnice żydowskie. Wydarzenia z czasów II wojny światowej, a następnie z marca 1968 r., zdusiły bogatą kulturę żydowską, którą upamiętniają nielicznie rozsiane po Warszawie pomniki, zabytkowy cmentarz na ul. Okopowej czy otwarte w 2005 roku Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Język jidysz, którym posługiwali się Żydzi aszkenazyjscy, zamieszkujący Europę Środkową i Wschodnią, wywarł duży wpływ na języki innych narodów zamieszkujących te ziemie, w tym na język polski, a zwłaszcza na gwarę warszawską jako tę odmianę polszczyzny, która ze względów geograficznych pozostawała w bliskiej styczności z językiem jidysz. To właśnie z jidysz pochodzą takie słowa, jak BELFER (pierwotnie pomocnik nauczyciela w chederze, czyli w żydowskiej religijnej szkole podstawowej dla chłopców, później – żartobliwie – nauczyciel w szkole średniej), BAMBETLE, REJWACH, HUCPA, SITWA, BAŁAGUŁA, MIGLANC, MECYJE, a także tak lubiana przez wszystkich CHAŁKA.
O skrzynce:
Warto zwrócić uwagę na rozmiar kesza i podpowiedź.
