Kiedyś było tu gorące źródło EarthCache

KIEDYŚ BYŁO TU GORĄCE ŹRÓDŁO

THERE USED TO BE A HOT SPRING HERE

Kto z nas nie słyszał o Parku Yellowstone w USA, gdzie gorące źródła i kolorowe skały je otaczające tworzą baśniowy świat. Skromną jego namiastkę stanowi fragment kopuły trawerynowej (martwica wapienna; fig. 1) o średnicy 60 m i wysokości 7 m w Pokrzywiance Górnej.

Fig. 1. Lokalizacja odsłonięcia martwicy wapiennej w Pokrzywiance Górnej  (fot. A. Mader)
 

Martwica jest szarą, twardą, porowatą skałą, miejscami faliście laminowaną (fig. 2), zbudowaną z minerału kalcytu (węglan wapnia) z domieszką tlenków magnezu i żelaza. Powstała w wyniku wytrącania (krystalizacji) węglanu wapnia i towarzyszących mu związków mineralnych z gorących wód (hydrotermalnych) o temperaturze 200-300 °C (tzw. wody średniotemperaturowe), wypływających z głębi Ziemi. Krystalizacja zachodzi na skutek ubytku dwutlenku węgla z roztworu, w wyniku spadku ciśnienia, związanego z wypływem wód podziemnych na powierzchnię oraz asymilacji przez mikroorganizmy roślinne.

Fig. 2. Marwica wapienna z widoczną falistą laminacją (fot. A. Mader)
 

Omawiana martwica ma kształt spłaszczonej kopuły leżącej nad uskokiem łysogórskim, który w holocenie (ok. 100 tys. lat temu) uległ odmłodzeniu (powtórne pęknięcie w miejscu dawnego uskoku) i zaczęły wypływać z niego wody hydrotermalne (fig. 3). Co ciekawe, obecnie w obrębie Gór Świętokrzyskich nie możemy się już spotkać z występowaniem gorących źródeł.

Kopuła trawertynowa w Pokrzywiance Górnej jest jedynym przykładem kopalnej martwicy wapiennej w Górach Świętokrzyskich.

Fig. 3. Przekrój przez martwicę wapienną w Pokrzywiance Górnej (wg Stupnickiej, Stempień-Sałek, 2001)
 

Aby zalogować EC musisz odwiedzić miejsce i przesłać odpowiedzi na pytania: 

1. Czy współcześnie w Górach Świętokrzyskich występują gorące źródła?

2. Przyjrzyj się odsłonięciu i określ, czy w martwicy można spotkać skamieniałości.

3. Znajdź odsłonięcie martwicy i zrób zdjęcie.
    

UWAGA! Do zalogowania tej skrytki EarthCache wymagane jest wysłanie odpowiedzi do zadań przez profil PIG_PIB. Logować można po wysłaniu rozwiązań, nie czekając na wiadomość z naszej strony. Logi bez wysłanych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni.
 

Who of us has not heard of the Yellowstone Park in the USA, where hot springs and colorful rocks surrounding them create a fairy-tale world. A modest substitute of it is created by the fragment of a travertine dome (calcareous sinter; fig. 1) with a diameter of 60 m and a height of 7 m, occuring in Pokrzywianka Górna. The calcareous sinter is a gray, hard, porous rock, in places wavy laminated (fig. 2), made of calcite mineral (calcium carbonate) with an admixture of magnesium and iron oxides. It was formed as a result of precipitation (crystallization) of calcium carbonate and accompanying mineral compounds from hot (hydrothermal) waters at a temperature range of 200-300°C (so-called medium-temperature waters) flowing from the depths of the Earth. Crystallization occurs as a result of the loss of carbon dioxide from the solution, as a result of a decrease in pressure associated with the outflow of groundwater to the surface and assimilation by plant microorganisms. The described travertine has the shape of a flattened dome lying above the łysogórski fault, which in the Holocene (about 100,000 years ago) rejuvenated (repeated cracking at the site of the former fault) and hydrothermal waters began to flow out of it (fig. 3). Interestingly, we can no longer encounter hot springs within the Świętokrzyskie Mountains. This is the only example of fossil calcareous sinter in the Świętokrzyskie Mountains.

To log the EC you need to visit the place and send answers to the questions:

1. Are there hot springs in the Świętokrzyskie Mountains today?

2. Look at the exposure and determine if you can find fossils in the described rock.

3. Find the outcrop and take a picture.

WARNING! To log this EC you have to send the answers to PIG_PIB profile. You can log after sending the answers, without waiting for our reply. Logs without answers will be deleted within 14 days!
 

Literatura / References:

1. Jaroszewski W., Marks L., Radomski A., 1985, Słownik geologii dynamicznej. Wyd. Geol., Warszawa;

2. Nowak M., 2005, Karta Dokumentacyjna Geostanowiska Martwica wapienna w Pokrzywiance. Centralny Rejestr Geostanowisk;

3. Stupnicka E., Stempień-Sałek M., 2001, Poznajemy Góry Świętokrzyskie. Wycieczki geologiczne. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa

    

Grafika w tle: Marwica wapienna z widoczną falistą laminacją (fot. A. Mader)
 

Masz pytania? Napisz do nas! Kontakt: geocaching@pgi.gov.pl