ZŁOTA PLAŻA POŚRÓD DRZEW
GOLDEN BEACH AMONG THE TREES
„Morza szum, ptaków śpiew, złota plaża pośród drzew…”*
Rozejrzyj się dookoła, podśpiewując pod nosem piosenkę zespołu Czerwone Gitary. Czy wszystko się zgadza? No… prawie wszystko.
Znajdujemy się właśnie na Radkowskich Skałach, w Parku Narodowym Gór Stołowych. Do morza mamy jakieś 500 km, jednak jeżeli nie będziesz zbyt wybredny wystarczy Ci może paleomorze…? Nie słyszymy już wprawdzie jego szumu, jednak (prawie) plażę mamy na wyciągnięcie ręki! Otaczające nas fantazyjne formy Radkowskich Skał i Filarów Skalnych zbudowane są z piaskowców – skał osadowych okruchowych, składających się z ziaren kwarcu, a także skaleni i innych minerałów. Skały te uformowały się w późnej kredzie (około 90 mln lat temu). Z czego jednak powstały? Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta i aż rzuca się w oczy w tym miejscu: jak sama nazwa wskazuje, piaskowce (skały lite) zbudowane są z piasku (skały luźnej) (fig. 1).
Fig. 1. Piasek znajdujący się u podnóża skałek. Fot. P. Derkowski
Skąd tu zatem piasek?
Około 90 milionów lat temu w miejscu, gdzie obecnie się znajdujemy, rozciągało się płytkie morze. Na jego dnie, w strefie szelfu, a także na nadmorskiej plaży osadzał się piasek. Z biegiem czasu, w wyniku procesów geologicznych i pod naporem wyżejległych warstw skalnych ulegał procesom diagenezy, przekształcając osad (piasek) w litą skałę osadową – piaskowiec. Po rozpoczęciu wypiętrzania Sudetów (od około 65 mln lat temu do dziś), a w tym Gór Stołowych, grube warstwy piaskowca zaczęły ulegać procesom egzogenicznym: erozji i wietrzeniu, będąc powoli, lecz konsekwentnie niszczone. W wyniku tych procesów, różnej odporności poszczególnych warstw skalnych na wietrzenie, a także dzięki działalności wody krążącej w wolnych przestrzeniach w skale powstawały fantazyjne formy, które możemy podziwiać obecnie.
Przyglądając się okolicznym skałkom łatwo dostrzeżemy, że budujące je skały nie są jednolite. W jednych fragmentach skały widać wyraźne warstwowania (fig. 2A), w tym przekątne (skośne do głównych warstw). Inne części piaskowca są natomiast masywne i nie posiadają widocznego warstwowania (fig. 2B). Najbardziej w profilu pionowym skałek wyróżnia się trzeci typ piaskowca, który zawiera liczne pustki i duże ziarna (wielkości żwiru) i jest silnie zwietrzały (fig. 2C). Co ciekawe, ten fragment skały stanowi zapis sztormu. Taki osad nazywamy brukiem sztormowym i powstawał on, gdy silne fale sztormowe przenosiły i osadzały w miejscu duże ziarna żwiru i fragmenty muszli morskich organizmów. Po ustaniu sztormu i uspokojeniu morskich fal dalsze transportowanie tak dużych ziaren nie było już możliwe.
Fig. 2. Różne typy piaskowców w obrębie skałek. A. Piaskowiec warstwowany; B. Piaskowiec masywny (bez warstwowania); C. Bruk sztormowy (piaskowiec zlepieńcowaty)
Nawet na naszych oczach dzieją się niepowstrzymane procesy geologiczne: jak łatwo można zauważyć, u podnóża skałek znajduje się sporo piasku. Ten „materiał budulcowy” naszych piaskowców wysypuje się z nich ze względu na nieustannie trwające procesy niszczenia skał. Możemy się spodziewać, że za kolejne miliony lat piaskowce Radkowskich Skał rozpadną się znowu na ziarna piasku, z których – być może – znowu powstaną piaskowce…
*Czerwone Gitary, „Historia jednej znajomości”
Aby zalogować EC musisz odwiedzić miejsce i przesłać odpowiedzi na pytania:
- Przyjrzyj się dokładnie Radkowskim Skałom i Filarom Skalnym i zlokalizuj skałkę zaznaczoną na zdjęciu (fig. 3). Jako uważny obserwator na pewno dostrzeżesz opisane w listingu różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami piaskowca. W obrębie tych form skalnych możemy zaobserwować piaskowce masywne (bez warstwowania), piaskowce warstwowane i bruki sztormowe. Jak są one jednak po kolei ułożone, patrząc od dołu do góry? Na podstawie swoich obserwacji terenowych i opisu kesza określ kolejność ich występowania na przykładzie skałki wskazanej na fig. 3.
Fig. 3. Spróbuj określić, jaka jest kolejność występowania poszczególnych typów piaskowców w profilu pionowym skałek!
- W jaki sposób tworzył się bruk sztormowy?
- Każdy zawsze tęskni za wakacjami! Czy to lato, czy zima, zrób sobie zdjęcie na (niemalże) plaży!
UWAGA! Do zalogowania tej skrytki EarthCache wymagane jest wysłanie odpowiedzi do zadań przez profil PIG_PIB. Logować można po wysłaniu rozwiązań, nie czekając na wiadomość z naszej strony. Logi bez wysłanych odpowiedzi będą kasowane w ciągu 14 dni.
Look around, singing the song of the Czerwone Gitary (Red Guitars) band under your breath. Is everything right? Well ... almost everything.
We are now on the Radkowskie Rocks, in the Stołowe Mountains National Park. We have about 500 km to the sea, but if you are not too picky, maybe the paleosea will be enough for you...? We can no longer hear its sound, but (almost) we have the beach at our fingertips! The fanciful forms of Radkowskie Rocks and Rock Pillars that surround us are made of sandstone – clastic sedimentary rocks, consisting of quartz grains, as well as feldspars and other minerals. These rocks formed in the late Cretaceous (about 90 million years ago). What did they come from? The answer to this question is very simple and striking here: as the name implies, sandstones (solid rocks) are made of sand (sediment) (fig. 1).
So whence the sand?
About 90 million years ago there was a shallow sea here. On its bottom, in the continental shelf zone, as well as on the seaside beach, sand accumulated. Over time, as a result of geological processes and under the pressure of other rock layers, it underwent diagenetic processes, transforming sediment (sand) into a solid sedimentary rock – sandstone. After the uplift of the Sudetes (from around 65 million years ago to today), including the Stołowe Mountains, thick layers of sandstone began to undergo exogenous processes: erosion and weathering, being slowly but consistently destroyed. As a result of these processes, different resistance of individual rock layers to weathering, and also due to the activity of water circulating in free spaces in the rock, fanciful forms were created, which we can admire today.
Looking at the surrounding rocks, we can easily see that the sandstones that build them are not uniform. In some fragments of the rock, layers can be seen (fig. 2A), including diagonals (oblique to the main layers). Other parts of the sandstone, on the other hand, are massive and do not have visible layers (fig. 2B). The third type of sandstone stands out most in the vertical profile of the rocks and it contains numerous voids and large grains (in the size of gravel) and is strongly weathered (fig. 2C). Interestingly, this fragment of the rock is a record of a storm. This sediment is called storm gravel lag and it was formed when strong storm waves moved and deposited large gravel grains and fragments of shells of marine organisms. After the storm stopped and the sea waves calmed down, transporting such large grains was no longer possible.
Even now unstoppable geological processes are happening: as you can easily see, there is a lot of sand at the foot of the rocks. This "building material" of our sandstones spills out because of the ongoing processes of rock destruction. We can expect that in the next millions of years, the Radkowske Rocks sandstones will disintegrate again into sand grains, from which – perhaps – sandstones will be formed again...
To log the EC you need to visit the place and send answers to the questions:
-
Look closely at the Radkowskie Rocks and Rock Pillars and locate the rock marked in the picture (fig. 3). As an attentive observer, you will easily notice the differences between the various types of sandstone described in the listing. Within these rock we can observe massive sandstones (without layering), layered sandstones and storm gravel lag. But how are they arranged in order, looking from the bottom to top? Based on your field observations and the description of the cache, determine the order of their occurrence on the example of the rock indicated in Fig. 3.
-
How did storm gravel lag form?
-
Everyone always misses the holidays! Whether it is summer or winter, take a picture of yourself on (almost) the beach!
WARNING! To log this EC you have to send the answers to PIG_PIB profile. You can log after sending the answers, without waiting for our reply. Logs without answers will be deleted within 14 days!
Literatura / References:
- Duszyński F., Migoń P., Kasprzak M., 2018. Góry Stołowe – kraina zrodzona z morza. Przewodnik geomorfologiczno-turystyczny.
Grafika w tle: Piaskowiec warstwowany, fot. P. Derkowski
Masz pytania? Napisz do nas! Kontakt: geocaching@pgi.gov.pl
