Kroonjuwelen van Ede
Kunstzijde
In 1922 wordt in Ede de tweede vestiging van de Nederlandse Kunstzijde Fabriek geopend door dr. Hartogs. Hij koopt de grond die in de volksmond de 'Schraaljammer' heet. Een stuk goedkope heidegrond waar niets op wil groeien. "Waar men geen bloei te Ede vond, kwam het ijzer uit de grond". 
Dr Hartogs was een man met visie en daadkracht. De fabriek kreeg vier grote torens op de hoeken van het grote vierkante gebouw. Er is binnen de fabriek een zeer efficiënte indeling. Iedereen die kwam kijken werd gelijk aan het werk gezet. Er moest altijd iets gebeuren. In 1923 staan er in Ede 1167 mensen op de loonlijst. Voor veel mensen uit de beginjaren is de overgang naar het fabriekswerk zeer ingrijpend. De boerderij met zijn natuurlijke ritme is vervangen door een denderende fabriek met duizenden mensen en een zeer dwingend arbeidsproces.
Nooit zal ik vergeten welke geur er bij ons door de muren heen trok als de wind de verkeerde kant op stond. Wij woonden vroeger `onder de rook van de ENKA`. Vlak bij de Reehorst, wat eens een villa was van dr. Hartogs, waar het ENKA mannen koor kon oefenen en optreden. Mijn grootvader heeft jaren bij ENKA en AKU gewerkt in ploegendiensten. Hierdoor moesten wij op kousen voeten door de ENKA- huizen lopen, want 7 nachtdiensten waren geen pretje, de vijf "vrije" dagen die erop volgenden natuurlijk wel. Wat mij vooral bijgebleven is zijn de verhalen die, "vol trots" werden verteld. Opa ging nog met de eigen EVA busdienst naar zijn werk. Tot het hele gezin in Ede kon komen wonen. In ENKA-wijken speciaal voor "keurig" personeel. Veel Edenaren hebben een relatie met de ENKA. Misschien heb je er vroeger vlakbij een moestuin gehad of een frisse duik genomen in het ENKA bad of ga je er in de toekomst wonen.
De ENKA heeft zijn poorten in Ede voorgoed gesloten. Er is een heel ander plan gekomen voor Ede-Oost.
Het Enka-terrein is 42 hectare groot. De gemeente Ede heeft een Masterplan opgesteld. Het Enka-terrein is een van de eerste gebieden die binnen de kaders van Ede Oost wordt ontwikkeld naar een aantrekkelijk woon en werkgebied.
Het voormalige fabrieksterrein wordt gekenmerkt door een groot aantal industriële rijksmonumenten, de gebouwen die niet zijn aangewezen als monument worden gesloopt. Het terrein wordt met veel aandacht herontwikkeld tot een levendige wijk voor wonen, werken en verblijven. Op het Enka-terrein worden op termijn circa 1600 woningen ontwikkeld en circa 30.000 m² aan voorzieningen (commercieel en niet commercieel). Voordat er gestart kan worden met de werkzaamheden zal eerst het terrein moeten worden gesaneerd. Dit zal naar verwachting ongeveer 1,5 jaar duren, waarbij de grondwatersanering nog een aantal jaar zal doorlopen. De hele ontwikkeling van het Enka-terrein neemt een periode van ruim 10 jaar in beslag.
Voor deze cache moet u enkele vragen beantwoorden en speurwerk op de computer verrichten.
vraag A: Hoeveel eigen kinderen heeft Dr Hartogs?
vraag B: Op 6 augustus 1925 gebeurt er een ernstig ongeluk in de ENKA. Hoeveel mannen komen om, bij dit ernstige ongeluk?
vraag C: Op de eerste van welke maand (cijfer) van 2003 is de fabriek definitief gestopt?
vraag D: Het bouwjaar van de hoogte schoorsteen, 82 meter - Het bouwjaar van de laagste schoorsteen, 75 meter.
vraag E: Het personeelstekort maakte het voor de Enka noodzaak in 1924 ook een eigen vervoerbedrijf op te richten, de N.V. Exploitatiemaatschappij Van Autobussen, heel toepasselijk afgekort tot EVA. Alleen al ten behoeve van het personeelsvervoer werd per jaar meer dan een half miljoen kilometer gereden en dat maakte de bouw van een eigen garagebedrijf noodzakelijk, waarin weer ruim 25 monteurs hun boterham konden verdienen. De EVA's werden in eigen spuiterij geverfd in de ENKA-kleuren; blauw van onderen en crème van boven. Ook de chauffeurs betrok men uit het eigen bedrijf. Ze reden een blokje om met de chef-garage in de Ford, Spijker, Minerva of Bedford, net wat er op dat ogenblik voor hen voorhanden was. Aan geen van die beginnelingen zal wel het allereerste Fordje dat op 12 januari 1924 haar werk begon, zijn toevertrouwd. Men kon haar gemakkelijk herkennen aan haar nummerbord. De M hoort in het nummerbord de andere letter (E) moet vervangen worden door het juiste cijfer. Het nummerbord M-179E6.
vraag V: viscose wordt gemaakt uit Rayon=2 / Katoen =3 / Cellulose=4
vraag W: Waar is Dr. Hartogs geboren? 0=Rotterdam / 1=Amsterdam/ 2=Den Haag
vraag X: De fabriek levert veel elftallen van spinners, bankwerkers, twijners en sponzenmakers. De animo is zo groot dat enige afdelingschefs besluiten om een voetbalclub op te richten. Eerst heet dit gezelschap de Rayontrappers. Omdat de bijnaam benentrappers ontstaat, besluit men om de naam te veranderen in Blauw-Geel, de kleuren van de ENKA. De naam van de club is later aangepast. Stapeltel de cijfers in de huidige naam van de club
vraag Y: De Limburgse meisjes werden opgevangen in: pension de Reehorst=2 / tuindorp=3 / het Parkhotel=4
vraag Z: Hoeveel gaten zijn er geboord op 10 mei 1940 om "de dikke" naar beneden te halen? Z=aantal-5
De cache ligt op 52º AB.CDE 5º VW.XYZ
Bron foto's: wikipedia