Schokland
Schokland is een voormalig eiland in de Noordoostpolder,
provincie Flevoland. Tot 1932 lag het als eiland in de Zuiderzee,
daarna (door de voltooiing van de Afsluitdijk) in het IJsselmeer.
Sinds de drooglegging van de Noordoostpolder in 1942 maakt het deel
uit van het vasteland. Schokland is al voor de Bronstijd ontstaan
als een rivierduin. Dit rivierduin was afkomstig van fijne deeltjes
die door de oostenwind uit Pleistoceen zand werden opgeworpen na de
ijstijd. Daarna werd er in de Romeinse tijd al gesproken van een
eiland dat bestond uit klei en keileem. Verder bestond het eiland
en de omgeving vooral uit op het zand en de keileem afgezet veen.
Dat veen, afgezet op de grens van water en land, groeide mee met de
stijgende zeespiegel. Het vormde geen solide ondergrond, waardoor
bij stormen veel van dit 'land' werd weggespoeld. Op bepaalde
plekken in het gebied wisten kolonisten eeuwenlang stand te houden,
ontwaterden het veen en legden er akkers op aan. Op Schokland lagen
drie dorpjes. Het noordelijkste dorp, gelegen op een terp,
heette Emmeloord en had een behoorlijke haven, die nu nog steeds
bezocht kan worden. Het was een soort kolonie van de stad
Amsterdam, belangrijk op de aanvoerroute van brandstof (turf) en
hoorde dus bij de provincie Noord-Holland. Naar dit dorp is de
huidige plaats Emmeloord genoemd. Op het zuidelijke deel lagen twee
dorpjes: Middelbuurt en Zuidert (Zuiderbuurt). Deze twee dorpjes
hoorden bij de provincie Overijssel, en werden tezamen Ens genoemd.
De benaming Ens is levend gehouden in het dorp Ens ten zuidoosten
van het huidige Emmeloord. Pas in de Franse tijd, begin negentiende
eeuw, werd het gehele eiland ingedeeld bij de provincie Overijssel.
In godsdienstig opzicht was Schokland sterk verdeeld. Emmeloord was
haast volledig Rooms-katholiek, terwijl de twee dorpjes van Ens in
meerderheid Nederlands Hervormd waren.
![](http://img.geocaching.com/cache/9ce6708e-8c2b-48bc-b952-c59a52eaa453.jpg)
Het was een geïsoleerde maar hechte gemeenschap. Veel Schokkers
trouwden met een meisje van Schokland en bleven er wonen. Dat
leidde er toe, dat vaak dispensatie moest worden gegeven voor een
huwelijk met een familielid. Omdat het zo'n afgeschermde
gemeenschap was, had de wetenschap zoveel belangstelling voor de
begraafplaats in en rond de ruïne van de kerk op Zuidert dat in
1940, nog voor het eiland droog kwam te liggen, opgravingen
plaatsvonden en honderden skeletten werden afgevoerd naar de
universiteit van Amsterdam. Nazaten ontdekten in de jaren 1980 dat
er helemaal niets mee was gedaan en dat de skeletten er gewoon nog
in kisten lagen opgeslagen. Protesten hierover leidden tot een
waardige en plechtige herbegrafenis in twee fasen, in 2002 en 2003,
in een massagraf. Plechtige herbegrafenis in 2003 van de Schokkers,
waarvan de overblijfselen in 1940 waren weggevoerdSchokland was in
de Middeleeuwen veel groter dan nu. Door zware stormen en
landafslag werd het eiland steeds kleiner. In 1855 werd om deze
reden al de Zuiderbuurt ontruimd. De belangrijkste bron van
inkomsten voor Schokland was de visserij. De Schokker vissers
leverden een voortdurende strijd tegen het water. Velen verdronken
op de Zuiderzee. Zo schreef de pastoor op 19 februari 1807 in het
begraafboek van de kerk: Geachte lezer! In de kou en temidden van
zware stormen, die gisteren waren ontstaan, zijn zeven mannen met
bootjes weggevaren naar de oostelijke oever van het Flevomeer. Zij
zijn, uitgeput door de vermoeienissen of verstikt door het water,
jammerlijk omgekomen. En dat, terwijl zij sinds Pasen van het
afgelopen jaar niet meer hadden gebiecht! Het betreft Bruno Piets
Zul, die bij ons begraven ligt; Joannes Pieters van der Molen, die
in Ens is begraven; Jacob Jansen Coridon, een oude man van meer dan
70 jaar, die met zijn zoon Everhardus en Jacobus Jansen Kok is
begraven in Doornspijk bij Elburg; en tenslotte Jacob Gerrits,
bijna 70 jaar oud, en zijn zoon Joannes, 40 jaar oud, die als kind
van een niet-katholieke moeder zijn hele leven nog nooit heeft
gebiecht. De lichamen van deze twee mannen zijn tot op heden niet
geborgen.
![](http://img.geocaching.com/cache/1a73b9d0-3c33-4979-a28f-7b3ecdff75d0.jpg)
![](http://img.geocaching.com/cache/992bb215-0449-445e-8d05-8813e596a6f9.jpg)
Een uiterst natte herfst, langdurig noodweer in het najaar 1824,
springtij begin1825, dit alles zorgde voor rampspoed op Schokland.
Op donderdagavond 3 februari 1825 woedde een storm in alle
hevigheid rond Schokland en het water begon snel te stijgen. Het
volgende voorval mag als illustratief gelden voor de permanente
strijd van de Schokkers tegen het water. Ook op de Molenbuurt was
de situatie zorgwekkend. Jannes Ruiter en zijn vrouw waren tezamen
met 12 anderen gevlucht naar de zolder van het huis van Jannes. De
woning kraakte aan alle kanten en Ruiter was bang voor instorting.
Ten einde raad maakte hij een gat in de voorgevel, ze konden immers
geen kant uit. Door het gat zag hij het kolkend water, er dreven
palen die te glad waren om op te gaan zitten. Een aanstormende golf
met een grote tobbe bracht redding. Ruiter greep de tobbe en sjorde
hem vast op het vlot van palen. Eén voor één kropen de mensen in de
tobbe en zo wisten ze veilig de dichtbij gelegen woning van de
buren te bereiken. Vele anderen overleefden de stormvloed niet. In
de kerk op Middelbuurt bevindt zich een gedenksteen ter
nagedachtenis aan hen die in de stormvloed van 1825 zijn omgekomen.
Vanwege de voortdurende onveilige situatie na de grote stormen van
1775 / 1776 en 1825 en omdat het instandhouden van het eiland te
duur was, werd in 1859 het gehele eiland ontruimd. In 1858 tekende
Koning Willem III het wetsontwerp tot algehele ontruiming van het
Zuiderzee-eiland Schokland. De overheid was tot dit besluit gekomen
vanwege de aanhoudende armoede op het eiland en de grote
overstromingsgevaar. In het voorjaar van 1859 maakte burgemeester
Gillot van Schokland het Koninklijk besluit aan zijn bevolking
bekend. De bewoners hadden 4 maanden de tijd om hun huizen af te
breken en het eiland te verlaten. Een dramatisch beslissing
natuurlijk voor de 650 Schokkers. Ze waren gedwongen hun geliefde
geboortegrond te verlaten waar ze al sinds mensenheugenis woonden.
De meeste Schokkers verhuisden naar Kampen en Vollenhove, waar ze
hun oude beroep als visser weer oppakten. De haven van Emmeloord,
nog lang in gebruik als schuilhavenIronisch genoeg is het eiland na
1859 nauwelijks kleiner geworden en zelden door stormen bedreigd.
Hoewel een ruime meerderheid van de eilandbevolking katholiek was,
evacueerde maar een klein deel van de inwoners naar de katholieke
enclave Volendam. Het merendeel verhuisde naar Vollenhove, en naar
het dorp Brunnepe bij Kampen, waar de Schokkerbuurt gebouwd werd.
Brunnepe bestaat nog en is nu een buurt van Kampen. Een deel van
deze Schokkerbuurt is nagebouwd in het Zuiderzeemuseum in
Enkhuizen. De katholieke kerk van Emmeloord werd steen voor steen
afgebroken en vrijwel exact weer opgebouwd in Ommen. In deze kerk,
gewijd aan Sint Brigitta, staat ook de doopvont uit de oude kerk
van Emmeloord op Schokland.
![](http://img.geocaching.com/cache/9a943f37-ac75-4d8e-a42b-458f59a5b4f0.jpg)
Nog voor de ontruiming werd bij Koninklijk Besluit van 16
december 1858 met ingang van 10 juli 1859 de gemeente Schokland
opgeheven en het grondgebied bij de gemeente Kampen gevoegd.
Optreden van het Schokkerkoor uit Kampen op de jaarlijkse
bijeenkomst van Schokker nazatenSchokland bleef eenzaam achter,
slechts bewoond door enkele Waterstaatsarbeiders, die van elders
kwamen, en hun gezinnen. In 1942 viel door de Zuiderzeewerken de
zeebodem rondom het eiland droog. Schokland lag als een vis op de
droge bodem van de nieuwe Noordoostpolder. Schokland werd datzelfde
jaar onderdeel van het nieuw opgerichte Openbaar Lichaam "De
Noordoostelijke Polder". In 1962 ontstond hieruit de huidige
gemeente Noordoostpolder, die tegenwoordig deel uitmaakt van de
provincie Flevoland. Het voormalige eiland is nu een museum, met
een permanente tentoonstelling over de vondst van onder meer
mammoeten bij het eiland. In 1995 is Schokland toegevoegd aan de
UNESCO Werelderfgoedlijst. Het verlaten eiland bleef altijd leven
in de harten van de nazaten van de oorspronkelijke Schokkers. Zo'n
125 jaar na de ontruiming besloten die een Schokkervereniging op te
richten. Veel Schokker nazaten hebben reeds de weg gevonden naar
deze bloeiende vereniging, met namen als Diender, Klappe, Konter,
Koridon, Kwakman of Toeter. Jaarlijks komen de leden bij elkaar om
de historie levend te houden. De vereniging beheert ook een grote
collectie literatuur, bidprentjes en memorabilia. Er is al een
bestand met gegevens van 30.000 nazaten. De Schokker klederdracht
is niet alleen te bewonderen in het museum op Schokland, maar ook
bij optredens van het Schokker koor uit Kampen
![](http://img.geocaching.com/cache/db843e5d-5dea-404f-988a-1133fc4f01f4.jpg)
Succes met het zoeken naar de cache