Omnesfossen er eit gammalt bygdesenter i Sauland. Der var ei av dei større industribedriftene i distriktet, Saudlands Uldspinderi og Væveri, rundt århundreskiftet.
Tidlegare hadde sjølvsagt fossen gjeve kraft til møller og sagbruk. Og etter at spinneriet etablerte seg, kom det også butikkar, skule og fleire bustadhus. I seinare tid er skulen og butikkane borte, men det har kome til barnehage og ei stor vegkro.
Fossen har i seg sjølv vore ein turistattraksjon i alle år, og mange har stått på brua og fotografert eller måla fossen.
På slutten av 1800-talet tok folk til å skjøne at fossefall hadde stor verdi som kraftkjelde. I fleire hundre år hadde vasskraft blitt brukt til å drive mindre møller, men nå var industri-revolusjonen komen til Noreg og Sauland også. Mange nye tekniske oppfinningar var gjort, og vasskrafta kunne nyttast mykje betre enn før, og til mange fleire formål.
I Omnesfossen hadde det vore kverner langt bakover i tida. Omnesgardane og truleg Fossegardane hadde male kornet sitt her frå gammal tid.
Men omlag 1895 kom det ei ny tid til Su'bygda i Sauland. Ole Torkildsen Mosebø og ein raulending som heitte Tor Vå, bygde Saudlands Uldspinderi & Væveri ved fossen.
Som ein kan sjå, har Omnes-fossen tre fall, og det var ved det midterste dei bygde. Tomta og retten til vassfallet var kjøpt frå Fosse. Krafta blei utnytta ved at det blei bygd eit daminntak og ein rørledning fram til ein turbin nederst i fabrikkbygningen. Med reimer blei så krafta ført opp i etasjane i bygget.
I taket på første etasje gjekk ein lang aksel med reimskiver til dei ulike maskinane i bygget.
Maskinane blei kjøpte frå Tyskland, og det måtte til spesialistar frå Tyskland for å gjere monteringsarbeidet. I første etasje monterte dei kardemaskinar og spinnestolar og i andre etasje vevstolar. I ein bygning ved sida blei det fargeri. Her var det mellom anna dampanlegg. Ein tredje bygning blei også reist. Denne blei flytt frå Østigard Landsverk. Dette bygget blei administrasjonsbygg og bustad for ein del av dei tilsette på bedriften, og blei kalla Fosheim.
Straks var fabrikken i gang med å forarbeide ull. Ulla blei tilsendt frå sauebøndene i Sauland og bygdene omkring. Frå Tinn og Hovin kom det mykje.
Frå "Spinneri'" som fabrikken blei kalla i daglegtalen, kom det garn til heimeveving og strikking, men også ferdige tøy og teppe til salg. Det blei mange små kundar på denne måten, og ikkje så lite kontorarbeid og ekspedisjon.