Wetsingersluis Traditional Cache

de Wetsingersluis

Strijd tegen het water.

Van oudsher heeft water een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de provincie Groningen. Rond 600 voor Christus komen de eerste bewoners vanuit Drenthe naar het kweldergebied in Noord-Groningen. Ze vestigen zich op de hogere gedeelten, in de buurt van een kronkelig riviertje de Hunze. De Hunze is de enige open verbinding van de stad Groningen met de zee. Eb en vloed zijn tot in de stad merkbaar. Via de Hunze wordt het overtollige water naar open zee afgevoerd. Vanaf de 14e eeuw wordt begonnen met het kanaliseren van het riviertje. De naam 'Reitdiep' komt voor het eerst voor in 1551. Sinds 1601 zijn er plannen om het Reitdiep af te sluiten. De verzanding van het Reitdiep zorgt niet alleen voor problemen met de afwatering, maar ook voor onveilige situaties voor de schepen. Het komt regelmatig voor dat grote schepen tijdens eb vastlopen. Ook de vele overstromingen vormen een probleem. Bij stormvloeden lopen de dijken langs het Reitdiep gevaar zoals tijdens de Kerstvloed in 1717. Deze stormvloed veroorzaakt grote overstromingen in de gebieden aan de Noordzeekust. In de provincie Groningen verdrinken ruim 2200 mensen en 37000 dieren. Meer dan 1500 huizen worden verwoest. Zelfs in de stad Groningen staat het water op sommige plekken 50 cm hoog.

In 1856 stellen Provinciale Staten voor om het Reitdiep bij Zoutkamp af te sluiten en het Eemskanaal te graven. Dit, omdat vanaf de Noordzee de route via de Eems veiliger voor schepen zou zijn dan de route via het Friesche Gat, dat toegang geeft tot het Reitdiep. In de 19e eeuw neemt de scheepvaart toe en worden de schepen groter. Ook biedt het Eemskanaal een extra mogelijkheid voor waterafvoer. In 1868 besluit het provinciebestuur definitief deze plannen uit te voeren. Het Eemskanaal komt in 1876 gereed en in 1877 is het Reitdiep afgesloten.

Bouw van de schutsluis en de draaibrug bij Groot Wetsinge.

In de periode 1874-1876 wordt de Wetsingersluis gebouwd. De Wetsingersluis bestaat uit de schutsluis en de brug. In 1876 zijn ook de zeesluizen bij Zoutkamp gereed. De zeesluizen bij Zoutkamp en de Wetsingersluis reguleren de waterstand in het Reitdiep. De Wetsingersluis zorgt voor een scheiding tussen een hoger waterpeil ten zuiden van de sluis (0.55 meter boven NAP) en een lager waterpeil ten noorden van de sluis (0.92 meter onder NAP). Het peilverschil is 1.5 meter. Sinds die tijd heeft de stad Groningen geen open verbinding meer met de zee.

Bouw van de schutsluis

De bouw van de sluis begint met het graven van een sluisput ten oosten van de oude loop van het Reitdiep. Daarna wordt de schutsluis in de sluisput gebouwd. De sluis is ongeveer 75 meter lang. De doorvaartwijdte is 9 meter. Na de bouw van de sluis is er een nieuw kanaal van ruim 370 meter gegraven aan beide kanten van de sluishoofden om het water van het Reitdiep door de sluis te laten stromen. In de oude loop van het Reitdiep is een dam gelegd.

Bouw van de draaibrug

In 1875 is de draaibrug gereed. Deze brug bevindt zich aan de oostelijke kant van het Reitdiep. Het is een tui-draaibrug met een lengte van 20.20 meter en een breedte van 4.8 meter. Het draaipunt wordt gevormd door een eenvoudige spilconstructie. Aansluitend op deze spilconstructie zijn aan weerszijden geklonken dwarsdragers aangebracht. Aan de zijkanten van de brug bevinden zich twee gietijzeren pilasters met het jaartal 1875. Vier tuien zijn vanuit de pilasters aan de buitenste liggers bevestigd. De brug steekt vanaf het draaipunt 11.65 meter over de wal. De brugbediening gebeurt handmatig aan de oostkant van de sluis. De brug is bedoeld voor voetgangers of paard en wagen.

Bouw van de  sluiswachterswoning bij de Wetsingersluis

In 1875 is de sluiswachterswoning bij de Wetsingersluis gereed.

Herstel van de sluis in 1905

Bouw brugwachterswoning

Rond 1913 wordt er een kleine brugwachterswoning voor de sluisknecht gebouwd.

Verbouwing schutsluis en verplaatsing brug in 1931-1937

De sluis bij Wetsinge wordt overbodig als in 1937 de nieuwe schutsluis bij Dorkwerd in gebruik wordt genomen. De Dorkwerdersluis neemt de taak over van de Wetsingersluis. De sluisdeuren van de Wetsingersluis worden overgeplaatst naar de sluis in Dorkwerd. Daarna wordt de Wetsingersluis een keersluis; een reservesluis voor het geval dat de zeedijk het dreigt te begeven. Deze sluis kan worden afgesloten met vloedbalken bij een eventuele doorbraak in Zoutkamp. De brug verhuist naar de westelijke oever van het Reitdiep. Zowel het gehele noordelijke sluishoofd als de brug zijn 1.20 meter verhoogd.

Bouw opslagloods

In 1931 is er aan de oostzijde ook een loods gebouwd voor de opslag van lorries en vloedbalken. Er wordt een railverbinding naar de brug aangelegd. Als het Reitdiep bij calamiteiten afgesloten zou moeten worden, dan zouden de lorries met de vloedbalken via een smalspoor op de brug worden gereden. Door een gat in het houten brugdek zouden deze vloedbalken in de sleuven van de sluis worden gegooid.

Sloop bovenhoofd en helft kolkwanden

Na de Tweede Wereldoorlog zijn het zuidelijke sluishoofd en ongeveer de helft van de kolkwanden gesloopt.

Sloop sluiswachterswoning en de brugwachterswoning

In 1947 worden de sluiswachterswoning en de brugwachterswoning afgebroken.

Verwijdering vloedbalken

Sinds 1973 heeft de sluis geen waterkerende functie meer. De vloedbalken die nooit zijn gebruikt, worden verwijderd. De draaibrug blijft in open stand.

Besluit tot restauratie Wetsingersluis en draaibrug en aanleg fietspad Wetsingersluis naar Oostum

In november 1998 besluit het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen de Wetsingersluis te restaureren. De kosten van de restauratie bedragen ruim 1 miljoen gulden. Het herstellen van de oude monumentale draaibrug en sluis zijn een onderdeel van de plannen om het negentiende-eeuwse karakter van het Reitdiep in stand te houden. De Wetsingersluis is een belangrijke schakel voor de cultuurhistorische vaar-, fi ets- en wandelroutes die dan nog voor een deel ontwikkeld moeten worden. De draaibrug wordt benut als fi etsbrug om zo een verbinding mogelijk te maken tussen het fi etspad Garnwerd-Wierumerschouw en de fi etsverbinding tussen Noordhorn en Winsum. Het gedeelte van de Wetsingersluis naar Oostum is een schakel in de route Winsum-Noordhorn. Dit project is een onderdeel van de uitvoering van het inrichtingsplan Middag-Humsterland. Op 10 april 2003 wordt de laatste schakel geopend: het fietspad Aduarderdiep-Wetsingersluis.

Bronnen:

http://www.provinciegroningen.nl/fileadmin/user_upload/Documenten/Downloads/folder_Bouwgeschiedenis_Wetsingersluis_def.pdf

Boek: "Adorp, Sauwerd en Wetsinge in oude foto's"