Dat er ooit een enorme gletsjer lag in noord Nederland, willen de meeste mensen wel aannemen. Maar dat er zich onder die ijsmassa een tunnel heeft gevormd waar smeltwater doorheen stroomde, is wat moeilijker voorstelbaar.
Nederland kent één gebied waarvan het zeker is dat er sporen van dergelijke tunnels liggen. Ze worden Eskers (Iers voor hoge zandrug) of smeltwaterruggen genoemd.
Zo hier en daar ligt in Twente een bebost heuveltje dat behoort tot de langgerekte esker die door het landschap heeft gekronkeld. Op het gegeven coördinaat zijn de sporen van de esker goed terug te vinden.
De ontstaansgeschiedenis van een esker is spectaculair en ingewikkeld. Een belangrijk mechanisme is dat er zich onder de ijskap smeltwater verzamelde. Dat water baande zich een weg tussen het ijs en het land en vormde een tunnel in de bevroren massa.
Het water nam zand en puin mee en vulde de gang langzaam op. Toen de gletsjer was verdwenen bleef een langgerekte rug van vele kilometers achter. In Scandinavië kunnen dergelijke ruggen honderden kilometers lang worden.
De bodem verraad iets van de unieke vorm. Het oppervlak van de rimpel hier bij Langeveen is onregelmatig. Het hoogste punt steekt slechts enkele meters uit boven het landschap. Kijkend naar de bodem valt de hoeveelheid grind, en kiezels op de grond direct op. Dit bewijst dat er snelstromend water aan het werk moet zijn geweest. Een klein rustig stromend beekje kan immers geen kiezels vervoeren.
Een andere plek in de omgeving waar de restanten van de esker goed terug te vinden zijn is het bos Hamberg tussen Geesteren en Vriezenveen. In dit bosje valt eveneens de hoeveelheid grind aan het oppervlak op.
Opvallend is het reliëf hier zeker niet, het hoogste punt steekt slechts drie meter boven de weilanden uit.
Op veel plaatsen worden eskers afgegraven voor de winning van zand en grind. In de omgeving vind je dan ook verschillende zandputten. Eveneens een bewijs voor de aanwezigheid van een esker.
In Noord Amerika en Scandinavië vallen de eskers wel op: ze worden daar wel honderd meter hoog, maar ze zijn ruim honderdduizend jaar jonger dan de eskers in Nederland.
Op veel plaatsen is de rug in Twente weggespoeld of anderszins opgeruimd en verdwenen. De flauwe rug bleek veelal niet bestand tegen de beken en rivieren die het Twentse land doorstromen.
De resten van de esker zijn zichtbaar als koppen in het landschap. In de ondergrond is het systeem nog min of meer aaneengesloten. Later hebben onder invloed van de wind verstuivingen plaatsgevonden en is op de overgang van een hoger en droger naar een lager en vochtiger terrein een dekzandrug ontstaan.
De esker bij Langeveen is een uniek verschijnsel in Nederland en als Saalien-relict zeldzaam in Europa.
Om deze cache te loggen geef je per mail antwoord op de volgende vragen:
1: Geef de gemiddelde afmeting door van de stenen die je hier zoal ziet liggen.
2: Wat kun je zeggen over de snelheid waarmee het smeltwater hier vermoedelijk heeft gestroomd, gegeven de grootte van de stenen?
Niet verplicht maar wel gewaardeerd... Een foto waarop eskersporen in de omgeving (zie kaart) zichtbaar zijn.
That there once was a huge glacier in northern parts of The Netherlands is something most people can believe. But a giant tunnel under this icemass formed by melting water is harder to believe.
It is certain that there is an area in Holland where traces of these tunnels can be found. These tunnels are called eskers (irish for high ridge) At some places in Twente you can still find a small hill or ridge that belongs to this long streched esker which coils through the scenery.
History of a esker is spectacular and complicated. An important mechanism is the forming of meltwater. This water cut itself a path between the ice and the land in a frozen world.
The water transported sand and debris and slowly filled the gallow. After the meltdown a long streched ridge of many kilometers was left behind. In Scandinavia these ridges can have lengths of several hundreds kilometers.
The landscape shows something of its unique shape. The surface is irregular. The highest point is several meters above the landscape. Looking at the ground you will notice the large number of small stones on the ground. This proves that fast flowing water did the job. A small easy flowing stream can’t transport stones.
Another place nearby where you can find the remains of the esker is the small forest Hamberg between Geesteren and Vriezenveen. In this small forest the amount of stones will notice immediatly. The height is not directly noticeble> The highest point is only 3 meters above the surrounding fields.
In North America and Scandinavia eskers are easily identified, they can be up to 100 meters high, but are over a 100 thousand years younger. On many spots the ridge in Twente was lost as landscape forming by men. The shallow ridge was not strong enough against the many rivers and streamlets in Twente.
The remains are vissible as heads in the landscape. In the underground the system is less or more still connected. In time under the influence of wind sand drifting took place and was the transformation from a higher and dryer terrain to a lower and more humid terrain, a cover sand ridges was formed.
The esker near Langeveen is a unique and rare phenomenon in Holland and as Saaliën-relict probably rare in Europe.
Send me a mail with the following answers:
1: What’s the average size of the stones you can find here?
2: What can you tell me concerning the speed of the meltwater, given the average size of the stones here ?
Not mandotory, but certainly appreciated, post a photo of one of the traces of this esker (see map).
Bronnen/ Sources:
Rimpels in het vlakke land. Door marc van den Broek (ISBN 90 71474 16 X)
Wikipedia