Na dnie "rzeki" Beskid Wyspowy - materiał skalny EarthCache
Na dnie "rzeki" Beskid Wyspowy - materiał skalny
-
Difficulty:
-
-
Terrain:
-
Size: 
(other)
Please note Use of geocaching.com services is subject to the terms and conditions
in our disclaimer.
Skrytka typu EarthCache nie posiada fizycznego pojemnika. Aby zaliczyć znalezienie EC powinnaś/powinieneś/powinniście przejść się korytem cieku, odpowiedzieć na pytania zamieszczone w opisie tej skrytki i przesłać je do mnie za pomocą formularza kontaktowego. Logować można bezpośrednio po wysłaniu odpowiedzi do mnie, a jeśli coś w nich będzie nie tak, zgłoszę się do Ciebie/do Was i pomogę w zadaniu. Powodzenia:)
Logi bez udzielenia odpowiedzi na zadane pytania, w ciągu 2 tygodni od wpisu będą kasowane bez uprzedzenia!
Ten EarthCache jest
niemożliwy do zaliczenia podczas dużych opadów i wezbrań rzeki. Również po większych opadach chodzenie korytem rzecznym może być niebezpieczne, dlatego proszę o rozsądek podczas prób zaliczenia. Ponadto nie wchodź pod nawisy nad skarpami, uważaj także na krawędzi skarp, są to miejsca gdzie ziemia cały czas pracuje i w każdym momencie może się obsunąć. Dodatkowo proszę nie niszczyć upraw, które znajdują się w pobliżu cieku.
Przydadzą Ci się:
- kalosze - EarthCache może wymagać brodzenia,
- butelka czystej wody do przepłukania ust,
- kartka papieru i ołówek ewentualnie długopis.
Rzeka cały czas jest w ruchu, dlatego niektóre miejsca, które masz za zadanie oglądnąć/porównać mogą ulec zniszczeniu lub ich wygląd może ulec diametralnej zmianie, dlatego jeśli w jakimś miejscu nie widzisz np. skarpy, odsłoniętych skał, zakola, proszę jeśli możesz to zrób zdjęcie tego miejsca i powiadom mnie o tym podczas przesyłania odpowiedzi.
Beskid Wyspowy zbudowany jest z osadowych skał fliszowych tzw. fliszu karpackiego: łupków, margli, zlepieńców, piaskowców, iłowców oraz rogowców.
FLISZ jest to zespół osadów morskich, które powstały w basenie morskim w wyniku podwodnych spływów grawitacyjnych, głównie prądów zawiesinowych. Utwory fliszowe składają się z naprzemianległych warstw osadów gruboziarnistych i drobnoziarnistych. Uwarstwienie frakcjonalne fliszu charakteryzuje się nagromadzeniem grubego materiału skalnego w obrębie spągu warstwy i stopniowe przechodzenie w materiał coraz drobniejszy, aż do osadów ilastych w obrębie stropu danej warstwy. Warstwę gruboziarnistą reprezentują zlepieńce i piaskowce, zaś drobnoziarnista utworzona jest z mułowców i iłowców.
FLISZ KARPACKI określenie regionalnie występującego fliszu – serii naprzemianlegle ułożonych warstw skał osadowych morskiego pochodzenia, składająca się z ławic i warstw na przemian zlepieńców, piaskowców, mułowców i iłowców, rzadziej rogowców i margli.
Czym są zlepieńce, piaskowce, mułowce, iłowce, margle i rogowce?
ZLEPIEŃCE są zwięzłymi skałami okruchowymi, które powstały w wyniku lityfikacji żwiru. Lityfikacja polega w ogólnym ujęciu na „zlepianiu się” luźnych ziaren skały w skałę litą.
Zlepieńce składają się z obtoczonych okruchów skalnych i ziarn mineralnych scementowanych, czyli zlepionych (stąd nazwa) za pomocą spoiwa. Powstają głównie w środowisku rzecznym (przeważnie w górnym biegu rzek), morskim (najczęściej w strefie brzegowej, u podnóża klifów), a także wodnolodowcowym (doliny polodowcowe) i lodowcowym.
PIASKOWIEC jest zwięzłą skałą okruchową, która powstała w procesie lityfikacji piasku za pomocą spoiwa (reprezentowanego np. przez kalcyt, którego białe linie możemy znaleźć w piaskowcach). Odznaczają się zbitą i warstwowaną teksturą oraz równo- lub różnoziarnistą strukturą.
MUŁOWIEC to zwięzła skała, złożona głównie z ziarn kwarcu. Często zawiera domieszki iłu (mułowiec ilasty), a niekiedy też piasku (mułowiec piaszczysty). Tworzy się w wyniku lityfikacji mułu. Jest skałą miękką, masywną, laminowaną lub bezkierunkową. Uderzony rozpada się na kanciaste okruchy, a w wodzie rozmięka. Rozcierany w zębach nieco chrzęści (trzeszczy). Mułowce często występują z iłowcami, a niekiedy także z piaskowcami. Tworzą się w środowisku wodnym (morzach i jeziorach). W przeszłości służył jako materiał rzeźbiarski i niskiej jakości surowiec ceramiczny, a wyroby z niego wypalano w piecach.
IŁ jest luźną lub słabo zwięzłą skałą osadową, złożoną głównie z minerałów ilastych. Jest miękki, w wodzie staje się plastyczny, namaka i pęcznieje, natomiast po wyschnięciu jest twardy i łatwo się kruszy. Rozcierany w zębach, w odróżnieniu od mułu bądź mułowca, nie chrzęści (nie trzeszczy), gdyż jego ziarno jest niewyczuwalne. W wyniku lityfikacji przechodzi w iłowiec, a następnie w iłołupek. Tworzy się zarówno w środowiku morskim jak i lądowym, w wyniku działalności lądolodów, a także w jeziorach.
MARGIEL to skała osadowa złożona głównie z kalcytu oraz minerałów ilastych. Stanowi skałę pośrednią między iłem a wapieniem. Jest nazwa pochodzi od łac. marga tj. gliniasta gleba. Odznacza się szarą, szarobrunatną lub szarozieloną barwą, równo- i zwykle bardzo drobnoziarnistą oraz przeważnie masywną i warstwowaną łupkową teksturą. Skała ta brudzi ręce.
ROGOWIEC jest skałą osadową, krzemionkową, występującą w formie warstw odznaczających się zazwyczaj ostrymi granicami. Składa się głównie z chalcedonu i kwarcu. Jest skałą twardą, przeważnie szarą lub brunatną (w różnych odcieniach). Odznacza się strukturą afonitową tzn. pod mikroskopem można obserwować drobniutkie kryształy i niekiedy szkliwo, często zrekrystalizowanie oraz strukturą drobnokrystaliczną. Teksturę ma masywną i przeważnie bezładną, rzadziej warstwowaną. Dodatkowo:
ŁUPEK to skała zarówno osadowa jak i metamorficzna, wykazująca łupkowatość. Skały takie mają teksturę łupkową, czyli wykazują bardzo dobrą, liściastą (łupkową) oddzielność (łupkowatość), czyli zdolność do dzielenia się na cienkie, płaskie płytki.
Podstawowy układ warstw skał osadowych to układ płytowy, w którym warstwy skalne zalegają poziomo, a warstwy młodsze leżą na warstwach starszych.
Ruchy tektoniczne lub przemieszczanie się magmy w skorupie ziemskiej doprowadzają do powstania monokliny. W monoklinie dochodzi do pionowego przesunięcia warstw skalnych, tak że zalegają one ukośnie. Jest to najczęściej wywołane przez intruzje magmowe.
Boczne ściskanie warstw skalnych (wywołane najczęściej przemieszczaniem się wielkich płyt litosferycznych) prowadzi do powstania struktur fałdowych, czyli deformacji składającej się z części wypukłej ku górze - antykliny, siodła oraz części wklęsłej - synkliny, łęku.
Zadanie:
1. Do miejsca oznaczonego Odkrywka skalna 1 można dotrzeć schodząc na dno cieku w Trailhead 2 i iść w górę cieku lub można także zejść naprzeciw odkrywki, z poziomu pola uprawnego (tu ostrożnie, proszę nie niszczyć upraw!).
1.a. Jaki jest kolor skał w odkrywce skalnej? Czy są to duże bloki skalne czy drobne skałki? W którą stronę opadają - prawo czy lewo, a może ułożone są poziomo? Czy potrafisz stwierdzić czy jest to synklina, antyklina czy monoklina? Jakiej wielkości materiał skalny znajduje się u podnóża (leżące luźno kamienie u podnóża skały)? Jak myślisz dlaczego właśnie taki?
1.b. Czy stok z odsłoniętymi skałami jest dużo wyższy od Ciebie? Jak myślisz, jaką może mieć wysokość?
1.c. Spójrz na zdjęcie Trzy skały spróbuj znaleźć w cieku lub na brzegu kamienie w takich kolorach jak na zdjęciu.
Powinieneś je znaleźć bez większego problemu: jeden będzie jasnoszary, drugi trochę ciemniejszy - wpadający w brąz, a trzeci ciemno-brązowy. Odgryź z każdego maleńki kawałeczek i rozetrzyj między zębami, spróbuj określić czym są te skały? Jeśli wyczujesz wyraźnie między zębami zgrzytanie ziaren piasku, będzie to oznaczało piaskowiec. Jeśli zgrzytanie będzie znikome, będzie to mułowiec. Jeśli zgrzytanie nie nastąpi, będzie to ił (iłołupek).
2. W punkcie Odkrywka 2. Niedaleko jest kapliczka, obok niej jest przejście przez rzekę. Stań po stronie rzeki, po której jest kapliczka, powinieneś mieć przed oczami odkrytą przez rzekę skałę. Przyjrzyj się jej i opisz jak jest zbudowana - czy jest to lita skała, czy złożona jest z warstw? Jaki mniej więcej jest jej kolor - czy jest ona jasna czy ciemna tzn. bardziej wpadająca w biel czy w czerń? W którą stronę opadają warstwy - prawo czy lewo?
3. W punkcie Odkrywka 3. Przed Tobą widać odkrywkę skalną. Warstwy skał wchodzą w nurt cieku – czas, aby trochę się pobrudzić. Na zdjęciu widać skały na dnie cieku – przyjrzyj się i zauważ, że są tam takie szarawe „plamy”, które mogą być pokryte brązowym „nalotem”. Twoim zadaniem będzie sprawdzenie jakie są one/te skały w dotyku i w tym celu może będziesz musiał zetrzeć palcami ten nalot, aby badania się powiodły. Po Twojej prawej stronie są omszałe kamienie w nurcie, pod nimi także możesz wypatrzeć tę samą skałę.
3.a. Proszę, zanurz rękę w wodzie, następnie znajdź na dnie fragment szarej skały lub potrzyj tę, która buduje dno. Całość tego badania wykonujesz na mokrej skale zanurzonej w wodzie. Czy skała ta jest śliska w dotyku czy chropowata. Jeśli udało Ci się znaleźć mały fragment, to czy jest on twardy czy łamliwy i podczas pocierania rozpada się czy trudno go złamać? Czy dałoby się z tego małego fragmentu np. ulepić kulkę po wyjęciu mokrej skały z wody?
3.b. Teraz druga część tego zadania. Wykonaj to samo ćwiczenie, ale weź mały fragment skały z odkrywki skalnej, która znajduje się trochę na prawo od tych szarych kamieni w wodzie, a trochę w lewo od omszonych. Czy skała ta jest w dotyku śliska czy chropowata po zanurzeniu w wodzie? Czy jest twarda czy łamliwa.
3.c. Część trzecia tego zadania. Czym różnią się te dwie skały? Czy ich kolor jest identyczny, czy obie są łamliwe, a może nie? Na podstawie opisu skał z tego EC określ czy są to mułowce, iły, piaskowce czy zlepieńce. Jeśli masz problem z rozpoznaniem ich to weź kawałeczek skały do ust i rozetrzyj między zębami.
4. Popatrz na odkrywkę skalną (tę powyżej skał zanurzonych w wodzie) z zadania 3 i narysuj układ warstw. Następnie idź w górę cieku (ok. 10 m, do dużych kamieni na dnie) obserwując lewy brzeg. Teraz narysuj obok poprzedniego układu warstw zaobserwowany na tym odcinku: jeśli warstwy nadal pochylone są np. w prawo to obok narysuj to samo, jeśli zmieniły kierunek nachylenia to obok narysuj warstwy nachylone w drugą stronę itd. Jeśli jest to możliwe, połącz linie w najkrótszym miejscu i określ czy masz tu do czynienia z monokliną, synkliną czy antykliną?
Poniższe rysunki pomogą Ci w tym zadaniu.
Kierunek nachylenia warstw skalnych.
Narysowane kierunki nachylenia i połączenie linii nachylenia. Określenie wyglądu synklin, antyklin i monoklin.
5. Porównaj skały z zadania 1. ze skałą z zadania 2. oraz 3. Czy kolor skał jest taki sam? Jak nazywa się ten rodzaj skały? Jakie skały przeważają w poszczególnych odkrywkach, czy potrafisz to stwierdzić na podstawie koloru?
6. Czy znalazłeś skały, które mają teksturę łupkową? W których punktach je znalazłeś? Może udało Ci się znaleźć takie skały w materiale skalnym na brzegu rzeki? Jeśli tak, będzie mi miło jak umieścisz zdjęcie takiej skały w logu - proszę, nie umieszczaj zdjęć skał, które miałeś porównać!
Źródła i więcej...
Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Jerzy Żaba, Videograf II, Chorzów 2006
Additional Hints
(No hints available.)
Treasures
You'll collect a digital Treasure from one of these collections when you find and log this geocache:
Loading Treasures