Współrzędne tego EarthCache zaprowadzą Cię na szczyt Skarpy Warszawskiej. Skarpa Warszawska jest charakterystycznym elementem krajobrazu części staromiejskiej stolicy. Wysoki lewy brzeg Wisły ukształtowany został przez rzekę i powstał na założeniu pradolinnym. Teren skarpy był zabezpieczany przed erozją pochodzącą od rzeki od początku historycznej zabudowy Warszawy. Skarpa Warszawska tworzy zachodnią krawędź doliny i jest najbardziej znaczącym elementem w morfologii rejonu Warszawy.
Skarpa Warszawska w okolicach Nowego Miasta
Oddziela dolinę Wisły od wysoczyzny polodowcowej, ciągnąc się przez całe miasto od Młocina na północy po Powsin na południu na odcinku prawie 30 km. Jest to forma erozyjna powstała u schyłku interglacjału eemskiego, czyli 132-115 tys. lat temu na skutek podcinania przez wody Prawisły Wysoczyzny Warszawskiej zbudowanej z utworów geologicznych lodowcowych, głównie glin zwałowych oraz wodnolodowcowych piasków i żwirów. Miejscami w skarpie można spotkać również starsze osady - iły plioceńskie - osady rozległych jeziorzysk powstałe ok. 5,3 – 2,6 mln lat temu, które do powierzchni zostały wypiętrzone na skutek procesów glacitektonicznych. W wielu miejscach, zwłaszcza po obu wojnach światowych skarpa została nadbudowana utworami antropogenicznymi, które stanowiły głównie gruzy budowlane ze zniszczonego miasta. Skarpa została naruszona licznymi przekopami podczas budowy dróg, tuneli, wiaduktów co naruszyło jej stateczność.
Kościół Akademicki Św. Anny, poniżej ulica Mariensztat i wlot do tunelu Trasy W-Z
Zjawisko osuwania się gruntu na Skarpie Warszawskiej spowodowane naprzemianległością warstw przepuszczalnych (piaski, żwiry) i nieprzepuszczalnych (iły plioceńskie, iły warwowe powstałe w jeziorach zastoiskowych na przedpolu lądolodów, gliny zwałowe) oraz opadami i nawodnieniem warstw, miało miejsce w okresach wcześniejszych i w mniejszym stopniu, ale nadal występuje obecnie. Siłą, która powoduje osuwanie się gruntu jest grawitacja. Dodatkowymi, ważnymi czynnikami, powodującymi osuwiska są obciążenia działające na powierzchni krawędzi i stoku, spowodowane przez budowle czy nasypy. Osuwiska powstają szczególnie tam, gdzie strop osadów ilastych istniejących w skarpie wykazuje nachylenie w kierunku doliny. Jeśli osady pliocenu występują wysoko w skarpie, wtedy osuwiska niegdyś powstałe i faktycznie tworzące dzisiejszy stok są bardziej połogie. Ich miąższość bywa wtedy większa, sięgająca nawet 20-30 m.
Profil litologiczny Skarpy Warszawskiej w rejonie Kościoła Św. Anny
Skarpa w rejonie Starego i Nowego Miasta była silnie erodowana i podcinana przez wody Wisły w okresie od założenia grodu do około XVII w. Wtedy to główny nurt Wisły miał nieco inne przebieg niż dziś (omijał m.in. od wschodu dzisiejszą Saską Kępę, tworząc z niej wyspę). U podnóża podmywanej skarpy tworzyły się wówczas obrywy i osuwiska, których materiał zabierała woda. Oczywiście duże znaczenie dla zachowania się skarpy ma położenie stropu iłów plioceńskich, które stanowią bezpośrednie podłoże młodszych osadów plejstoceńskich. Grunty plejstoceńskie w Skarpie Warszawskiej mają bardzo zróżnicowaną miąższość, od kilku do kilkudziesięciu metrów. Pod względem granulometrycznym osady pliocenu to iły, iły pylaste, gliny zwięzłe, gliny piaszczyste zwięzłe o barwie pstrej, niebieskoszarej, zielonoszarej i oliwkowej. Do pliocenu zalicza się także piaski pylaste, piaski drobne, średnie i gliniaste o barwie jasnoszarej, jasnoniebieskoszarej i jasnożółtoszarej. Piaski te z reguły występują w postaci soczewek i warstw w obrębie iłów. Utwory plioceńskie są bardzo silnie zaburzone i tworzą zespół fałdów o różnej, zwykle dużej amplitudzie, z licznymi deformacjami drugorzędnymi typu uskoków. Ta struktura wewnętrzna masywu plioceńskiego znajduje bardzo wyraźnie odbicie w ukształtowaniu jego powierzchni stropowej, wykazującej na terenie deniwelacje rzędu kilkudziesięciu metrów. Utwory pliocenu stanowią bardzo istotny element wpływający na stateczność skarpy, gdyż w bardzo wielu przypadkach stanowią powierzchnię poślizgu dla wyżej leżących utworów. Pod koniec lat '40 XX wieku podczas budowy Trasy W-Z została naruszona Skarpa Warszawska i zagrożony osuwiskiem Kościół Akademicki Św. Anny cudem ocalał dzięki zabiegom cementowania skarpy. Niestety około 60 lat później w 2009 roku problem z osuwiskiem powrócił podczas remontu Trasy W-Z, a jego skutki można oglądać do dzisiaj, choć skarpa kolejny raz została zabezpieczona.
Źródło:
www.pgi.gov.pl Osuwiska – ruchy masowe
Warunki geotechniczne w rejonie tunelu Trasy W-Z, Kościoła Św. Anny i Zamku Królewskiego w Warszawie, Stanisław Łukasik
Pęknięta ściana Kościoła Akademickiego Św. Anny
Pęknięte nadproże okna Kościoła Akademickiego Św. Anny
Pęknięty mur przy ulicy Mariensztat
Zadania do wykonania:
1. Przespaceruj się od punktu wskazującego na współrzędne EC, czyli N 52° 14.792 E 021° 00.830 do punktu N 52° 14.769 E 021° 00.929 (patrz foto powyżej) i napisz czy po drodze można zauważyć, że osuwisko jest nadal aktywne?
2. Podaj wysokość względną skarpy w rejonie tego EC
3. Zmierz kąt nachylenia Skarpy Warszawskiej w okolicy punktu N 52° 14.755 E 021° 00.930
4. Czy kolejność występowania po sobie różnych warstw ma wpływ na powstawanie osuwiska? Uzasadnij odpowiedź.
5. Mile widziane, ale nie obowiązkowe foto w okolicach tego EC, proszę nie fotospoilerować odpowiedzi!
Zalogować "znalezienie" możesz bezpośrednio po przesłaniu odpowiedzi przez mój profil. Jeżeli Twoje odpowiedzi będą błędne, zgłoszę się sam. Wpisy bez przesłanych prawidłowych odpowiedzi będą kasowane po 14 dniach.