Skalenie budują świat
Skalenie to grupa pospolitych minerałów skałotwórczych objętościowo odpowiedzialna za budowę ponad połowy skorupy ziemskiej. Z chemicznego punktu widzenia są one glinokrzemianami przestrzennymi sodu, potasu i wapnia. Występują bardzo pospolicie w skałach magmowych (zarówno głębinowych jak i wylewnych) i metamorficznych, a dość rzadko, ze względu na łatwość niszczenia, w skałach osadowych.
Skalenie ze względu na skład chemiczny dzielą się na dwie podstawowe grupy: plagioklazy i skalenie potasowe. Plagioklazy to skalenie sodowo-wapniowe, do grupy który których zaliczamy takie minerały jak albit, oligoklaz, andezyn, labrador, bytownit, anortyt. Przedstawicielami skaleni potasowych zaś są przede wszystkim ortoklaz i mikroklin.
Proces powstawania skaleni związany jest bezpośrednio z powolną krystalizacją magmy w wysokich temperaturach. W naturalnych stopach magmowych krystalizacja składników mineralnych najczęściej przebiega według określonego następstwa. Minerały kolejno krystalizujące tworzą tzw. szeregi reakcyjne zwane szeregami Bowena. I tak z pierwotnego stopu bogatego w krzemionkę na początku szeregu plagioklazów (skaleni sodowo-wapniowych) krystalizuje anoryt. Jeśli nie zostanie on dość szybko usunięty ze stopu (na przykład poprzez działanie grawitacji) poprzez reakcję z otaczającym go stopem zmieni swój skład chemiczny wzbogacając się o kolejną cząstkę krzemionki i stanie się bytownitem. Dalej na tych samych zasadach powstają: larador->andezyn->oligoklaz->albit. Jeżeli proces stygnięcia magmy przyspieszy to zatrzyma się jednocześnie proces powstawania kolejnych minerałów w szeregu.
W Polsce skalenie występują w dużych ilościach jako budulec skał granitowych na Dolnym Śląsku i w Tatrach. W zależności od składu mineralnego przyjmują barwy od białej, białoszarej, poprzez różowawą, czerwoną, kremowożółtą, a nawet niebieskoszarą. Charakteryzują się doskonałą dwukierunkową łupliwością oraz jednoskośnym lub trójskośnym układem krystalograficznym. Niektóre odmiany skaleni są wykorzystywane jako kamienie ozdobne i jubilerskie (np. adular, amazonit, labrador)
Koordynaty przywiodły Cię pod piękny pomnik. Zbudowany jest on z granitu, głębinowej skały magmowej, której podstawowym składnikiem są właśnie skalenie. Dzięki temu, że magma z której powstały granity krystalizowała powoli i w wysokich temperaturach możliwe było powstanie widocznych tutaj pięknych, dużych, różnokolorowych kryształów.
- Ta bryła granitu składa się z trzech podstawowych minerałów: mlecznego kwarcu, czarnego biotytu i ortoklazu (skaleń potasowy). Jaką barwę ma zaobserwowany tutaj ortoklaz?
- Na jakie dwie podstawowe grupy dzielą się skalenie?
- Wymień przynajmniej dwa minerały wchodzące w skład opisanego powyżej szeregu Bowena.
Odpowiedzi na powyższe pytania prześlij do mnie za pomocą profilu lub adresu email.
Uwaga!!! Logi bez przesłanych odpowiedzi będą niestety kasowane. Udanej zabawy!!!
