Let op: deze cache ligt niet op bovenstaande coördinaat.
Dit is een serie caches in de Doesburgerbuurt, en om te beginnen de westelijke Doesburger Eng. De route kan het best fietsend afgelegd worden, maar ook wandelend of desnoods per auto. Er is geen bepaalde cachevolgorde.
Parkeerplaatsen zijn aan de Lunterseweg (vanuit Ede, rechts ca 100m na de rotonde), en eventueel bij ‘t Doesburger Erf aan de Oude Peteweg, maar daar alleen tijdens openingstijden van de landwinkel (zie hun website), anders wordt je aangevallen door hun waakhond!
Historie
De naam ‘Doesburg’ werd voor het eerst vermeld in een akte uit 1025. In 1230 werd de in de buurt gelegen hoofdboerderij (domus) Beetrum genoemd bij een schenking en in 1360 werd Doesburg vermeld in belastinggegevens voor de Hertog van Gelre. Van de middeleeuwse periode van de buurschap Doesburg is weinig bekend. Bij de grote brand in het centrum van Ede (1684) gingen de buurtboeken van Doesburg (en deels die van de buurten Ede-Veldhuizen en Maanen) verloren. Het gebied van de buurt bestond voor een klein deel uit boerderijen met in cultuur gebrachte landerijen. Het grootste deel bestond uit onontgonnen woest land (heide en veengrond). Deze grond was gemeenschappelijk eigendom van de buurt.
Globaal werd het gebied onderverdeeld in het Doesburgerveen (westelijk), de Doesburgerheide (oostelijk) en de Doesburger Eng er tussen.
Doesburgerheide
De Doesburgerheide in het hoger gelegen, dus drogere deel van de buurt, had in vroegere eeuwen een zeer nuttige functie. Schapen konden er grazen, de gemaaide heide deed dienst als veevoer, plaggen werden gebruikt als ondergrond in de stallen en er was volop zand en grind beschikbaar.
De heide lag ten oosten van de Doesburger Eng, de scheiding werd gevormd door de wildwal. De beroemde Hessenweg doorsneed het gebied.
Doesburger Eng (of Enk)
De Doesburger Eng was een gebied waar voornamelijk graan (rogge) werd verbouwd. Voor de bemesting van de schrale grond werd potstalmest gebruikt, waarvoor schapen en heide nodig waren. De vruchtbaarheid van de Eng was dus sterk afhankelijk van het aantal schapen en de hoeveelheid beschikbare woeste gronden. Door negen eeuwen heideplaggencultuur ontstond de typische ‘opbolling’ van het landschap. In het gebied rond de Doesburgermolen trof men meerdere boerderijen aan, waarvan de bekendste zijn: Groot Beetrum (eerste vermelding uit 1230), De Engelenhoeve (1610) en Pothoven (1637). De Doesburger Molen (eerste vermelding uit 1401) is de oudste, werkende standerdmolen in Nederland. Het was een z.g. ‘dwangmolen’ waar de boeren verplicht waren gebruik van te maken en waardoor de landheer, de Hertog van Gelre, tijns (belasting) kon heffen.
Bronnen:
- Gerard van Bruggen (2018) ”Daar bij die molen….” Verleden en heden van de Doesburgerbuurt in Ede. Historische Cahiers Ede. ISBN 978-90-79623-36-5
- Gemeente Archief Ede
- Kaarten: Geldersarchief
Cache #3: Fransesteeg
De Fransesteeg ligt in het gebied tussen Lunteren en Ede, ten westen van de Lunterseweg, en loopt tussen de Lunterseweg en de Zecksteeg, met een merkwaardige onderbreking waar hij de Krommesteeg kruist.
Het is verleidelijk de naam, naar analogie van andere verklaringen, te koppelen aan de Franse tijd, maar ‘t kan evengoed gewoon de aanduiding zijn van een grondeigenaar, de steeg van Frans, of “Frans z’n steeg”, waaruit Fransesteeg is ontstaan.
Bovenstaand kaartje is een uitsnede uit de Topografische Militaire Kaart 1850. In groen zijn de akkers op de Doesburger Eng ingekleurd, en ook de akkers ten westen daarvan. We zien dat de akkers in het westelijk gelegen gebied verspreid liggen, het zijn ontginningen van een (vroeger) vochtiger gebied, het Doesburgerveen genaamd. Oorspronkelijk was dit hele gebied broekland, vochtig grasland geschikt voor beweiding maar te nat voor akkerbouw. Pas nadat het verder naar het westen liggende veen was afgegraven kon het gebied, door graven van sloten, voldoende ontwaterd worden om ook akkerbouw mogelijk te maken.
De boeren op de Doesburgser Eng hielden er allemaal een kudde schapen op na, die in de potstallen de benodigde mest produceerden om de zandgrond op de eng voldoende vruchtbaar te maken om er, - jaar in, jaar uit, - rogge op te kunnen verbouwen. Die schapen werden geweid op de heide, en we zien dan ook vanaf de boerderijen aan de rand van de eng, over die eng, een aantal gemeenschappelijk gebruikte “schaapsdriften” naar de hei lopen.
Diezelfde boeren gebruikten het broekland ook voor beweiding, en hooien. Daardoor ontstonden er, vaak aansluitend aan de schaapsdriften, ook gemeenschappelijke ontsluitingen van het broekland. Deze stegen liepen dood op een afsluitende noord-west lopende steeg, dat was hier de Kromme Steeg.
Maar door de voortschrijdende ontginning van het broekland tussen de westrand van de eng en de Kromme Steeg gingen de boeren verder naar het westen. Dat was ook mogelijk door voornoemde veenwinning en de daarbij behorende ontwatering. En zo werden sommige stegen zoals de Fransesteeg, min of meer in het eigen verlengde, doorgetrokken naar de volgende afsluitende noord-zuid lopende steeg, dat was de Zecksteeg.
Bron: Jan Kijlstra, 9-12-2016, Erfgoed Ede
Het fraaigeleden rietgekapte boerderijtje met bakhuis aan Fransesteeg 6 is een gemeentelijk monument, en is rond 1850 gebouwd en sindsdien weinig veranderd. Je kunt de cache coördinaten vinden door deze legpuzzel op te lossen.
Boerenschuur op Fransesteeg 6 (tekening: mevr. Itte Zwaginga-van der Sluis)