Gelegen even ten zuiden van de oude dorpskern, omhaagd kerkhof rond de kerk.
Historiek
Het ontstaan van de parochie zou teruggaan tot de 13de eeuw. De gotische kerk dateert uit begin 16de eeuw, de toren van witte zandsteen werd verhoogd in 1689. Herstellingswerken aan kerk en toren naar ontwerp van Eugeen Gife in 1875; hersteld en vergroot in 1895 naar ontwerp van architect Louis Gife; vernield in 1914 en herbouwd in 1923-24 naar ontwerp van architect Jan Sel; nadien nogmaals vernield in 1940, definitieve herbouw grosso modo identiek aan de oude kerk naar ontwerp van Pol Berger en Josef Louis Stynen.
Beschrijving
Bakstenen kruisbasiliek met vierkante zandstenen westtoren en dakruiter op de kruising: schip met vier traveeën en transept van één travee met vlakke sluiting; koor van twee rechte traveeën en driezijdige sluiting; sacristie en bergplaats aan zuid- en noordgevel tussen transept en koor. Vierkante westtoren herbouwd in 1923 en 1940, drie geledingen gemarkeerd door kordons, ingesnoerde leien naaldspits. Korfboogpoort in geprofileerde omlijsting waarboven een beeld van Sint-Amelberga onder een gotisch baldakijn, beide gevat in een gotische spitsboogomlijsting onder geprofileerde waterlijst op consoles. Hogerop groot radvenster en rondboogvormige galmgaten, steigergaten onder de daklijst. Bakstenen kerk met gebruik van natuursteen voor de afwerking, leien zadel- en lessenaars- (zijbeuken) daken; dakruiter met leien spits op de kruising. Natuurstenen sokkel, doorlopend kordon ter hoogte van de vensterdorpels; traveeën gemarkeerd door steunberen. Spitsboogvensters met neogotische tracering in geprofileerde omlijsting. Sacristie en bergplaats met getraliede rechthoekige muuropeningen.
Interieur
Bepleisterd en beschilderd interieur. Basiliek met spitsbogen op ontpleisterde (1923) natuurstenen zuilen met polygonale sokkel en bladkapiteel, hierop steunende pilasters bovenaan onderling verbonden door geleed kordon. Spitsboogvormige bovenlichten in verdiepte muurvlakken. Bepleisterd en beschilderd rococotongewelf (opklimmend tot 1664, voordien houten gewelf) met paneelwerk, schijven en rocailles; gordelbogen gevormd door geprofileerde panelen op cartouches. Gewelfvlakken met ingediepte en geprofileerde panelen; dito klimmend tongewelf in de zijbeuken en kruisgewelf in de kruising. Gewelf van schip, transept en koor versierd met vergulde sterren. In transept (gewelfsleutel) en koor respectievelijk een allegorische afbeelding van Heilige Drievuldigheid en Heilige Geest.
Mobilair
Schilderijen: altaarstukken uit 17de en 18de eeuw, gerestaureerd in 1929 door A. Van Poeck.
Beeldhouwwerk: kruisbeeld (13de eeuw), Sint-Amelberga (eerste helft van de 17de eeuw), Ecce homo (tweede helft van de 17de eeuw), Sint-Hubertus (tweede helft van de 17de eeuw of 18de eeuw), Sint-Sebastiaan (18de eeuw).
Barok hoofdaltaar door Servaes Cardon van 1648. Zijaltaren door Joos Pasteels van 1659 (noorden) en 1676 (zuiden). Preekstoel door Filips Van den Perre van 1643. Eiken biechtstoelen (derde kwart van de 18de eeuw) in 1804 overgebracht van uit een kapucijnenkerk van Lier. Arduinen grafsteen van Arnold van Liere en echtgenote met voorstelling van de overledenen, hun wapenschilden en kwartieren, geplaatst tegen de westelijke muur van de noordelijke transeptarm.
- Provinciaal Archief Antwerpen, Kerken, Zandhoven, Sint-Amelberga, dossiers 3,4,6,7,9.
- LEONARD E., Wederopbouw van Toren en Kerk te Zandhoven, in Bouwkunst en wederopbouw, I, nummer 4, april 1941.