Instytut ustanowiony został w 1953 roku. Prowadzone badania naukowe w zakresie fizyki fizycznej fizycznej oraz fizyki atomowej i cząsteczkowej w ramach projektów naukowych finansowanych między innymi Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i programy naukowe Unii Europejskiej. W ostatnich latach w IF PAN rozpoczęto badania w zakresie zaawansowanych fizyki, takich jak spintronika, nanotechnologia i biofizyka.
IF PAN prowadzi kształcenie na poziomie studiów doktoranckich w ramach Międzynarodowego Studium Doktoranckiego oraz studia przy realizacji prac magisterskich i licencjackich z wieloma warszawskimi uczelniami rozpoczynającymi. Prowadź działalność popularyzatorską w postaci wykładów i prezentacji dla uczniów szkoły średniej; jest współorganizatorem Warszawskiego Festiwalu Nauki.
W uznaniu za efekt wykorzystania funduszy edukacyjnych IF PAN otrzymał w 2001 roku nagrodę Kryształowej Brukselki[1], aw 2004 roku był do tej nagrody powtórnie nominowany.