Brzesko: miejsca, których już nie ma
Brzesko to niewielkie miasto o ciekawej historii i wielu atrakcyjnych turystycznie miejscach. Odnaleźć w nim można wiele pięknych obiektów, interesujących detali, urokliwych zakamarków. To, co ciekawe skrywa się także w historycznej przeszłości miasta – nie zawsze jednak łatwo jest dostrzec ślady tych miejsc czy wydarzeń na pierwszy rzut oka. O miejscach, których już nie ma w Brzesku – zniknęły w toku dziejów lub zmieniły swoją funkcję, lecz są częścią jego dziedzictwa i wciąż pozostają w pamięci mieszkańców i mieszkanek, opowiada ścieżka geocachingowa, w której powstawaniu oni sami wzięli udział.
#3 Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” – karczma Wiedeń i Kino Bałtyk
Działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” została zainicjowana w 1867 roku we Lwowie i z czasem zaczęła rozszerzać się na kolejne miasta Galicji. Do najważniejszych celów tej niezwykle potrzebnej w okresie zaborów organizacji należało krzewienie patriotyzmu i idei niepodległości, promowanie zdrowego stylu życia, a także organizacja szkoleń o charakterze sportowym i militarnym. Gniazdo „Sokoła” w Brzesku zostało utworzone w 1892 roku i swoim zasięgiem objęło również kilka okolicznych wsi. Wśród wielu ważnych inicjatyw można wymienić między innymi organizację uroczystości patriotycznych, zawodów sportowych i wykładów historycznych oraz prowadzenie kursów strzeleckich i naukę musztry. Jedną z form działalności, która wyróżniała „Sokoła” w Brzesku, było odgrywanie sztuk teatralnych przez założony w ramach Towarzystwa zespół teatralny. Reżyserem większość spektakli prezentowanych w okresie dwudziestolecia międzywojennego był Jan Władysław Brzeski – zasłużony dla miasta społecznik, burmistrz, lekarz i prezes brzeskiego „Sokoła”.
Uroczystości patriotyczne organizowane przez brzeskiego „Sokoła”. Na pierwszym zdjęciu obchody 500-lecia zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem, 1910 r., na drugim obchody 11 listopada.
Zanim członkowie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Brzesku mogli cieszyć się własną siedzibą, bardzo często spotykali się w pochodzącym z II połowy XIX wieku budynku, w którym znajdowała się popularna wśród mieszkańców miasta karczma Wiedeń. W późniejszych latach, już po zamknięciu restauracji, obiekt ten przez pewien czas pełnił funkcje mieszkalne. W ostatnich latach swojego istnienia pozostawał jednak opuszczony i ostatecznie został rozebrany na początku lat 70. XX wieku.
Budowę siedziby „Sokoła”, usytuowanej nieco niżej Wiednia w stronę centrum, rozpoczęto w 1901 roku od poświęcenia kamienia węgielnego i ukończono niedługo później. Budynek, dzięki któremu Towarzystwo mogło zintensyfikować swoją działalność odczytową, teatralną i sportową, został w dużej mierze sfinansowany ze składek i darowizn swoich członków. Podczas I wojny światowej budynek „Sokoła” przez pewien czas pełnił funkcję szpitala.
Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Brzesku. Na drugim zdjęciu pozuje przed nim zarząd, 1926 r. (opis na podstawie informacji ze strony brzesko.ws). Udostępniono ze zbiorów Marka Sukiennika.
Kiedy w trakcie II wojny światowej budynek został zajęty przez niemieckie wojsko, istniała nadzieja, że po zakończeniu okupacji będzie mógł funkcjonować zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem. Władze komunistyczne postanowiły jednak o rozwiązaniu „Sokoła” i przejęciu jego siedziby, w której zorganizowano kino Bałtyk oraz salę widowiskową ze sceną. Dawny budynek Towarzystwa Gimnastycznego, nazywany już wówczas kinem Bałtyk, przez kilkadziesiąt lat swojego istnienia był cieszącym się dużą popularnością miejscem, w którym odbywały się koncerty, odgrywano spektakle i organizowano mniejsze lub większe uroczystości. W latach PRL-u na deskach sceny w Bałtyku występowali artyści z całego kraju, w tym legenda polskiej muzyki – Czesław Niemen.
Kino Bałtyk jako ważną dla miasta instytucję kultury stworzyli państwo Barańscy – Maria Barańska przez kilkadziesiąt lat była kierowniczką kina, jej mąż Stanisław natomiast głównym kinooperatorem. Na zdjęciach przy pracy oraz z współpracownikami. Fotografie udostępnione ze zbiorów rodzinnych.
Powolny kres kina Bałtyk przypadł na drugą połowę lat 90. XX wieku, niemniej jeszcze po 2006 roku, gdy przeszedł w prywatne ręce, organizowano w nim sporadycznie artystyczne imprezy. Definitywny koniec nastąpił w 2013 roku, kiedy budynek został rozebrany. Długo jeszcze w tym miejscu stała tabliczka zapraszająca do kina, mimo upływu lat działka ta wciąż pozostaje niezagospodarowana, lecz coraz więcej słyszy się o planach zabudowy mieszkaniowej. Jest to jedno z „miejsc, których już nie ma”, które z największym sentymentem wspominają mieszkańcy.
Chociaż wybudowany na początku XX wieku budynek, będący świadkiem tak wielu ważnych dla miasta wydarzeń, już nie istnieje, to po upadku komunizmu, już w wolnej Polsce, odrodziło się w Brzesku Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, które po dzień dzisiejszy stara się krzewić szlachetne idee przyświecające jego założycielom.
Oprócz zdjęć oznaczonych jako udostępnione ze zbiorów prywatnych, fotografie pochodzą z „Kronik miasta Brzeska” Jana Burlikowskiego.
---
Seria skrytek opracowana przez pracownice i pracowników Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Brzesku z udziałem seniorów, młodzieży i osób zainteresowanych lokalną historią podczas realizacji projektu „Geościeżka po miejscach, których już nie ma – warsztaty i gra terenowa wokół lokalnego dziedzictwa” sfinansowanego w ramach programu Moje miejsce na Ziemi.
Dla zdobywców kompletu skrytek z serii „Brzesko: miejsca, których już nie ma” przewidziano pamiątkowe medale (kilkadziesiąt sztuk, jeśli widzisz tę informację, znaczy, że są wciąż dostępne) i certyfikaty. Możliwość ich odbioru (przyznawane według kolejności zgłaszania się po odbiór) w bibliotece w Brzesku w godzinach jej pracy lub opcjonalnie o innej porze po indywidualnym ustaleniu w wiadomościach priv.
Skrytka zawiera logbook i coś do pisania (lecz dla pewności zabierz własny długopis), a także certyfikaty dla pierwszych 3 osób, które ją odnajdą.