Brzesko: miejsca, których już nie ma
Brzesko to niewielkie miasto o ciekawej historii i wielu atrakcyjnych turystycznie miejscach. Odnaleźć w nim można wiele pięknych obiektów, interesujących detali, urokliwych zakamarków. To, co ciekawe skrywa się także w historycznej przeszłości miasta – nie zawsze jednak łatwo jest dostrzec ślady tych miejsc czy wydarzeń na pierwszy rzut oka. O miejscach, których już nie ma w Brzesku – zniknęły w toku dziejów lub zmieniły swoją funkcję, lecz są częścią jego dziedzictwa i wciąż pozostają w pamięci mieszkańców i mieszkanek, opowiada ścieżka geocachingowa, w której powstawaniu oni sami wzięli udział.
#8 Dla fizycznego i moralnego rozwoju dziecka – Ogródek Jordanowski w Brzesku
Potrzeba stworzenia dla dzieci i młodzieży bezpiecznych, zielonych przestrzeni pozwalających na zabawę i odpoczynek przełożyła się na bardzo szerokie przyjęcie koncepcji zakładania miejskich ogrodów dla dzieci, nazywanych jordanowskimi od nazwiska lekarza Henryka Jordana, pomysłodawcy i założyciela pierwszego ogrodu tego typu w Krakowie w 1889 r. Ciekawostką jest, że pochodził on ze zubożałej szlacheckiej rodziny potomków możnych niegdyś Jordanów z nieodległego od Brzeska Zakliczyna.
W Brzesku działania zmierzające do utworzenia takiego obiektu pojawiły się już w czasach powojennych. Według zapisków pierwszej kroniki Ogrodu, Brzesko liczące wówczas około 5 tys. mieszkańców, mogło poszczycić się jednym z 50 funkcjonujących wówczas ogrodów jordanowskich.
Niewiele osób pamięta jednak, że pierwotnie brzeski Ogród Jordanowski mieścił się w innym miejscu niż teraz – u zbiegu obecnych ulic Wyszyńskiego, Asnyka i Piłsudskiego, gdzie funkcjonował w latach 1953-56. Utworzono go na niewielkim placu będącym wcześniej wysypiskiem śmieci i gruzów po rozbiórce pobliskiej synagogi zniszczonej przez Niemców na początku września 1939 r. Na oczyszczonym, obsianym trawą i ogrodzonym placu zlokalizowano altanę, karuzelę, huśtawkę i boisko do piłki siatkowej. Po decyzji o przeniesieniu ogródka w tym miejscu wybudowano domy prywatne.
Na lokalizację nowego Ogrodu wybrano teren przy ul. Trzcianeckiej (obecnie ul. Uczestników Ruchu Oporu), gdzie wcześniej znajdowała się łąka użytkowana przez okolicznych rolników do wypasu zwierząt. Ogródek został oddany do użytku 24.07.1956 r. Jego pierwszą kierowniczką została Janina Grzesik. Ogród w momencie założenia przeznaczony dla dzieci w wieku 7-14 lat, czynny od 9:00 do 19:00, obowiązywały bezpłatne zapisy. Poza indywidualnymi korzystającymi regulamin zakładał także jego użytkowanie przez grupy klasowe w ramach lekcji biologii, WF-u oraz na zbiórki harcerskie. Znajdowały się tam alejki z młodymi nasadzeniami, rabatkami, drzewami oraz atrakcje dla dzieci: boisko, huśtawki, piaskownica, zjeżdżalnia, karuzela, chybotka, „ważki”. Z założenia został on oddany pod wspólną opiekę brzeskiej społeczności mającej dbać o porządek i dalszy rozwój.
Na terenie przylegającym do obszaru wyznaczonego dla dzieci wybudowany został tzw. pawilon letni, własność Miejskiej Rady Narodowej, gdzie odbywały się jej spotkania, oburzające lokalną społeczność swoim rozrywkowym i alkoholowym charakterem, nie był natomiast dostępny dla ogółu mieszkańców, w tym przede wszystkim dzieci. W wyniku starań kierownictwa Ogrodu, a także postulatów społecznych, przede wszystkim kobiet, o włączenie pawilonu do Ogrodu i udostępnienie go na użytek dzieci, od najbliższych wakacji zaczęto organizować tam półkolonię letnią, czyli wczasy w mieście. W kolejnych latach prowadzono tam szeroki wachlarz zajęć i wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych: obchody Dnia Dziecka, Dnia Kobiet, festyny z dekoracjami i kostiumami, konkursy, rozgrywki sportowe, półkolonie i zimowiska, Ognisko Gospodarcze dla dziewcząt w wieku 15-18 lat z kursami kulinarnymi, występy zespołów muzycznych i grup teatralnych, bale, zajęcia artystyczne. Działało także Koło Młodych Przyrodników, opiekujących się grządkami i nasadzeniami, a przez pewien czas także mieszkającą na terenie ogródka sarenką o imieniu Kruszynka.
Z myślą o dzieciach, których mamy pracowały zawodowo, w pawilonie utworzono świetlicę z zajęciami i dożywianiem. W 1960 r. założono ognisko przedszkolne, które po 7 latach zostało przekształcone w państwowe Przedszkole Nr 5, co spotkało się z dyskusją, że cierpi na tym dostępność ogródka dla innych dzieci. Przedszkole funkcjonowało tam do lat 90., wówczas został też rozebrany pawilon. Obecnie brzeski Ogródek Jordanowski pełni rolę placu zabaw z boiskiem i alejkami spacerowymi, a jego infrastruktura dla dzieci jest wzbogacana i remontowana.
Lokalizacja pierwszego ogródka, a także pawilon świetlicowy, a później przedszkolny, pozostają już jedynie w pamięci mieszkańców i w archiwalnych materiałach jako „miejsce, którego już nie ma”.
Opracowano na podstawie kroniki Ogrodu Jordanowskiego prowadzonej przez jego kierownictwo i zespół, z tego samego źródła pochodzą także zamieszczone fotografie.
Zadanie do wykonania:
Skieruj się do alejki z retro zabawami na bruku i odnajdź różę, lecz nie taką, co w ogrodzie kwitnie, a raczej, co żeglarzom może być pomocna. Spójrz pomiędzy W i NW, tam zaprowadzą Cię współrzędne N 49° 58.AAB′ E 20° 36.BAB′. Jak poznać A?, jak poznać B? Do daty otwarcia ogródka wróć – pierwsza cyfra daty dziennej to A, trzecia rocznej – B. By dostać się tam do skrytki, potrzebny będzie jednak kod, zanim ruszysz w drogę, wylicz go dokładnie:
Odnajdź w jednej z alejek stopy w sześciokątach jasnym i ciemnym zamknięte i zsumuj żółte z zielonym. To Twoja pierwsza cyfra kodu.
Przez pewien czas brzeski Ogród Jordanowski miał swoją lokatorkę, którą opiekowały się dzieci. Policz litery jej imienia – ich ilość to druga cyfra w kodzie do skrytki.
W ślepej alejce matematycznej zagadce towarzyszy stokrotka, tam Twoja umiejętność liczenia zostanie sprawdzona. Z ciemnych pól (w obu rzędach) weź liczbę kolorem zielonym oznaczoną. Następnie wykonaj działanie „niebieskie” przez liczbę z zielonego pola w drugim rzędzie kolorowych plansz. Nagrodą za ten matematyczny trud jest trzecia cyfra kodu, z którym udaj się na wskazane wcześniej miejsce.
Nie będziesz szukać długo, a w razie potrzeby naprowadzi Cię podpowiedź. Odchodząc, nie zapomnij zmienić kodu na kłódce na nieprawidłowy.
---
Seria skrytek opracowana przez pracownice i pracowników Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Brzesku z udziałem seniorów, młodzieży i osób zainteresowanych lokalną historią podczas realizacji projektu „Geościeżka po miejscach, których już nie ma – warsztaty i gra terenowa wokół lokalnego dziedzictwa” sfinansowanego w ramach programu Moje miejsce na Ziemi.
Dla zdobywców kompletu skrytek z serii „Brzesko: miejsca, których już nie ma” przewidziano pamiątkowe medale (kilkadziesiąt sztuk, jeśli widzisz tę informację, znaczy, że są wciąż dostępne) i certyfikaty. Możliwość ich odbioru (przyznawane według kolejności zgłaszania się po odbiór) w bibliotece w Brzesku w godzinach jej pracy lub opcjonalnie o innej porze po indywidualnym ustaleniu w wiadomościach priv.
Skrytka zawiera logbook i coś do pisania, a także certyfikaty dla pierwszych 3 osób, które ją odnajdą. Na start wyposażona w trochę fantów i drewniaczków na wymianę. Umieszczona za zgodą administratora budynku.