"I cóż, żeśmy tu przeżyli, tyle lat? To jak piasek w rękach wędrowca ucieka."
"Tren X"
Obelisk Jana Kochanowskiego w Poznaniu
Obelisk Jana Kochanowskiego w Poznaniu został wykonany z żółtego piaskowca, który charakteryzuje się wyraźnymi śladami upływu czasu. Zmiany w jego wyglądzie są wynikiem naturalnych procesów erozyjnych, które zmieniają jego kolor i fakturę piaskowca.
Pytania:
1. Jakie minerały w żółtym piaskowcu wpływają na jego barwę i jakie kolory mogą się w nim pojawić?
2. Czy na piaskowcu, z którego wykonano obelisk można zaobserwować inkluzje i wtrącenia? Jeśli tak to opisz ich wygląd i cechy. W jakiej części obelisku jest ich najwięcej?
3. Jak myślisz dlaczego piaskowiec jest podatny na erozję? Jak wpływa to na wygląd pomnika? Jakie są tu widoczne skutki/formy erozji?
* Odpowiedzi na pytania wyślij za pomocą opcji dostępnej na stronie geocaching.com - Wyślij wiadomość do właściciela.
Powstanie piaskowca: Piaskowiec to skała osadowa, która powstaje ze zlepionych ziaren piasku, głównie kwarcu. Ziarna te są łączone przez różne minerały, takie jak krzemionka, węglan wapnia i tlenki żelaza. Proces powstawania piaskowca mógł trwać miliony lat i najczęściej zachodził na dnach mórz, rzek lub w pustynnych środowiskach.
Kolory piaskowca - skąd się biorą?
- Żółty i beżowy - obecność tlenków żelaza
- Czerwony i brązowy - wysoka zawartość hematytu (minerał żelaza)
- Biały i szary - dominacja kwarcu, z małymi domieszkami innych minerałów
- Zielonkawy - obecność glaukonitu, minerału bogatego w potas
Właściwości fizyczne i chemiczne: Piaskowiec jest skałą o średniej twardości (6–7 w skali Mohsa). Ma wysoką porowatość, co sprawia, że może wchłaniać wodę, co jest typowe dla skał osadowych. Z tego powodu, w klimatach wilgotnych piaskowiec jest bardziej podatny na erozję mrozową, gdzie woda w porach skały zamarza, powodując jej pękanie. Piaskowiec może również zmieniać kolor w wyniku wietrzenia chemicznego, zwłaszcza gdy zawiera tlenki żelaza.
Inkluzje i minerały: Piaskowiec może zawierać różne inkluzje, które wpływają na jego wygląd i trwałość:
- Kwarc (najczęstszy składnik)
- Hematyt (tworzy czerwonawą barwę)
- Piryt (tzw. „złoto głupców”)
- Glaukonit (minerał nadający zielonkawy odcień)
- Mika (tworzy połysk, szczególnie muskowit i biotyt)
Piaskowiec może zawierać również skamieniałości, takie jak amonity, belemnity czy trylobity, co czyni go cennym w geologii.
Obecność różnych minerałów wpływa na kolor piaskowca, jego trwałość oraz podatność na erozję. Na przykład, tlenki żelaza powodują zabarwienie na żółto lub rudo, a minerały ilaste zwiększają podatność na ścieranie.
Piaskowiec jest wykorzystywany w budownictwie, szczególnie do tworzenia elewacji, pomników i innych elementów dekoracyjnych, ze względu na swoje estetyczne właściwości i łatwość obróbki.