De provincie Utrecht heeft een bijzondere plaats in de ontstaansgeschiedenis van Nederland. Vrijwel alle geologische processen die een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van Nederland, hebben zich ook op het vrij beperkte oppervlak van Utrecht afgespeeld. Veel van deze processen hebben sporen achtergelaten in het landschap die ook tegenwoordig nog zichtbaar zijn. Een van de meest opvallende sporen die nog goed zichtbaar is, is de Utrechtse Heuvelrug.
The province of Utrecht takes a special place in the geological history of the Netherlands. Almost all geological processes that played a major part in the creation of the Netherlands also took place on the rather limited surface of Utrecht. Many of these processen left traces in the landscape that can still be seen today. One of the most visible of these traces is the Utrechtse Heuvelrug.
Utrechtse Heuvelrug
De Utrechtse Heuvelrug is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, het Saalien (0.128 - 0.238 Ma geleden). In deze periode was een deel van Nederland bedekt met een landijstong. Deze landijsgletsjer met een dikte van zo’n 200 meter had een sterk schurende werking op de ondergrond waardoor laagten (glaciale bekkens) werden uitgeslepen. Aan de randen van het landijs werd de bevroren ondergrond onder enorme druk weggeperst en opgestuwd. Deze ondergrond bestond grotendeels uit grofzandige en soms kleiige afzettingen die in horizontale lagen door rivieren waren afgezet. Door de stuwende werking van het landijs werden deze bevroren bodemlagen tot schollen gebroken en schuin naar boven geduwd. Op deze wijze zijn heuvelruggen ontstaan die stuwwallen worden genoemd.
Utrechtse Heuvelrug
The Utrechtse Heuvelrug was formed during the Saalien glaciation (0.128 – 0.238 Ma ago). During this time a large part of the Netherlands was covered with a continental glacier. Because the weight and size of the glacier it caused a lot of erosion of the underlying soil. At the edges the frozen soil was pushed away and upwards. The soil consisted mostly of horizontal layers of coarse sand and some clay, deposited there by the rivers. The forces of the glacier caused these frozen layers to break into sheets that were tilted upwards. This way a ridge was created along the edge of the glacier. This ridge is called a ‘heuvelrug’ or ‘stuwwal’.
IJssmeltwaterdalen
Aan het einde van het Saalien smolt de landijskap die Nederland bedekte, in zijn geheel af. De enorme hoeveelheden smeltwater die daarbij vrijkwamen zochten zich een weg over de stuwwallen van de Utrechtse Heuvelrug. Door de kracht van het wegstromende smeltwater werden ‘ijssmeltwaterdalen’ in de stuwwallen uitgeschuurd. Er zijn nog meerdere van dergelijke ijssmeltwaterdalen in de Utrechtse Heuvelrug zichtbaar, zoals tussen de Amerongse Berg en de Elsterberg. De bodems van deze dalen liggen tussen 20 en 40 meter onder de toppen van de heuvelrug en zijn veelal breed en vlak. Het grootste ijssmeltwaterdal nabij Leersum is de Darthuizerpoort. De hoeveelheden smeltwater die via deze doorgang zijn afgestroomd, waren zo groot dat de dalbodem veel dieper in de stuwwal is ingesneden. Hierdoor ligt de bodem van de Darthuizerpoort circa 20 meter lager dan die van de andere ijssmeltwaterdalen op de Utrechtse Heuvelrug en wordt de stuwwal in zijn geheel doorsneden. Door het dal, dat nog duidelijk zichtbaar is op de hoogtekaart, is de provinciale weg Leersum-Maarsbergen (N226) aangelegd.
Meltwatervalleys
At the end of the Saalien glaciation the glacier covering the Netherlands melted completely. The enormous amount of meltwater that came from the glacier founds it way over the ridge at the snout of the glacier. By doing so the meltwater created valleys in the ridge.
In the Utrechtse Heuvelrug several of these valleys are still visible, like the one between the Amerongse Berg and the Elsterberg. The bottoms of these valleys are between 20 and 40 meters below the tops of the ridge and are mostly very wide. The biggest of the valleys is the Darthuizerpoort near Leersum.The amount of water that passed through this valley was so big that the Darthuizerpoort is much wider and deeper then the other valleys. It is even so big that it cut through the entire ridge. This can still be clearly seen on the contour map.
De earthcache
Om deze earthcache te kunnen loggen moet je een aantal opdrachten uitvoeren:
Loop in de richting van waypoint 1 (N52 01.087 E5 25.281). Op dit punt aangekomen, sta je bij de tombe van Nellestein op de Donderberg die de oostelijke flank van het dal vormt. Loop nu in westelijke richting het dal in, richting waypoint 2 (N52 01.518 E5 24.677). Na enige tijd zal je de dalbodem bereiken. Dit punt is duidelijk te herkennen omdat de helling vrij scherp overgaat in vlakker terrein. Markeer dit punt in je GPSr want dit heb je zometeen weer nodig. Steek de weg over (PAS OP!) en vervolg je tocht richting waypoint 2. Even voordat je dat punt bereikt, begint het pad weer duidelijk te stijgen. Gebruik nu het waypoint dat je net hebt aangemaakt en bepaal zo de breedte van de dalbodem.
- Hoe breed is de dalbodem?
Begin nu aan de klim om bij waypoint 2 te komen. Dit punt ligt op de Darthuizerberg die de westelijke flank van het dal vormt. Eenmaal aangekomen op dit punt is het tijd voor de laatste opdracht.
- Maak een foto van jezelf of je teamleden en je GPSr met het dal op de achtergrond.
Om deze Earthcache te kunnen loggen moet je ons het antwoord op de bovenstaande vraag mailen (via ons profiel) en de gemaakte foto bij je log plaatsen. Logs zonder foto en/of met foute antwoorden zullen van deze pagina worden verwijderd.
The earthcache
To be able to log this cache as found you will have to perform some tasks:
Walk to waypoint 1 (N52 01.087 E5 25.281). This point is located on the Donderberg, the eastern slope of the valley. Now start walking down the slope towards the west in the direction of waypoint 2 (N52 01.518 E5 24.677). Once you have reached the bottom of the valley, mark the point in your GPSr. Continue your walk to waypoint 2 (Watch out while crossing the very busy road) until you reach the opposite slope. Now use your GPSr to determine how wide the valley is.
Again, continue your walk towards waypoint 2. This waypoint is located at the Darthuizerberg, the western slope of the valley.
- Take a picture of yourself or your team mates and your GPSr with the valley visible in the background.
To log this cache you will have to email us the answer to the question above (through our profile) and upload the picture with your log. Logs with wrong answers and/or without pictures will be deleted without notice.