Bilbao - Bilbo
708 urteko hiria. 1300an On Diego Lope
de Haro, Bizkaiko jauntxoa, Gaztelako erregeen mandatupean eta
baimenarekin Bilbao hiria sortu zuen Ibaizabal ibaiaren
behekaldean, kostatik 14 kilometrotara. Zergatik sortu zuen
han?. Bilbon Ibaizabalen itsasadarra hasten da, hau da, ibaia
itsasadarra bihurtzen da eta Santurtziraino haltzen da.
Bilboraino itsasadarretik itsasontziak heldu ahal ziren eta
gune horretan arrantza portu txiki bat sortua zen (gaur egungo
Bilbao La Viejan).
Geroago itsasadarraren beste aldean,
eskuina aldean hiria sortu zen, gaurko Alde Zaharra. Handik
aurrera, Erdi aroan, hiriaren garapena gertatu zen. Alde Zaharra
pixkanaka handitu, inguruan beste herri batzuk sortu itsasadarraren
behekaldean, Bilbok erakartzen zuen komertziotaz baliatuz.
XVIII. Mendean aldaketa handia gertatu zen,
Bilbao inguruko herriak nahiko handiak ziren, Bilbao ere handituta
zegoen komertzioagatik. Europako eta Amerikako herrialde askorekin
harreman komertzialak zeuden eta mende amaieran gertatutako garapen
industrialarekin hauek gehitu egin ziren.
Bilboko goikaldean, Bolueta auzoan Bizkaiko
lehen siderurgia agertu zen: Fundiciones Santa Ana (gaur egun
desagertuta). Horrek burdina eta ikatzaren inguruko komertzioa
handitu zuen. Urte batzuk beranduago Altos Hornos de Vizcaya agertu
zen itsasadarraren behealdean, Sestao herrian, itsasadarraren
ondoan.
Bilboko garapena handia izan zen. Ontziolek
itsasontzi gehiago egiten zuten (Itsasadarrean 7 ontziola izatera
heldu ziren) altzairuzko itsasontziak burdina Ingalaterrara
eramateko. Meategiak Bilbotik (Miribilla, Abusu – La Peña eta
Ollerias auzoetan) Muskizeraino zabaldu ziren itsasadarretik ez oso
urrun. Ikatza Leondik heltzen zen trenez (La Roblarako
linea).
Une honetatik aurrera Itsadarraren
eskuinaldea garatu zen: Getxon senide dirudunak eta gorantza
langileak. Portugalete eta Getxo lotzen duen zubia, Bizkaiko zubia,
Gizateriaren jabegoa izendatuta XX. mendearen hasieran eraiki zen
neskameak dirudunen etxeetara joan zitezen.
Bilboko ertzeetan itsasontziak gelditzen
ziren barruko gaiak ekartzeko. Bilbao handitu zen, lehenengo
zabalera gertatu zen Abando herrian (gaur egun Abando), handik
aurrera zabalkunde gehiago gertatu dira gune horretan, Deustu,
Erandio (gero askatua izan zena) eta Begoña herriak elkartu
Bilborekin.
Bilbao
1915
Bilbao 1926
Hainbat aldaketa jasan ditu Bilbok: handitu kanpotarrak hartzeko
(1960 – 70 aldean), industria galdu (1980 aldean) eta horrek ekarri
du azkenengo aldaketa handia: hiri industrial izatetik zerbitzuzko
hiria izatera.
Bilbao fue fundada el año 1300 por Don
Diego Lope de Haro, señor de Bizkaia y bajo mandato del rey de
Castilla.
El inicio de la ciudad ocurrió a unos 14 km
de la costa en un puerto interior de pescadores que pronto
empezaron realizar el comercio con materias que venían de Castilla
y que ivan a otros puertos de Europa.
Al principio la zona ocupada es la de
Bilbao La Vieja aumentando rápidamente a lo que hoy en día es el
Casco Viejo. Aumenta el comercio y Bilbao toma una posición
importante lo que provoca que aparezcan otros pueblos ría abajo que
aprovechen esto.
Al mismo tiempo Bilbao aumenta de tamaño
con la ampliación del primer núcleo: Casco Viejo, dentro del
meandro que hace la ría del Ibaizabal.
Bilbao mantiene la posición comercial y
crece su posición industrial con astilleros. Así en el siglo XIX
aparece la primera fundición industrial: Fundiciones Santa Ana en
Bolueta. El desarrollo industrial basado en el hierro es imparable:
surgen las minas desde Bilbao hasta Muskiz y Galdames, comercio del
hierro con Inglaterra, ferrocarriles mineros, astilleros que
construyen barcos de hierro y la estrella de la industria: Altos
Hornos de Bizkaia. Los pueblo de ría abajo aumentan con inmigrantes
y crecen de tamaño. Lo mismo ocurre en Bilbao pero con los jefes de
esos trabajadores: aumenta la ciudad y se crea el primer ensanche
en Abando. Hasta hoy ha habido varios ensanches y varias anexiones
y desanexiones de pueblos adyacentes.
El último gran cambio viene de resurgir
de las cenizas dejadas por los gobiernos de Madrid en la decada de
los 80 y principio de los 90 con la reconversión que llevó a cerrar
la mayoría de la industria de la ría y trasladar el puerto al
exterior. Así Bilbao ha pasado de ciudad industrial a ciudad de
servivios.
Katxe hau ekialdeko ikuspegia da eta
Artxandan dago.
Behean Bilbao daukagu
Eskuinera itsasoa eta itsasadarraren beheko
aldeko herriak: Barakaldo, Sestao eta Portugalete ezkerreko aldean
eta Erandio Leioa eta Getxo eskuineko aldean.
Ezkerrera mendiak (Anbotoko mendilerroa, eta
Malmasin (hegoaldeko ikuspegiaen katxea)) eta Ibaizabal gorako
herriak: Basauri, Galdakao, Etxebarri,....
Aurrean Kobetamendi dago (Mendebaldeko
ikuspegiaren katxea).
Artxandako gune honetan begiratoki zirkular bat dago (Bilbo
Handia osoa eta Bizkaiko bailara asko ikusten dira) aintzinako
parke batean.
Katxea tupper zilindriko bat da
(diametroa 5 cm eta altuera 5 cm) da eta barruan sinatzeko papera
eta arkatza eta figura txiki batzu daude.
Este caché es la vista este de Bilbao y
está en Artxanda.
Debajo Tenemos Bilbao
A la derecha el mar y los pueblos de ría abajo:
Barakaldo, Sestao eta Portugalete en la margen izquierda y Erandio
Leioa y Getxo en la margen derecha.
A la izquierda los montes (sierra de Anboto y
Malmasin (caché vista sur)) y los pueblos de río Ibaizabal arriba:
Basauri, Galdakao, Etxebarri,....
Delante está Kobetamendi (caché vista
oeste).
En está zona hay un mirador circular (se ve todo Gran Bilbao y
valles de Bizkaia) en un parque antiguo.
El caché es un tupper (diametro 5 cm y
altura 5 cm) y dentro hay lapiz, papel para firmar y unas
figuras.