Geografie
De stad Bergen op Zoom ligt in het uiterste westen van
Noord-Brabant, dicht bij de provincie Zeeland en de grens met
België. De stad is gelegen op de Brabantse Wal. Ten oosten van
Bergen op Zoom bevinden zich heuvelachtige zandgronden met de
bossen van Zoomland en de Wouwse Plantage. Ten westen van Bergen op
Zoom liggen het Markiezaatsmeer en het Zoommeer, welke vóór de
aanleg van de Oesterdam en de Markiezaatskade deel uitmaakten van
de Oosterschelde. Met het Markiezaatsmeer is het op twee na
grootste draslandgebied van Nederland ontstaan.
Geologie en
landschap
Het centrum van Bergen op Zoom ligt in een soort kom, waarbij de
Grote Markt op een laag punt ligt, en de randen van het centrum
hoger gelegen zijn. Bijna alle wijken van Bergen op Zoom liggen op
de hoge zandgronden van de Brabantse Wal. De industrieterreinen
rond de haven en de grote nieuwbouwwijken op de 'Bergse Plaat' (een
voormalige zandplaat in de Oosterschelde) liggen echter op de lage
kleigronden.
Bergen op Zoom is niet genoemd naar het kanaaltje de Zoom, dat door
de stad stroomt. Bergen op Zoom bestond al een paar honderd jaar
voordat de Zoom pas werd gegraven. De stad is vermoedelijk genoemd
naar het hoogteverschil van de Brabantse Wal (zoom) waarop de stad
is gebouwd (wat ook terugkomt in het gemeentewapen van Bergen op
Zoom door de toevoeging van drie heuvels). De naam Bergen komt van
het heuvelachtige karakter van het landschap. Het hoogteverschil
loopt op tot zo'n 20 meter. Het Markiezaatsmeer ligt ten zuidwesten
van de stad en ten noordwesten van buurgemeente Woensdrecht. Sinds
de afsluiting door de Markiezaatskade in 1984 heeft het zich
ontwikkeld tot een zoetwater-moerasgebied. Samen met de voormalige
kustgebieden het landgoed Mattemburgh aan de oostzijde, de
Molenplaat aan de noordzijde en de Hogerwaardpolder aan de
zuidzijde vormt het een aaneengesloten natuurgebied van 1955 ha.
Daarvan is ongeveer 1000 ha. open water. Het ontstane
natuurreservaat aan de zuidoever wordt thans het Markiezaat
genoemd.
Monumenten en
bezienswaardigheden
De stad herbergt de volgende monumenten: voor alles het
laatgotische stadspaleis het Markiezenhof, residentie van de Heren
en later de Markiezen van Bergen op Zoom, vervolgens de
Sint-Gertrudiskerk, die in 1972 bij een brand zware schade leed en
waarvan de toren, de Peperbus, uitziet over de Grote Markt, waaraan
ook het Stadhuis staat. Ook staat hier stadsschouwburg De Maagd, in
de voormalige R.K. kerk H. Maagd Maria ten Hemelopneming. De kerk
in neo-classicistische stijl dateert uit de jaren 1825-1829, en is
door architect Onno Greiner verbouwd tot een zeer bijzondere
schouwburg, waarbij het grootste deel van de kerk behouden is
gebleven.
Verder zijn er de Lievevrouwepoort of Gevangenpoort en, als enige
overblijfsel van Menno van Coehoorn's veel latere vestingwerken,
het Ravelijn Op den Zoom.
Naast deze monumenten heeft Bergen op Zoom nog tal van andere
historische monumenten, waaronder vele woonhuizen en een aantal
kerken zoals de monumentale onze lieve vrouw van Lourdeskerk uit
1928 gelegen aan de Prins Bernhardlaan, de Heilig Hartkerk aan het
Piusplein en de protestantse Ontmoetingskerk aan het Bolwerk. In
totaal bezit de stad bijna 500 rijks- en gemeentemonumenten. Bergen
op Zoom is lid van de Nederlandse Vereniging van
Vestingsteden.
Evenementen
Evenals vrijwel de rest van Noord-Brabant viert Bergen op Zoom
carnaval, hier vastenavend geheten. De stad heet tijdens de
Vastenavond Krabbegat, verwijzend naar het verdwenen streekproduct:
de meekrap. In Krabbegat, en sommige omliggende plaatsen, is het de
gewoonte om het gezicht te verbergen hetzij achter een masker
(mombakkes) of achter een stuk oude vitrage (gedijn).
Verder zijn er het hele jaar door tal van evenementen,
waaronder:
• Bourgondische Krabbefoor
• Maria Ommegang
• De Zoomerspelen
• Jazzweekend
• Poptocht
• Zomerfestival
• Hortus Musicus Religiosus
• Festival of Lessons & Carols
• ProefMei
Beste binnenstad van
Nederland
In september 2007 werd de binnenstad van Bergen op Zoom uitgeroepen
tot "Beste binnenstad van Nederland" in de categorie middelgrote
steden. De verkiezing was georganiseerd door Platform Detailhandel
Nederland. De jury prijst het Bergse stadshart om de recente,
succesvolle herinrichting en de wijze van aanpak in de
samenwerking. Bergen op Zoom versloeg bij deze verkiezing
uiteindelijk Meppel en Hoorn.
Toekomstige
plannen
• De oude rechtstreekse buslijn naar Antwerpen terug in het
leven roepen
• Aparte goederenlijn (omleiding) bij de A4/58 om zo
geluidsoverlast van het spoor tegen te gaan
• Nieuw treinstation nabij de nieuwbouwwijk De Markiezaten:
Station Bergen op Zoom Zuid
• Vrije busbanen in het centrum
• Nieuw Sportpark in Nieuwe Wijk de Markiezaten (met
verschillende wijzigingen in de bestaande sportparken)
• Het stationsgebouw en -gebied opknappen. De gemeente heeft
het station al overgenomen van de NS.
• Doortrekken A4 naar Dinteloord/A29
Stedenbanden
Bergen op Zoom heeft jumelages met:
• Oudenaarde - België
• Szczecinek - Polen