(PL)
Lokalizacja
Cmentarz położony jest w północnej części miasta przy ul. M. Reja, która jest częścią drogi wojewódzkiej nr 655. Nekropolia znajduje się na obecnym osiedlu Suwałk – Szwajcarii. Cmentarz został tam utworzony w latach 40. XX wieku ze względu na dogodne położenie na skraju Lasu Szwajcaria oraz niedużej odległości od niemieckiego stalagu. W sąsiedztwie Cmentarza Żołnierzy Radzieckich znajduje się cmentarz komunalny. Dojście do mogił zbiorowych znajduje się na wprost od wejścia głównego, za głównym pomnikiem.
Historia
Cmentarz otworzyli Niemcy w 1942 roku. Początkowo na nekropolii pogrzebane były tylko ciała ofiar stalagu. Pierwszy pomnik upamiętniający ofiary obozu postawiono w 1947 roku. Dopiero w latach późniejszych zaczęto zwozić ekshumowane ciała poległych w walce o wyzwolenie Suwalszczyzny radzieckich żołnierzy. Na cmentarzu jednak nie spoczywają wszystkie ofiary stalagu. Pierwsze ofiary z niemieckiego obozu były grzebane na cmentarzu prawosławnym. Część zamordowanych była także pochowana na najstarszym suwalskim cmentarzu przy ulicy Bakałarzewskiej, w miejscu gdzie dziś stawiane są nowe pomniki. Dokładna ilość pochowanych na każdym z cmentarzy nie jest znana.
Jeńców chowano w mogiłach zbiorowych. Z dokumentów z lat 60. wynika, iż były 82 takie mogiły, ale tylko 15 z nich było obramowanych betonowym krawężnikiem. Miały one po 20 metrów długości. W planach pozostawiono obramowanie kolejnych 67 mogił. Na każdej obramowanej kwaterze stało 12 tablic nagrobnych z czerwoną gwiazdą. W późniejszych latach liczba mogił malała. Żelbetonowy pomnik postawiony w 1947 roku przeszedł renowację w 1960 roku. Monument miał kształt graniastosłupa, z lewej strony do pomnika przylegały trzy dekoracyjne stopnie piętrzące się ku niebu. Na froncie wisiała tablica upamiętniająca zamordowanych oraz czerwona gwiazda. Na górze znajdował się symbol sierpa i młota. Nekropolię okalał parkan z płyt cementowych. W tamtym czasie Prezydium PRN sprawowała opiekę nad cmentarzem i zlecała prace konserwatorskie.
Po II wojnie światowej na cmentarzu były organizowane częste uroczystości związane z upamiętnieniem ofiar stalagu, oraz składano hołd poległym czerwonoarmistom. Na uroczystościach były oficjalne delegacje zakładów pracy, władz, wojska, milicji i szkół. Od 1989 roku po przemianach ustrojowych w Polsce, na cmentarzu takich uroczystości zaprzestano ale władze miasta wciąż dbają o jego stan techniczny. Są również składane kwiaty i wieńce przez przedstawicieli Urzędu Miasta, aby upamiętnić osoby walczące za Suwalszczyznę.
W 1967 roku wyburzono stary pomnik i postawiono nowy pomnik-mauzoleum, który zaprojektował suwalski architekt Andrzej Szulc. W 1991 roku cmentarz wpisano do rejestru zabytków.
Obecnie zredukowano liczbę tablic nagrobnych w kwaterach i w niektórych miejscach postawiono imienne nagrobki. W 2007 roku na teren cmentarza został przeniesiony pomnik z Parku Konstytucji 3 Maja. W 2010 roku pomnik-mauzoleum przeszedł renowację. Wcześniej wymieniono ogrodzenie wokół cmentarza.
Układ cmentarza
Cmentarz położony na planie prostokąta przyległy do ul. M. Reja. Ogrodzony prefabrykowanym parkanem. Układ nekropolii można podzielić na pięć warstw. Idąc w głąb cmentarza przechodzimy przez: bramę wejściową, zieleń parkową ze ścieżkami, plac, pomnik-mauzoleum, mogiły zbiorowe. Przez środek nekropolii przebiega aleja prowadząca od bramy przez jego całą długość aż do kwater z bezimiennie pochowanymi jeńcami.
Na murze przy bramie wejściowej znajduje się symbol czerwonej gwiazdy oraz tablica upamiętniająca spoczywających na cmentarzu o treści:
„ CMENTARZ OKOŁO 46 000 JEŃCÓW
RADZIECKICH ZAMĘCZONYCH PRZEZ
HITLEROWCÓW w LATACH 1942•44
W OBOZIE JENIECKIM W SUWAŁKACH
ORAZ 5136 ŻOŁNIERZY I OFICERÓW
ARMII CZERWONEJ POLEGŁYCH W
1944 r W WALKACH O WYZWOLENIE
ZIEMI SUWALSKIEJ”
Bezpośrednio za bramą znajduje się zacieniony teren parkowy, który rozciąga się na całą szerokość nekropolii. Rosną tam drzewa liściaste. Szereg licznych krzewów oddziela tą część cmentarza od placu. Nieduży plac jest wybrukowany i był w przeszłości używany do organizacji uroczystości odbywających się na cmentarzu. Jest to najbardziej nasłonecznione miejsce nekropolii. Łącznikiem między częścią cmentarza w której pochowane są ciała ofiar, a częścią placową jest pomnik-mauzoleum. Monument stoi na betonowym podeście rozciągającym na długość kilkunastu metrów. To przez niego trzeba przejść, aby dojść do obszaru na którym umieszczone są kwatery zamordowanych jeńców. W tej części cmentarza rosną drzewa i panuje półcień.
Podczas silniejszych wiatrów mogą spadać gałęzie na głównym dojściu do cmentarza. Prosimy zachować ostrozność.
Kesz ukryty jest na terenie cmentarza, prosimy o uszanowanie pamięci osób tu pochowanych.
Mile widziane CITO
BYOP
(RUS)
Кладбище советских солдат — кладбище, находящееся на территории оседле Швейцария за сувалкским коммунальным кладбищем на улице Миколая Рейя на выезде из города Сувалки в направлении Еленево (дорога воеводства 655). На кладбище похоронены около 46 тысяч советских военнопленных, погибших в 1941—1944 годах в немецком лагере для военнопленных "Stalag IF Sudauen". После 1947 года на кладбище были похоронены эксгумированные останки 5136 советских военнослужащих, погибших во время сражений в окрестностях города Сувалки. Кладбище внесено в реестр охраняемых исторических памятников Подляское воеводства (A-832).
История
Лагерь для военнопленных около города Сувалки был основан летом 1941 года. Первые умершие в этом лагере советские военнопленные хоронились на местном православном кладбище и на городском кладбище на улице Бакалажевской. Точная численность захороненных умерших военнопленных на этих кладбищах не известна. Военнопленные на этих кладбищах хоронились в братских могилах.
Современное кладбище было основано в 1942 году. До лета 1944 года на нём производились захоронения погибших советских военнослужащих, заключённых в лагере. Первый железобетонный памятник, посвящённый жертвам лагеря, был открыт в 1947 году. Позднее на этом кладбище стали хоронить эксгумированные останки советских военнослужащих, погибших осенью 1944 года в сражениях в окрестностях города Сувалки. Доставленные с полей сражения эксгумированные останки советских военнослужащих хоронились в братских могилах. Таких могил было 82 и только 15 из них были обозначены бетонным бордюром. В 60-е годы XX столетия таким же образом были обозначены 67 братских могил. На каждой огороженной братской могиле были поставлены 12 надгробий с красными звёздами. В 1960 году был изменён памятник, установленный в 1947 году. В 1967 году этот памятник был снесён и на его месте был установлен мавзолей, проект которого был разработан польским архитектором Анджеем Шульцем. В 2010 году этот мавзолей был отремонтирован.
В 2007 году на кладбище был перенесён памятник советским военнослужащим, который находился в городском парке имени Конституции 3 мая.
После Второй мировой войны на кладбище ежегодно 24 октября проходили торжества, связанные с годовщиной освобождения города Сувалки. В это же время Президиум ПОРП взял на себя обязанность по уходу за кладбищем. С 1989 года торжественные мероприятия на кладбище прекратились.
26 августа 1991 года кладбище было внесено в реестр охраняемых памятников Подляского воеводства.
Описание
Кладбище огорожено сборным забором. Кладбище разбито на пять участков. На стене у входа на территорию кладбища находится красная звезда и табличка с информационной надписью на польском языке:
CMENTARZ OKOŁO 46 000 JEŃCÓW RADZIECKICH ZAMĘCZONYCH PRZEZ HITLEROWCÓW w LATACH 1942•44 W OBOZIE JENIECKIM W SUWAŁKACH ORAZ 5136 ŻOŁNIERZY I OFICERÓW ARMII CZERWONEJ POLEGŁYCH W 1944 r W WALKACH O WYZWOLENIE ZIEMI SUWALSKIEJ
КЛАДБИЩЕ ОКОЛО 46000 ВОЕННОПЛЕННЫХ СОВЕТСКИХ ЗАМУЧЕНЫХ ГИТЛЕРОВЦАМИ В ГОДАХ 1942*44 В ЛАГЕРЕ ВОЕННОПЛЕННЫХ В СУВАЛКАХ И 5136 СОЛДАТ И ОФИЦЕРОВ КРАСНОЙ АРМИИ ПОГИБШИХ В 1944 Г. В СРАЖЕНИЯХ ПРИ ОСВОБОЖДЕНИИ СУВАЛКСКОЙ ЗЕМЛИ
На территории кладбища находится затенённая парковая зона, на которой растут многочисленных лиственные деревья. Недалеко от входа находится небольшая умощенная площадь, на которой ранее проходили торжественные мероприятия по случаю годовщин освобождения города. За площадью располагается мавзолей, который отделяет площадь от захоронений.
Военнопленные захоронены в братских могилах и их имена не известны. Известно только имена четырёх военнослужащих, из которых только один имеет отдельную могилу. Им был военный доктор Глубаков. Предполагается, что военнопленные во время массового захоронения обустроили для умершего военного доктора отдельную могилу.
Среди погибших в сражениях возле Сувалок в 1944 году собственные надгробия имеют только 12 советских погибших воинов:
Владимир Иванович Ширей
Андрей Николаевич Былинский
Петр Федорович
Доминик Назимирович Парфинович
Михаил Семенович Швед
Григорий Ианович Вартасевич
Валерий Юрьевич Мандзяк
Петр Иосифович Ильичёв
Иван Михайлович Ксендзов
Болеслав Петрович Костюк
Михаил Петрович Карпенко
Сергей Харлампьевич Колесников
Из 5136 захороненных советских военнослужащих, погибших в 1944 году известны имена 875 человек. Список имён хранится в городском управлении.
Мавзолей
Мавзолей был построен в 1967 году по проекту польского архитектора Анджея Шульца. Мавзолей находится в самом центре кладбища перед частью, в которой захоронены советские военнослужащие, погибшие в сражениях 1944 года. Мавзолей находится на бетонном основании длиной несколько метров, которое представляет собой небольшую дорогу. В середине этого основания по обе стороны располагаются стены разного размера. Бетонную дорогу перекрывают три металлических ворот, которые закреплены на стенах и поочерёдно располагаются одни за другими. На первых воротах изображена пятиконечная красная звезда, на двух остальных воротах указана информация на польском и русском языках:
W HOŁDZIE OFIAROM HITLEROWSKIEGO FASZYZMU
СЛАВА ЖЕРТВАМ ГИТЛЕРОВСКОГО ФАШИЗМА
Памятник солдатам, погибшим в сражениях
Памятник был сооружён по инициативе ПОРП и Польской социалистической партии и установлен в парке имени Конституции 3 мая. Торжественное открытие памятника состоялось 24 октября 1945 года в первую годовщину освобождения города Сувалки. В этом парке были захоронены погибшие офицеры Советской Армии. В 1950 −52 годах была произведена эксгумация захороненных советских офицеров и их останки были перезахоронены на кладбище для военнопленных. С 2001 года городские власти решили перенести памятник на кладбище советских военнопленных. В 2006 году посольство России согласилось на перенос памятника. В этом же году Совет охраны памяти борьбы и мученичества дал своё разрешение на перенос памятника. В 2007 году памятник был перемещён на кладбище.
На памятнике располагается надпись на польском языке:
23 X 1944 BOHATEROM ARMII CZERWONEJ POLEGŁYM ZA WYZWOLENIE SUWALSZCZYZNY. WDZIĘCZNI SUWALCZANIE 23 X 1945
23 X 1944 ГЕРОЯМ КРАСНОЙ АРМИИ ПОГИБШИМ ЗА ОСВОБОЖДЕНИЕ СУВАЛКСКОЙ ЗЕМЛИ БЛАГОДАРНЫЕ СУВАЛЬЧАНЕ 23 X 1945
CITO
BYOP