De Pauluskerk Traditional Cache

De Pauluskerk

Parkeren bij de kerk

MUGGLES

Pas op voor dreuzels, probeer ongezien te loggen en plaats de cache op dezelfde manier terug
 

Geschiedenis van de Pauluskerk
 

Op het hoogste punt van de Brink in Baarn bevindt zich de Hervormde Pauluskerk, waarvan de oorsprong waarschijnlijk ligt in de veertiende eeuw, maar mogelijk zelfs nog daarvoor. De eerste vermelding is van 1385. De kerk was toen gewijd aan de H. Paulus en was een dochterkerk van de kerk in Leusden. Beide kerken behoorden tot de St. Paulusabdij in Utrecht. Het was toen een kleine kerk met een recht afgesloten koor en een lage toren. In de vijftiende eeuw is het koor vergroot met een driezijdige aanbouw. Het schip werd tot naast de toren doorgetrokken en de toren werd verhoogd tot de huidige geleding met de galmgaten. In de zestiende eeuw verrees naast het koor een consistorie. In 1638 werd een tweede beuk naast de kerk gebouwd en kreeg de toren zijn huidige hoogte. In de achttiende eeuw zijn verscheidene herstelwerkzaamheden uitgevoerd, onder andere in verband met stormschade.
De meest radicale verbouwing vond plaats in 1888. Het exterieur werd bepleisterd en voorzien van imitatievoegen. Het koor en de zestiende-eeuwse consistorie werden afgebroken en vervangen door een nieuw koor dat twee keer zo groot was. De kerk werd uitgebreid en kreeg een driebeukige indeling.
Tussen 1935 en 1939 vond een restauratie van de kerk plaats waarbij het schip van de kerk een houten tongewelf kreeg en de zijbeuken houten kruisgewelven. De houten gewelven vervingen een stucplafond.
Tussen 1992 en 1994 vond weer een restauratie plaats. De buitenzijde van de kerk werd gerestaureerd en geschilderd. Binnen werd ingrijpend verbouwd. De balkons in het koor werden ingekort tot dezelfde diepte als het orgel. De hele kerk werd geschilderd. Dankzij schenkingen kreeg de kerk nieuwe koperen kronen.
De kerk bestaat uit een schip van vijf traveeën en een iets lager en smaller koor van drie traveeën. De laatste travee van het koor is afgeschuind en voorzien van lage topgevels. Aan de achterzijde bevindt zich eveneens een topgevel. Het koor heeft een zadeldak en het schip een afgeplat zadeldak. De daken zijn gedekt met leien in maasbedekking. De vensters in het schip zijn spitsboogvormig en voorzien van een natuursteentracering, terwijl de vensters in het koor een stalen tracering met rondboogmotief hebben. In de achtergevel is een grote vensterpartij aangebracht, met daaronder de ingang. Onder de toren en in een portiek aan de Brinkzijde bevinden zich ook ingangen.
De hele kerk is bepleisterd en de plint is met rusticamotieven uitgevoerd. De toren is onbepleisterd. Zowel de toren als het kerkgebouw is versierd met rondboogfriezen. De voorgevel van de kerk is asymmetrisch en heeft links een ingang en rechts twee spitsboogvensters waaronder nieuwe kruiskozijnen zijn aangebracht. Aan de zuidzijde van de kerk bevindt zich de in 1986 gerealiseerde aanbouw, die de naam Herberg van Paulus kreeg. De Herberg doet dienst als kerkelijk centrum voor de wijkgemeente Pauluskerk.
De eenvoudige bundelpijlers uit 1888 hebben vier colonnetten en eindigen in een bladkapiteel. Deze pijlers zijn van ijzer.
In het portaal van de kerk zijn de grafzerken aangebracht van Josina van Draeckenborg, die in 1533 trouwde met Dirk van Zuilen van de Haer. Laatstgenoemde was Heer van Drakenburg. slot Drakenburg lag naast Kasteel Groeneveld en vormde ooit één geheel met Drakensteyn in de Vuursche.
DE TOREN
De toren van de kerk is eigendom van de gemeente Baarn. De hoogte is 43 meter. Hij staat naast de middenas van de kerk, is opgenomen in de bouwmassa van het schip en telt twee geledingen, van elkaar gescheiden door een bakstenen lijst. De onderste geleding is voorzien van galmgaten, de bovenste van vensters. De toren wordt bekroond door een hoge, achtzijdige en ingesnoerde spits met leien in rijndekking.
In de toren bevinden zich op de begane grond en de tweede verdieping cachots, die in het verre verleden werden gebruikt om zwervers en landlopers tijdelijk onder te brengen.
De toren is voorzien van een carillon. In de zestiger jaren van de vorige eeuw werd het toentertijd uit 25 klokken bestaande carillon aangebracht. In 1990 werd het carillon uitgebreid tot 35 klokken. Het carillon wordt doorgaans automatisch bespeeld, maar het kan ook met de hand worden bespeeld.
DE DOOPVONT
Voor de preekstoel staat de doopvont van Namense steen. De doopvont is vermoedelijk ongeveer 600 jaar oud. Bij de Reformatie in de kersttijd van 1580 werd de doopvont, samen met de altaren en de beelden, uit de kerk verwijderd. Kennelijk werd de doopvont daarbij in twee stukken gehakt, want de twee helften zijn aan de westzijde van de kerk in de grond teruggevonden. Bij de verbouwing van de kerk in 1888 werden voor het portaal aan de westgevel de voet en de helft van de kuip van de oude doopvont aangetroffen. In 1975 werd aan de westkant, bij de consistoriekamer, de andere helft gevonden. Van de beide stukken werd weer één geheel gemaakt en in april 1976 kon, na bijna vier eeuwen, de herstelde en herplaatste doopvont opnieuw in gebruik worden genomen.
De achthoekige doopvont is versierd met vier koppen, vermoedelijk het symbool van de vier stromen van het paradijs, namelijk de Eufraat, de Tigris, de Nijl en de Ganges.
DE KONINKLIJKE HOFBANK
Een opmerkelijk onderdeel van het kerkmeubilair is de overhuifde hofbank van de koninklijke familie, die daar is geplaatst door koning-stadhouder Willem III (1650 - 1702). Boven de hofbank is het wapen van Willem III aangebracht.
DE PREEKSTOEL
De preekstoel staat tegen de wand waarachter de toren is gesitueerd. Het is een zeszijdige eikenhouten preekstoel, versierd met rondbogen, uit het tweede kwart van de zeventiende eeuw.
HET ORGEL
Het orgel in de Pauluskerk is een Flentrop-orgel en dateert uit 1959. In 1994 werd het instrument schoongemaakt en alle 1500 pijpen werden opnieuw geïntoneerd. Het orgel is een middengroot kerkorgel en een goed voorbeeld van "neobarokke" orgelbouw, een stijlrichting die na de oorlog ontstond als reactie op de industriële orgelbouw van voor de oorlog. Het ging er de orgelmakers in die tijd om aan te sluiten bij wat in hun ogen het hoogtepunt van de orgelkunst was: het Noordduitse orgeltype uit 1700. Het orgel in de Pauluskerk kan dan ook worden gezien als een twintigste-eeuwse interpretatie van dat orgeltype. Het 50-jarig jubileum van dit orgel in 2009 is aangegrepen om een aantal verbeteringen aan te brengen en het orgel nog meer geschikt te maken voor zijn taak. Eind 2008 zijn de mixturen onder handen genomen en in 2009 is de grondtonigheid verbeterd en zijn de trompet en kromhoorn herzien, zodat hun geluid fraaier is geworden en ze vaker te gebruiken zijn.
DE REFORMATIE IN BAARN
De Pauluskerk ging in 1580 bij de Reformatie over naar de "Christelijk Gereformeerde Religie". Als gevolg van het wrede en tactloze optreden van de Hertog van Alva, die door de Spaanse koning Philips de Tweede was aangesteld, groeide in de jaren tussen 1570 en 1580 het verzet tegen de katholieke kerk. Het Calvinisme won veld. In 1566 vond in de stad Utrecht een beeldenstorm plaats, maar het platteland van Utrecht werd gespaard. De Baarnse kerk is naar alle waarschijnlijkheid ook in latere tijden voor een beeldenstorm gespaard gebleven. Op 28 maart 1580 gaven de Staten van Utrecht een verordening uit waarbij het verboden werd de "Roomsche Religie" te beoefenen. De reformatie drong tot Baarn door tijdens Kerst 1580. Hoewel de gebeurtenissen op verschillende wijzen worden weergegeven, is wel duidelijk dat even voor of tijdens de Kerstnachtdienst dienaren van de Heren Staten van Utrecht de kerk binnenvielen en de pastoor dwongen de reformatie te aanvaarden. De aanwezigen verlieten in allerijl de kerk, de pastoor met enkele getrouwen achterlatend. Eén van de geschiedschrijvers maakt er melding van dat de kerk werd vernield en geplunderd, de klokken uit de torens werden geworpen en de doopvont verdween. Hoe het ook zij, met Kerst 1580 was ook in Baarn de Reformatie een feit.