VOORAF:
Heb zorg en respect voor deze mooie natuur tijdens het zoeken naar de cache!
- Wandel op de paden
- Honden aan de leiband, baasjes ruimen honendrollen op
- Niet fietsen, voertuigen niet toegelaten
- Respecteer rust en stilte, geluidsdragers niet toegelaten
- Gebruik de vuilbakken, gooi geen afval weg
- Laat alle (graas)dieren met rust!
HISTORIEK
Het Ieperse Hoornwerkpark ligt op een helling aan de oostelijke vestingmuren. Het laagste punt is 20 meter, het hoogste punt 35 meter.
Dit was de meest kwetsbare rand van de vestingstad: belegeraars konden van op de hoogte Ieper makkelijk benaderen en beschieten.
Tijdens de 16de eeuw werden de vuurwapens én kanonnen steeds krachtiger. Daarom bouwde de Spaanse bezetter halfweg de 16de eeuw voorversterkingen, vóór de oude Bourgondische omwalling die dateerde uit 1390.
Van Spaanse citadel tot Holland hoornwerk
Halfweg de 17e eeuw lieten de Spanjaarden tegenover de Sint-Jacobskerk een citadel – het Spaanse kasteel – bouwen. Meteen kreeg de oostelijke vestinggracht de naam Kasteelgracht.
Dit enorme vestingwerk had de vorm van een regelmatige vijfhoek met in elke hoek een bastion voor kanongeschut. Binnenin de citadel lagen kazernes en de woning van de gouverneur. De toegang tot Ieper (Meenseweg) liep er doorheen, waardoor alle inkomend en uitgaand verkeer onder controle werd gehouden.
In 1678 veroverden de Franse troepen, onder leiding van Lodewijk XIV Ieper.
Maarschalk Sébastien de Vauban – de beroemde vestingbouwer - liet de Ieperse vestingen grondig vernieuwen en ontwierp diverse voorversterkingen. Het Spaans Kasteel werd afgebroken en vervangen door een uitgestrekt hoornwerk, dat bestond uit vijf delen, gescheiden door droge grachten en die de naam Hoornwerk van Antwerpen kreeg (omdat het in die richting uitkeek).
Na de Fransen werden de Oostenrijkers in 1713 de baas in onze streek. Het onderhoud van al die versterkingen werd keizer Jozef II te duur en rond 1783 liet hij de vestingen ontmantelen, maar reeds in 1792 werden, ze gedeeltelijke hersteld.
In 1795 kwamen de Fransen terug, en werden de voorversterkingen aan een afslankbeurt onderworpen.
Vanaf 1815 werd België onderdeel van Holland.
De Hollandse genietroepen herstelden de vestingen grondig en bouwden nieuwe hoornwerken.
Het oorspronkelijk vijfdelige Hoornwerk van Antwerpen werd onder de Hollanders een vierdelige constructie met ingebouwde kazematten. De onderste verdieping diende voor musketvuur, de bovenste voor mortiergeschut.
Tot 1830 – kort voor de Belgische onafhankelijkheid – werd er nog gewerkt aan het nieuwe hoorwerk.
De Belgen ontmantelen en verkavelen
Halfweg de 19de eeuw besloot de Belgische regering om de vestingen van Ieper (gedeeltelijk) te slopen: Iepers rol als strategisch bolwerk was immers uitgespeeld.
Ook het Hoornwerk van Antwerpen werd verdeeld en verkocht.
Alle bovengrondse constructies werden afgebroken, de Kasteelgracht gedeeltelijk gedempt. Eind 19de eeuw was het noordelijk deel van het Hoornwerk al verkaveld, en de huidige Vaubanstraat werd er middendoor aangelegd.
Het zuidelijke deel werd een open landbouwgebied. De nieuwe eigenaar klaarde de afbraakklus niet echt grondig: het ondergronds verdiep van de kazematten, stukken vestingmuur (de contre escapre) en het reliëf werden behouden.
Vele jaren behoorde dit deel van het verdwenen hoornwerk tot een grote boerderij.
Vóór de Eerste Wereldoorlog maakte deze deel uit van het Rijksweldadigheidsgesticht (Maison de bienfaisance), een gesloten instelling voor delinquente jongens, gebouwd in 1900-1904. Het gesticht overleefde WOI niet, de boerderij werd herbouwd.
Tijdens WOI vormden de ondergrondse kazematten een veilige schuilplaats voor Britse troepen. Sommige zalen werden als slaap- of stapelruimte ingericht. Er werden toegangssluizen gemetseld en betonnen versterkingen aangebracht.
Tijdens WOII schuilden burgers uit de omgeving soms in de kazematten en de Duitse bezetter gebruikte ze als ondergrondse opslagplaats voor munitie. Ze metsten er halve dwarsmuren als versteviging tegen ontploffingen.
Van weiland tot parkgebied én vleermuizenhotel
De laatste landbouwer zag zijn velden weiden vanaf de jaren zestig van de 20ste eeuw voortdurend inkrimpen door verkavelingen, industriebouw en het Ieperse Jeugdstadion.
In 1984 werd de uitbating definitief stopgezet en in 1988 verwierf de Stad Ieper 6 ha weiland, inclusief het hoevecomplex.
De gebouwen werden in 1993 afgebroken, het hellende grasland werd vanaf 1998 als parkgebied ingericht.
2 ha grasland, met de historische relicten van het hoornwerk (kazematten, helling en droge gracht, poelen en een muurfragment) werd in 2007 door het Vlaamse gewest verworven.
Die kazematten vormden en vormen immers een uitzonderlijk overwinteringoord voor vleermuizen uit de regio.
Tientallen exemplaren van een 6-tal soorten komen er overwinteren.
In de herfst zoeken ze de ruimte sop en verdwijnen er weer na de winter. In de diepere kamers vinden ze pikdonkere, vorstvrije verblijfplaatsen zonder tocht.
Dankzij de definitieve bescherming en de deskundige inrichting worden de kazematten een schitterend winterhotel voor de vleermuizen in de regio.
Tijdens de wintermaanden blijft de toegang dan ook strikt afgesloten.
Landschap met historische waarden
Het Hoornwerkpark is 8 ha groot, waarvan dus 6 ha in eigendom van de Stad Ieper en 2 ha in eigendom van het Vlaamse Gewest (Agentschap voor Natuur en Bos).
In 2007 werd het gebied – als onderdeel van het Ruimtelijk Uitvoerings Plan – bestemd als parkgebied met bijzondere bepalingen voor het behoud en ontwikkeling van de landschappelijke en historische waarden.
Op de plaats van de afgebroken hoeve werd een speelplein aangelegd.
De bodem in het gebied werd in de loop van de eeuwen sterk vergraven en bestaat nu overwegend uit een moeilijk doordringbare kleilaag met zandlemige tussenlagen. Op diverse plaatsen is er kwelwater aanwezig!
Vanaf 1998 werd de weide heringericht tot een gevarieerd parklandschap waar streekeigen landschapselementen zich kunnen ontwikkelen.
De Stad Ieper kon hierbij rekenen op flinke steun van het Aardgasnatuurfonds, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, de afdeling Bos en Groen van Aminal (het huidige ANB) en het provinciebestuur West-Vlaanderen.
Concept en technisch ontwerp werden voorbereid door de Ieperse milieueducatieve dienst en de groendienst.
Stad en gewest werken nauw samen voor het beheer en de ontwikkeling van het gebied.
Heel wat werk wordt opgeknapt door de landschapswacht van vzw De Groene Kans.
Regelmatig onderhoud en herstel zijn noodzakelijk.
Een parkgebied vol variatie
Het hoofdpad is in dolomiet (toegankelijk voor rolstoelgebruikers) dwarst het park in beide richtingen en sluit aan op de vestingbrug en het vestinglandschap (toch voor de aanleg van de ‘rotonde’).
Graspaden leiden naar mooie, onvermoede hoekjes.
Het laagste deel van het park, nabij de Leopold III-laan, werd een waterrijk biotoop: een grote poel, brede moeraszones en een sloot. Dit gebied suggereert de oorspronkelijke breedte van de Kasteelgracht die Vauban hier rond 1660 liet graven. De woonkavel te midden deze zone was oorspronkelijk een eiland (demi lune). Dit gebied krioelt van het leven: water- en moerasplanten, amfibieën, libellen, vlinders, vogels,…
De grote graasweide (2,8 ha) bestaat uit twee delen: dank zij extensieve begrazing wordt het grasland steeds meer gevarieerd en soortenrijker.
De afwisseling van kort gras met ruigere stukken biedt vele diersoorten schuil- en leefruimte: insecten, kleine zoogdieren, amfibieën.
De weiden zijn omringd door hagen, houtkanten en kleine bosjes.
Je kan er vaak mooie vogels waarnemen: Putters, Groenling, Vink, Grasmus, Braamsluiper, Ringmus, Staart-, Kool- en Pimpelmees, Sperwer, Torenvalk, Boomvalk en Bosuil zijn er regelmatig te zien.
De poel vormt een relict van een 17de eeuwse gracht. Ze werd uitgeslibd en uitgebreid met moeraszones. Ze wordt gevoed door een bron die tot diep in het voorjaar helder water aanvoert.
Onder de planten ontdek je hier Waterweegbree, Veenwortel, Egelskop, Gele lis… de opdringerige Grote lisdodde wordt af en toe ingetoomd.
Langs de rand ontwikkelde zich een veldje Echte koekoeksbloem.
In de schapenweide nabij de poel werden inslag-katers uit WOI uitgediept tot op het grondwaterniveau. De schapen grazen er net weinig genoeg om de weide voldoende structuur te geven: een goede zaak voor insecten, muizen, Egels, slakken en ander weidegrut.
De kleine bloemenweide (0,25 ha) ligt op een helling die deel uitmaakte van het eerste hoornwerk uit 1680. Er werd een bloemenrijk hooilandje ingericht met Margriet, Leeuwentand, Knoopkruid, Wilde peen, Boerenwormkruid, Muizenoortje,… Hier ontdek je ook regelmatig mooie dagvlinders.
De grote bloemenweide is een kleine ha groot en werd aangelegd op een vroegere akker. Je vindt er onder meer Boerenwormkruid
Weidestreepzaad, Margriet, Koekoeksbloem, Blassilene, Wilde peen, Kaasjeskruid, Wilde chichorei, Kaardebol,… Rondom de bloemenweide ontwikkelde zich een brede houtkant.
Het grote grasland in het noordelijke deel van het Hoornwerkpark, met de historische relicten, werd in 2008 ingericht.
Een kudde schapen van het oude ras Vlaams schaap en Vlaams melkschaap (oude, traditionele rassen die Ieper reeds in de middeleeuwen van wol, melk en vlees voorzagen) houden er het gras en de kruiden onder controle.
De omgeving van de ondergrondse kazematten wordt als hooiland beheerd. Enkele mooie braambosjes werden behouden. Ze herbergen heel wat insecten en vogels. In dit deelgebied leidt een graspad je over de hoge berm, doorheen de droge gracht, naar de ingang van de kazematten en naar de oude muur.
Een wandeling doorheen drie eeuwen geschiedenis!
Op het hoogste deel (tot 33 meter) werd een hoogstammige boomgaard (0,8 ha) aangeplant.
Tot voor WOI waren er in het Ieperse landschap veel boomgaarden te vinden. Nabij het hoordwerkpark verdween de laatste grote boomgaard rond 1990.
In de nieuwe boomgaard groeien een vijftigtal fruitbomen: appel, peer, pruim, kers, notelaar, Tamme kastanje, Moerbei, Mispel, Kweepeer, Perzik.
De verschillende biotopen worden begrensd, verbonden of begeleid door brede houtkanten die soms tot kleine bosjes uitgroeien.
Er werden ook ongeveer 250 streekeigen bomen aangeplant, waarvan een root deel geboortebomen voor Ieperse kinderen.
Allerlei dieren zoeken er voedsel, rust- en broedplaatsen. De oude waardevolle houtkant die het parkgebied middendoor snijdt, overleefde de Eerste Wereldoorlog! Ze bestaat uit Meidoorns, Sleedoorn, Vlier, Hondsroos en bramen.Het Ieperse Hoornwerkpark ligt op een helling aan de oostelijke vestingmuren. Het laagste punt is 20 meter, het hoogste punt 35 meter.
Dit was de meest kwetsbare rand van de vestingstad: belegeraars konden van op de hoogte Ieper makkelijk benaderen en beschieten.
Tijdens de 16de eeuw werden de vuurwapens én kanonnen steeds krachtiger. Daarom bouwde de Spaanse bezetter halfweg de 16de eeuw voorversterkingen, vóór de oude Bourgondische omwalling die dateerde uit 1390.
Info: De Bron.be
DE OPDRACHT
We parkeren de wagen in de omgeving van N 50 50.914, E 002 53.6
Naast het rondpunt is voldoende parkeermogelijkheid om deze cache te vinden en/of een mooie natuur of stadswandeling te starten.
We wandelen langs het Hoornwerkpad en bezoeken het mooie stadspark. Halverwege de wandeling, ontdekt u de restanten van de citadel. Op het bord bij de ruïnes van de citadel zoeken we de naam (voornaam + achternaam) van de fotograaf.
Breek nu de code door elke letter van de naam te koppelen aan een cijfer. (eerste letter = 1, tweede letter = 2, ...)
Met deze coördinaten kunt u na het verlaten van deze prachtlocatie snel de cache terugvinden. De cache ligt dus niet in het park! ;)
N 50 50.OUO, E 002 5U.5NN
Indien je na het vinden van de cache en de nodige dankgebeden langs het Poternepad de brug overgaat, dan wandel je direct het stadscentrum binnen van onze mooie historische stad.