[PL]
Kreda - okres geologiczny:
Kreda jest to nazwa okresu w dziejach ziemi, który rozpoczął się 140 mln lat temu. Klimat był wówczas bardzo ciepły i wilgotny. Temperatury rzadko spadały poniżej 0 st. C, nawet na biegunie. Cała woda, która obecnie jest uwięziona w lodowcach, znajdowała się w oceanach, których poziom był o ok. 200 m wyższy od dzisiejszego. W tym okresie niemal całe terytorium dzisiejszej Polski było stale lub okresowo zalane płytkim morzem. Takie warunki powodowały intensywny rozwój organizmów żywych, zarówno morskich jak i lądowych, o rozmiarach od mikroskopijnych jednokomórkowców, po ogromne dinozaury. Okres kredy kończy się 66 mln lat temu masowym wymieraniem organizmów żywych związanym z gwałtownymi zmianami klimatycznymi. Zmiany te były najprawdopodobniej wynikiem zderzenia Ziemi z dużym ciałem niebieskim, oraz wzmożoną aktywnością wulkaniczną. Duża ilość pyłów w atmosferze utrzymująca się przez kilka lat, doprowadziła do zabójczego ochłodzenia klimatu.
Kreda - skała:
Najbardziej charakterystyczną skałą osadową okresu kredowego jest kreda pisząca. Właśnie od nazwy tej skały pochodzi nazwa okresu geologicznego. Skała ta, podobnie jak wapień, zbudowana jest z węglanu wapnia (CaCO3), w odróżnieniu od niego jest jednak porowata, miękka i krucha. Powstała głównie ze szczątków mikroskopijnych organizmów morskich - kokolitów i otwornic. Występują w niej także skamieniałości większych organizmów, które żyły w okresie kredy. Dość liczne są podłużne, wrzecionowate fragmenty belemnitów - głowonogów morskich. W kredzie można znaleźć także amonity, igły jeżowców, zęby rekinów i wiele innych.
Kreda w Mielniku:
Złoża kredy w Mielniku są jednym z nielicznych odsłonięć tej skały w Polsce. Wydobycie kredy miało tu miejsce przynajmniej od XVIw. - wówczas na niewielką skalę, w wyrobiskach podziemnych. Najprawdopodobniej właśnie od słowa "mieł", oznaczającego w języku rosyjskim kredę, pochodzi nazwa miejscowości Mielnik. Aż do połowy lat 50-tych XXw. kredę wydobywano ręcznie, na niewielką skalę. Dopiero w roku 1952 rozpoczęto wydobycie na skalę przemysłową, przy użyciu maszyn. Niestety, podczas prowadzenia prac górniczych zniszczono bezpowrotnie korytarze dawnych sztolni wydobywczych. Eksploatowaną w Mielniku kredę używa się głównie do nawożenia pól. Znajduje ona także szerokie zastosowanie w przemyśle budowlanym, przy produkcji tworzyw sztucznych, a nawet w przemyśle spożywczym. Nie należy także zapominać o szkolnej kredzie, z którą z pewnością każdy miał okazję trzymać kiedyś w ręce.
Wystawa Adama Borowskiego:
Niezależnie od zdobywania niniejszego EarthCache, gorąco zachęcam do obejrzenia prywatnej kolekcji skamieniałości z kredy mielnickiej pana Adama Borowskiego. Prócz wymienionych wcześniej organizmów żyjących w kredzie, posiada on w swej kolekcji takie ciekawostki jak skamieniałą skorupę żółwia, zęby dinozaurów czy nawet... skamieniałe orzechy kokosowe! Zwiedzanie jego "muzeum" jest całkowicie bezpłatne, zaś pan Adam z wielką pasją opowiada o swoich zbiorach i dziejach geologicznych ziemi, z otwartymi ramionami witając każdego gościa. Jego domowa wystawa znajduje się pod współrzędnymi N 52° 20.256 E 023° 02.352. Warto wcześniej umówić się z nim telefonicznie - przy platformie widokowej znajdziesz wywieszone przez niego zaproszenie. Gdyby jednak zaginęło, dodałem zdjęcie danych kontaktowych z zaproszenia.
EarthCache:
Aby zalogować znalezienie EarthCache musisz odwiedzić dwa wskazane w opisie miejsca w pobliżu kopalni kredy w Mielniku. Następnie musisz odpowiedzieć na poniższe pytania i przesłać je do mnie za pomocą formularza kontaktowego:
A. Współrzędne pierwszego etapu prowadzą na taras widokowy nad kopalnią kredy.
1. W pobliżu znajduje się tablica informacyjna. Korzystając z tekstu na niej, odpowiedz, jakie było maksymalne roczne tempo przyrastania osadów kredowych.
2. W prawym, dolnym rogu tablicy znajduje się zdjęcie otwornic, które obok kokolitów które odegrały kluczową rolę w budowaniu pokładów kredy piszącej. Jaka jest długość dłuższej osi otwornicy z dolnego zdjęcia i co przypomina jej kształt?
3. Bardzo licznie spotykaną skamieniałością w kredzie z Mielnika jest wrzecionowaty szkielet wewnętrzny belemnita - tzw. rostrum. Jak brzmi ludowa nazwa tej skamieniałości i z jakim wierzeniem jest związana?
4. Zadanie opcjonalnie - nie jest obowiązkowe. Zrób z tarasu widokowego jak najlepsze zdjęcie wyrobiska i dołącz je do logu.
B. Udaj się teraz pod współrzędne N 52° 19.752 E 023° 03.204. Jeśli przyjechałeś samochodem - uważaj gdzie parkujesz - jest to miejsce wyjazdu ciężarówek z terenu kopalni. Zastosuj się także do tablic ostrzegawczych i nie wchodź na teren kopalni.
5. Obejrzyj teren wyrobiska. Powyżej skał kredowych znajduje się warstwa polodowcowej gliny zwałowej. Oszacuj jej przybliżoną grubość, oraz powiedz, czym na pierwszy rzut oka różni się od pokładów kredy.
6. Na drodze znajduje się dużo okruchów kredy pochodzących z wyrobiska. Można w nich znaleźć drobne, ale liczne skamieniałości. Weź kawałek kredy do ręki. Jak sądzisz, czy dałoby się nią pisać po tablicy szkolnej?
7. Kreda ma taki sam wzór chemiczny jak wapień, jest więc rozpuszczalna przez wodę. Jak sądzisz, jaka właściwość kredy powoduje, że w odróżnieniu od wapienia, nie powstają w niej jaskinie?
