De Elfstedentocht 9: Harlingen
Welkom bij de geocachetrail “De Elfstedentocht”. De Friese Elfstedentocht is een tocht langs alle 11 Friese Steden. De tocht is beroemd geworden als schaatstocht van ongeveer 220 kilometer. Maar ook per fiets, zwemmend en allerlei andere manieren wordt de tocht afgelegd. In elke stad is een geocache geplaatst, met in elke cache een aanwijzing voor een bonuscache.
De tocht kan per auto, fiets, of per boot gedaan worden. Als je de toch per auto doet, zou je het in één dag kunnen doen maar van de andere kant: waarom zou je. Er is genoeg te doen in de prachtige stadjes, dus geniet er van.
Over de cache:
De cache bevindt zich bij de Noorderhaven, niet ver van de veerboten naar de eilanden en ook niet ver van het centrum. Het coördinaat van de cache is : N 53 10.466 O5 24.840
Over de stad:
Harlingen (Harns op zijn Fries gezegd) heeft zo’n 15.000 inwoners en is daarmee de 5e plaats in Friesland qua grootte. Maar tot hun grote verdriet tellen de grotere plaatsen Heerenveen en Drachten niet echt mee in Friesland: het zijn geen steden! De haven van Harlingen is een echte zee-haven met alles wat daar bij hoort.
Het ontstaan: Rond 1157 is er een klooster gesticht in het dorp Almenum. De monniken groeven grachten, en daardoor werd de handel beter mogelijk. Het klooster werd daardoor erg rijk, en zo belangrijk dat de omgeving stadrechten kreeg in 1234.
Daarmee is Harlingen ouder dan steden als Leeuwarden, Dokkum, Franeker of zelfs Amsterdam. Tot groot verdriet van de Harlingers heeft de stad in Friesland nooit het aanzien gekregen dat ze zelf passend vonden. Veel Harlingers hebben daarom weinig met Friesland, wat zich vertaalt in het feit dat slechts weinig Harlingers de Friese taal spreken en het weinig wordt onderwezen op Harlinger scholen. Als verklaring wordt gegeven dat Harlingen lange tijd afhankelijk was van de handel, en zich daarom meer op Holland oriënteerde. Vroeger hadden veel Harlingers ook het gevoel dat de provincie weinig voor hen deed, het nabije en soms gehate Franeker kreeg een universiteit en Leeuwarden genoot als hoofdstad veel privileges. Men lijkt te zijn vergeten in Friesland dat Harlingen ooit, vergeleken met de rest van Friesland, een grote handelsstad was.
Boeiend om te weten is misschien dat ten westen van Harlingen ooit nog een belangrijke handstad lag: Griend. Deze complete stad is in 1287 door de Sint Luciavloed volledig weggevaagd, en er rest slechts een zandplaat in de Waddenzee. Een Fries Atlantis zullen we maar zeggen…
Maar verder over Harlingen: In 1644 kwam de Friese Admiraliteit van Dokkum naar Harlingen. De Zuiderhaven kreeg het karakter van marinehaven. De beroemde Harlinger Tjerk Hiddes wordt er later luitenant-admiraal. De krijgsvaart bleef echter van minder belang dan de handelsvaart. Talrijke schippers onderhielden beurtvaarten naar de Waddeneilanden, naar alle hoeken van de provincie en naar de Zuiderzeehavens zoals Amsterdam. De stad kende veel nijverheid. Er waren scheepswerven, bierbrouwerijen, zeep- en zoutziederijen, steen- en pottenbakkerijen, kalkovens, graan- en zaagmolens. Maar zoals dat al eerder het geval was met de Hanzesteden werd Harlingen in de volgende eeuwen voorbijgestreefd door Amsterdam en Rotterdam. Toch bleef Harlingen als kustvaart- en vissershaven met veel toeristen een mooie stad.
De bijnaam van Harlingers is "Tobbedansers". Ze danken deze naam aan het maken van Harlinger bont. Deze kledingstof werd gemaakt van wol. Om de wol schoon te maken werd het in grote tobbes met water al trappelend en blootsvoets gereinigd. Vandaar de naam.
Wat is er te zien of te doen:
Een deel van de verdedigingswerken is nog steeds te zien in het centrum van de stad. Ook de oorspronkelijke grachtengordels zijn nog grotendeels terug te vinden, net als de pakhuizen en de in Hollandse stijl gebouwde huizen. De pakhuizen worden niet meer gebruikt voor het doel waarvoor ze gebouwd zijn. In de stad bevinden zich nog vele steegjes die de verbinding vormen tussen de grachten. Op de smalle straatgedeeltes vond vroeger de handel plaats in de vele goederen die over water werden aangevoerd. In enkele steegjes is die straatfunctie nog herkenbaar.