Steenfabrieken ‘Lombok’, ‘de Brake’, Ringoven en ‘Allershof’
In Nederland hebben sinds het begin van onze jaartelling honderden steen- en pannenbakkerijen gestaan. Eerst in kleine getale onder de Romeinen. Dan, na een lange afwezigheid, verschijnen ze weer vanaf het midden van de 12e eeuw. Rond 1879 staan er naaste de vele pannenbakkerijen zeker 880 steenbakkerijen in Nederland. Hierna neemt het aantal echter gestaag af. De geschiedenis van Groningen, met name het hogeland - is nauw verbonden met de klei en de als gevolg hiervan ontstane baksteen-industrie. Daarom is het eigenlijk vreemd dat er op internet zo weinig over te vinden is….
In de tijd van de industriële revolutie was er grote vraag naar de relatief goedkope baksteen en andere steenproducten (tegels, dakpannen). Op het Hogeland verrezen in de directe nabijheid van de hiervoor zo geschikte Groninger klei menig steenfabriek; ookwel Tiggelwaark genoemd. De weilanden werden afgegraven (in de zogenaamde tiggeldobbes; nadat de klei uitgegraven werd voor ‘n tiggelwaark veranderde zo’n uitgegraven plaats in een laagte met water (=dobbe)) en de klei werd vaak per dekschuit vervoerd naar de fabriek. Vandaar dat veel van deze Tiggelwerken in de nabijheid van oude stroompjes als het Winsumerdiep te vinden zijn. Onderdendam is ook bekend vanwege zijn ‘scheepjoagen’; het voorttrekken door o.a. moeders de vrouw van de dekschuiten via het jaagpad…
In Winsum en omgeving hebben in ieder geval 4 steenfabrieken gestaan, voor zover ik kan achterhalen; Lombok en de Brake in Winsum zelf, en Ringoven en Allershof aan de Trekweg naar Onderdendam. Twee van deze fabrieken hebben het nog tot in de jaren 80 van de vorige eeuw uitgehouden.
De uitbreidingsplannen Obergum-Noord en Ripperda betekenden weliswaar een stimulans voor de steenfabrieken in Winsum, maar de hieruit voortvloeiende werkgelegenheid was van tijdelijke aard. De stagnerende afzet eind jaren ‘70 bracht de twee nog resterende steenfabrieken – waaronder de steenfabriek Lombok - in moeilijkheden. Dit resulteerde kort daarop in sluiting van deze fabrieken begin 1980.
De steenfabriek Lombok maakte plaats voor het industriegebied Lombok (voormalige BobEnCo-terein). In de steenfabriek De Brake is nu een scheepswerf gevestigd. Van de Steenfabrieken en Allershof en Ringoven zijn de restanten van de fabriekspijpen nog te zien en zeker vanaf deze coördinaten levert dat een nostalgisch plaatje op van ’n stukje Groningen geschiedenis…
Cach-info
Mijn GPS-apparaat heeft al snel 'n afwijking en ik krijg de parameters niet binnen 'n afwijking van 4 tot 6 meter; maar de stash ligt gewoon langs de openbare weg en de aanwonenden hoeven hier verder niet mee lastig gevallen te worden. Hij moet niet moeilijk te vinden te zijn; het gaat me meer om het delen van de info en de omgeving, dan om het iedereen lastig te maken.... Ik ben van plan om hem binnenkort aan te vullen met wat extra waypoints, zodat je er 'n leuke wandeling van kunt maken; moet alleen nog uitvinden of de 'vijver' in een van de weilanden nou eigenlijk een echte tiggeldobbe is....
Als je hem nu al wilt lopen zonder waypoints: Volg de oude ae richting onderdendam en blijf de weg volgen als hij afbuigt naar het noorden richting het winsumertrekpad (de dobbe ligt nu links van de weg). Sla links af de trekweg op (Aan de rechterkant zijn nog sporen van steenfabriek Ringoven, aan de overkant van het winsummerdiep ligt eerst de restanten van Allarshof en even later de scheepswerf - voorheen steenfabriek - de Brake). Sla dan linksaf de munsterweg in en blijf deze ook volgen door bij de splitsing links af te slaan. Zo kom je weer uit bij het beginpunt....