Sinds jaar en dag kan men via een onderdoorgang van de A348 en de Lathumseveerweg naar de voormalige veerstoep aan de IJssel komen. Van hier kon men dan weer in vroeger tijden met een voetveer naar de overkant (Lathum). Het veer bestaat al lang niet meer, maar de plek is nog steeds in trek bij wandelaars die genieten van de uitgestrekte Velperwaarden, de scheepvaart en niet te vergeten de jaarlijks terugkerende ooievaar op het nest bij het voormalige veerhuis met theetuin.
Op weg naar de rivier die regelmatig een rol speelt in boeken van Jan Siebelink, passeert men het gemaal De Volharding.
Historie
Het weidegebied ten zuidwesten van Velp tussen de voormalige buitenplaats Overhagen en de rivier de IJssel, de polder Velperbroek, werd vanaf circa 1738 droog gehouden met behulp van een windmolen. In 1875 werd deze windbemaling vervangen door mechanische bemaling en werd aan de binnenzijde van de IJsseldijk ten zuidwesten van de Lathumse Veerweg het stoomgemaal De Volharding gebouwd.
Het gemaal werd gebouwd op de plaats van een bestaande uitwateringssluis. Het initiatief tot de bouw werd genomen door de Geërfden van Velp. Een in de dijkgevel van het gemaal opgenomen gedenkplaat herinnert aan de stichting met het opschrift “De eerste steen is gelegd door F.C.H. baron van Tuijll van Serooskerken. Dijkgraaf van het Arnh. en Velp. Broek. Oktober 1875.”
In 1888 werd de capaciteit van het gemaal vergroot tot 60 m3/min. en werden een stookplaats en een kolenopslagloods bijgebouwd.
Rond 1900 is de gemetselde schoorsteen gesloopt en vervangen door een gietijzeren pijp. In de voorgevel is de voet van de oorspronkelijke schoorsteen nog zichtbaar.
In 1928 werd het gemaal ingrijpend gewijzigd: in de bestaande machineruimte werden in plaats van de oorspronkelijk aanwezige centrifugaalpomp twee Stork centrifugaalpompen geplaatst met een capaciteit van respectievelijk 50-en 75 m3/min. bij een opvoerhoogte van circa 3,50 m. De stoomaandrijving wordt vervangen door aandrijving met elektromotoren, fabrikaat Heemaf, met een vermogen van respectievelijk 60- en 74 kW.
Bij deze aanpassing werden de gevels gedeeltelijk gewijzigd en verdwenen de schoorsteen en de in 1888 gemaakte aanbouw. In deze vorm heeft het gemaal tot eind 2006 dienst gedaan. Toen werd de bemaling overgenomen door het in opdracht van het Waterschap Rijn en IJssel ernaast gebouwde nieuwe, geheel geautomatiseerde, elektrisch aangedreven gemaal Velperwaarden met een capaciteit van 150 m3/min.
Alle uit 1928 daterende installaties, inclusief de schakelinstallatie met de originele Heemaf en AEG componenten en de Heemaf vacuümpompen, zijn nog in het gemaal aanwezig en verkeren in werkbare staat. Water verpompen is echter niet meer mogelijk omdat de instroomkanalen naar de pompen afgedicht zijn. De bemaalfunctie is overgenomen door het naastgelegen nieuwe gemaal Velperwaarden.
©www.gemalen.nl
Werking van het gemaal Velperwaarden
Bij een waterpeil tot NAP +9,27 stroomt het water uit Velp en Rozendaal onder vrij verval in de IJssel ter hoogte van de voormalige steenfabriek tussen Velp en Rheden. Dit gebied werd bij hogere IJsselstanden bemalen door het gemaal “De Volharding” uit 1875.
In 1997 heeft het Waterschap Rijn & IJssel het waterbeheer van het relatief laag gelegen Arnhem Oost (Broek en Presikhaaf) overgenomen. Deze gebieden loosden water via het Broekgemaal met een persleiding op de Rijn.
Het waterschap heeft een ontwerpplan opgesteld om beide afwateringsgebieden te koppelen en één nieuw gemaal in Velp te bouwen. Met de nieuwbouw is rekening gehouden met het historische monument, het gemaal “De Volharding”.
Het nieuwe bedieningsgebouw is geen los element in het landschap, maar volledig geïntegreerd in de dijk. Het geheel is met schanskorven bekleed en gaat daardoor nagenoeg geheel op in de omgeving.
In de dijk is een doorkijk gemaakt naar de uitstroomkokers en de pompen zijn buiten duidelijk zichtbaar opgesteld. Op deze wijze is voor het publiek zichtbaar gemaakt waar het water naar toe stroomt.
Het gemaal Velperwaarden kan 68.000 liter water per minuut wegpompen! Afhankelijk van het binnewaterpeil wordt het toerental van de pompen aangepast. Op deze manier zullen de pompen jaarlijks ongeveer 40 dagen in bedrijf zijn. Om de pompen te beschermen is een krooshek aangebracht, zodat drijfhout en ander afval tegengehouden wordt. Een grijper zorgt automatisch voor verwijdering van dit vuil uit het water.
Het gemaal functioneert volledig automatisch en wordt vanaf het hoofdkantoor van het Waterschap Rijn & IJssel in Doetinchem aangestuurd en gecontroleerd.
De onderbouw van het gemaal bestaat uit twee vrijlozingskokers. Het overtollige water uit het afwateringsgebied stroomt bij waterstanden tot NAP +9,27 via deze kokers door de dijk naar de IJssel.
Om het water op het juiste peil te houden, zijn de kokers voorzien van regelbare stuwen. Uit veiligheidsoverwegingen zijn ook terugslagkleppen en noodschuiven aangebracht. Zo wordt voorkomen dat water terugstroomt.
Wanneer het water in de IJssel stijgt tot boven NAP +9,27 kan het water niet meer onder vrij verval geloosd worden. In dat geval sluiten de vrijlozingskokers automatisch en treden de pompen in bedrijf.
©Waterschap Rijn & IJssel
De cache is gelegd met toestemming van de gemeente Rheden.
Foto’s bij deze tekst zijn van internet geplukt en de schematische weergave is vrij naar het informatiebord bij gemaal Velperwaarden.
S.v.p. geen beschadigingen aanbrengen en na het loggen de toestand weer herstellen zoals je deze hebt aangetroffen. In de cache is ruimte voor kleine goodies en/of trackables. Het terrein is helaas niet in zijn geheel geschikt voor minder validen. Het bereiken van de cache kan voor sommigen onmogelijk blijken.
LET OP: bij mooi weer en in het weekend zijn hier veel wandelaars en fietsers onderweg. Ook wordt de plek nogal eens bezocht door jongeren. Kom in dat geval nog eens terug. De Velperwaarden, de IJssel, Biljoen …. allemaal plekken die heus meer dan één bezoek of een ommetje waard zijn.