Waarom de kruising van wegen tussen Minnertsga en Sint Jacobiparochie ‘Mooie Paal’ heet – weinig streekbewoners zullen het tot voor kort geweten hebben. Maar voortaan is er weer een tast- en aanschouwbare naamgever ter plekke aanwezig: gisteren werd er een fraaie paal (blank gelakt hout, met een koperbeslag op de kopse kant) onthuld op de plek die tot 1984 de grens was tussen het Bildt en de Friestalige buurgemeente Barradeel. Geen kopie van vroeger, want niemand weet meer hoe de elf palen eruitzagen waarmee van 1650 tot 1795 het jachtgebied van de Friese Nassaus werd afgebakend.
De onthulling van de paal was het officiële hoofdmoment in de herdenking van het vijfhonderdjarig bestaan van het Bildt, een herdenking die zich over het hele jaar en tal van feestmomenten uitstrekt. De reden waarom de ceremonie juist gisteren bij snijdende koude werd gevierd, is dat op zaterdag 22 februari 1505 de ‘bedikingsovereenkomst’ werd ondertekend door de hertog van Saksen enerzijds en de Hollandse edelen Thomas Beuckelaer en zijn compagnons, de gebroeders Jacob, Floris en Dirk van Wijngaarden anderzijds. De Hollanders waren de aannemers die in opdracht van de hertog de dijkaanleg op zich namen waardoor de kwelder ‘het bil’ veranderde in vruchtbaar landbouwgebied. De achthonderd slikwerkers die zij vervolgens lieten aanrukken uit Holland, Zeeland en Brabant, namen hun eigen taal mee en waren zo verantwoordelijk voor het ontstaan van het Bildts als streekgebonden ‘mengtaal’. De veertien kilometer lange (oude) Bildtdijk die ze aanlegden was de eerste dijk die volgens een geschreven bestek gebouwd werd, en ze was meteen 1,5 meter hoger dan de dijken van nu.
De lokale historicus Aldert Cuperus bepaalde de feestgangers gisteren bij de grote economische waarde van het zeekleigebied dat vijf eeuwen geleden ontgonnen werd: het betrof ,,de groatste see-inpoldering fan de sestynde eeuw (goed 5400 morgen). De eerste rechthoekige, geometrise ferkaveling fan Fryslând is op ’t Bildt toepast worde. De boerebedriven hier op ’t Bildt waren groater in opperflakte dan de Frise boerebedriven. ’t Bildt is de graanskuur fan Fryslând worde, omdat ’t hier bar fruchtber waar en is.’’
De vruchtbaarheid van het Bildt werd reeds in de zestiende eeuw door Kempius geregistreerd: ,, Daar waar elders (in Fryslând) een tweehonderdvoudige vrucht groeit, groeit er hier (op ’t Bildt) een driehonderdvoudige, zo dicht dat een man er niet door kan lopen en een kwartel er niet uit kan opvliegen.’’ En Winsemius schreef in 1620 over ,,’t Bildt welker grond allenskens zo in vruchtbaarheid is toegenomen dat het niet alleen de beste van Europa gelijk, maar deze zelfs verre te boven gegaan heeft’’.
Met instemming citeerde Cuperus ook de ambtenaar van het kadaster die in 1834 op een kadastrale kaart met on-ambtelijk dichterlijkheid aantekende:
Door welk een zorg en vlijt
is deze grond voor dezen
door onzer oudren hand
uit diep moeras gerezen.
Natuur deed niets voor ons,
ontroofde ons zelfs haar gunst.
Al wat dit land ons toont
is arbeid vlijt en kunst.
Behalve een landbouwgebied was het Bildt ook jachtgebied. Dat is de bestemming waaraan de gisteren onthulde ‘mooie paal’ herinnert. In 1650 gunden de Staten van Fryslân de jachtrechten van het Bildt aan de Friese erfstadhouders; deze familie Van Nassau behield tot 1795 het alleenrecht om op het Bildt te jagen. Gedurende bijna anderhalve eeuw werd het gebied daarom afgebakend met elf landpalen. Cuperus: ,,Die palen stonnen der wer’t ’n karrespoor over de ouwe seedyk ’t Bildt ingong, soadat elkeneen die’t fan ’t Oud-lând ôf ’t Bildt op gong wist dat hij na ‘t passeren fan de paal niet jage mocht. Hoe ’t die palen d’r krekt útsien hewwe is niet te achterhalen. Wel wete wij dat ’t wapen fan de prevînsy d’r op anbrocht waar en de tekts ‘Des Erfstadhouders vrije jacht’.’’