De Hazzenút (hazelaar).

Mijn vader schrijft al jaren wetenswaardigheden over planten in het verenigingsblad “Fjildpraet” van de Vogelwacht Akkerwoude.
Het blad is voor het eerst verschenen in 1984 en er stond natuurlijk het nodige in over vogels en vogelbescherming. Later toen het blad van
een A4-tje uitgroeide naar een volwaardig verenigingsblad op A5 formaat kwamen er meer artikelen in en werd mijn vader - biologieleraar en
8 jaar voorzitter van de Vogelwacht - gevraagd om een aantal keren iets over (wilde) planten te schrijven.
Dat is na bijna 20 jaar een hele reeks geworden. De artikelen zijn allemaal in het Fries geschreven.

Een van de artikelen gaat over de Hazelaar.
Eerst in het Fries en daaronder de vertaling in het Nederlands, met dank aan MaasterJ.

De hazzenút.

Doe't ik mei dit stikje foar Fjildpraat begûn, tocht ik: Al wer in jier om, wy skriuwe no 2006. Aanst wurdt it wer maitiid. Dan sjonge de fûgels har brulloftslied wer en de planten begjinne te kommen en wer te bloeien. De tarieding ta dat bloeien yn 2006 is by in protte planten al begûn yn 2005.

Sa ek mei de hazzenút. Dizze strûk is tink ik de earste bloeier yn it jier. It binne gjin moai kleurde blommen, mar katsjes. Dizze katsjes binne it foarige jier yn de simmer al ûntstien en binne stadichoan wat groeid. Men kin se yn desimber al skoan sjen en yn jannewaris kinne de earsten al bloeie. De manlike katsjes falle it meast op.

Dat binne dy lange hingjende katsjes mei in protte gielblommemoal. Dat blommemoal wurdt sammele troch bijen en holders. It is yn oerfloed makke troch de manlike katsjes.

Oan deselde beam sitte ek de froulike katsjes; dy falle alhiel net op. Ja, men moat der eins om sykje. Op it earste each lykje it gewoane blêdknoppen. Men kin se earst fan de blêdknoppen ûnderskiede as de stimpels -de moalfangers- foar ’t ljocht komme. Dy stimpels binne tinne reade triedsjes en komme boppe ut dy "knop".

Dizze stimpels moatte it blommemoal fan de manlike katsjes opfange. Nei de befruchting groeit ut dy "knop" dan de hazzenút. Earst is er sêft en grien, letter wurdt er hurd en brún. Út de blêdsjes fan dy "froulike knop" ûntstiet it omklaaisel fan de nút.

Meastal sitte der in pear nuten byelkoar. As de nuten oan de strûk sitte kin men de manlike katsjes foar it kommende jier al bêst sjen. De nuten binne tige streksum (voedzaam).
Houteksters, iikhoarntsjes en muzen sammelje de nuten foar de winter. Se litte ûnderweis wol ris ien falle en se kinne de winterfoarrie ek net altiten werom fine. Sa helpe se mei oan de fersprieding fan dizze strûk.
Oeds Hoekstra, Burgum.

De hazelaar.

Toen ik begon met deze tekst voor Fjildpraat, dacht ik: Al weer een jaar voorbij. Wij zijn nu al 2006. Straks wordt het weer voorjaar. Dan zingen de vogels weer hun bruiloftslied en de planten beginnen weer te groeien en te bloeien.
De voorbereiding voor het bloeien in 2006 is bij veel planten al begonnen in 2005.

Zo ook de hazelaar. Deze struik is, vermoedelijk, de eerste bloeier van het jaar. Het zijn geen mooi gekleurde bloemen, maar katjes. Deze katjes zijn het vorige jaar in de zomer al ontstaan en zijn langzaamaan wat gegroeid. Ze zijn al in december goed te zien en in januari kunnen de eerste katjes al bloeien. De mannelijke katjes vallen het meest op.

Het zijn lange hangende katjes met veel geel stuifmeel.Dat stuifmeel wordt door bijen en hommels verzameld. Het wordt in overvloed gemaakt door de mannelijke katjes.

Aan dezelfde boom zitten ook de vrouwelijke katjes; die vallen helemaal niet op. Ze zijn bijna niet te vinden.
Op het eerste gezicht lijken het gewone bladknoppen. Men kan ze pas van bladknoppen onderscheiden als de stempels -de meelvangers- zichtbaar worden.
De stempels zijn dunne rode draadjes en steken boven uit de “knop”.

Deze stempels moeten het stuifmeel van de mannelijke katjes opvangen. Na de bevruchting groeit uit de “knop” dan de hazelnoot. Eerst is hij zacht en groen, later wordt hij hard en bruin. Uit de blaadjes van de vrouwelijke knop ontstaat het harde omhulsel van de noot.

Meestal zitten er een paar noten bij elkaar. Als de noten aan de struik zitten kan men de mannelijke katjes voor het volgende jaar al goed zien. De noten zijn erg voedzaam.
Gaaien, eekhoorntjes en muizen verzamelen de noten voor de winter. Ze laten onderweg wel eens eentje vallen en ze kunnen de wintervoorraad ook niet altijd terug vinden. Zo helpen ze mee aan de verspreiding van deze struik.
Oeds Hoekstra, Burgum.

Meer over de Vogelwacht Akkerwoude en alle artikelen van mijn vader zijn te vinden op de website: http://www.vogelwachtakkerwoude.nl/fjildpraetfjildpraet.html.

Dit is een voortuincache.
De bewoners zijn op de hoogte. De grote struik achter de cache is de hazelaar, waarover dit artikel gaat.