GEOLOGIA PIENIŃSKIEGO PASA SKAŁKOWEGO:
Wąwóz Homole położony jest na terenie Małych Pienin, wchodzących w skład pienińskiego pasa skałkowego. Wyznacza on granicę pomiędzy Karpatami Zewnętrznymi, a Karpatami Wewnętrznymi. Ma kształt wygiętego w kierunku północy łuku, o długości około 600 km i szerokości przeważnie 3-5 km, choć wyjątkowo może osiągać szerokość do 20 km. Rozciąga się od okolic Wiednia w Austrii, aż do północno-zachodniej Rumunii.
Pieniński pas skałkowy zbudowany jest przede wszystkim ze skał osadowych pochodzących z okresu jury i kredy, głównie z wapieni, margli i łupków. Skały te różnią się miedzy sobą twardością i odpornością na wietrzenie, Wynikiem tego jest urozmaicona rzeźba terenu. Osady te utworzyły się w basenie morskim, należącym do nieistniejącego dziś Oceanu Tetydy Alpejskiej (przedsłużenie ówczesnego jurajskiego Atlantyku). Basen ten podzielony był na kilka podłużnych stref o różnej głębokości. Najpłytszy obszar basenu tworzyła strefa czorsztyńska, na południe od niej znajdowały się strefy głębsze: czertezicka, niedzicka, braniska i pienińska. W wyniku fałdowań mających miejsce w późnej kredzie utwory poszczególnych części basenu nasunęły się na siebie. Obecnie najwyżej leży jednostka pienińska, pod nią jednostki braniska i niedzicka, a najniżej czertezicka i czorsztyńska.
Na przełomie kredy i paleogenu ponownie wkroczyło tu morze, osadzając utwory łupków, piaskowców i zlepieńców. Na początku neogenu ponownie nastąpiła faza silnych ruchów górotwórczych. Ich wynikiem było wypiętrzenie i zgniecenie pasa skałkowego. Plastyczne łupki, margle i flisze uległy sfałdowaniu, natomiast sztywne wapienie spękały, tworząc bloki i kry. W neogenie głównymi czynnikami wpływającymi na rzeźbę terenu stały się: erozja wodna i denudacja, czyli zespół czynników prowadzących do zrównania terenu poprzez transport materiału skalnego w dół. Spośród bardziej miękkich utworów margli, łupków i piaskowców niszczonych przez te procesy, wyłoniły się strome ściany skalne zbudowane z twardszych wapieni rogowcowych bujastych i krynoidowych.
Położenie pienińskiego pasa skałkowego na tle struktury geologicznej Karpat. Prostokąt oznacza obszar pienińskiego pasa skałkowego w granicach Polski (K. Birkenmajer, 1979)
GEOLOGIA WĄWOZU HOMOLE:
Rezerwat im. Jana Wiktora, w obrębie wąwozu Homole, jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc w pienińskim pasie skałkowym w Polsce. Można tu podziwiać piękne skały wapienne, w których działalność erozyjna wyrzeźbiła malowniczy wąwóz, a także zapoznać się z historią geologiczną obszaru.
Ewolucja geologiczna tego obszaru budzi do dziś wiele kontrowersji w świecie naukowym. Edukacyjne znaczenie budowy geologicznej tego obszaru sprawia, że jest on idealnym poligonem doświadczalnym dla przyszłych kwalifikowanych geologów i geoturystów. Obszar ten można traktować jako terenowe laboratorium, pozwalające zrozumieć całą skomplikowaną historię budowy geologicznej pienińskiego pasa skałkowego. Złożona historia pienińskiego pasa skałkowego znajduje wyraz w bardzo skomplikowanej budowie tektonicznej utworów mezozoiku i paleogenu, które go budują.
Rezerwat ten, o powierzchni 58,6 ha, ma na celu chronić krajobraz i obiekty przyrody nieożywionej i ożywionej. Utwory tu występujące należą głównie do sukcesji czorsztyńskiej, osadzającej się na grzbiecie czorsztyńskim. Grzbiet ten był najpłytszą częścią centralnej Tetydy Alpejskiej. Najstarsze utwory odsłaniające się w południowej części bloku Homoli reprezentowane są przez szare lub szarobrunatne plamiste margle i wapienie margliste facji Fleckenmergel/Fleckenkalk, szeroko rozprzestrzenionej w całym łańcuchu alpejskim. Wiek ich określa się na pogranicze jury dolnej i środkowej.
Wyżej ległe utwory są reprezentowane przez drobno- i średnioziarniste, białe i białoróżowe oraz czerwone środkowojurajskie wapienie krynoidowe formacji wapienia ze Smolegowej i z Krupianki. Białe wapienie praktycznie pozbawione są uławicenia. Bardzo duża ich miąższość dochodząca do 100 metrów stanowi główny powód powstania w tym miejscu tak spektakularnego wąwozu, w którym wapienie te odsłaniają się zarówno w jego dnie, jak i na obu jego zboczach, tworząc strome ściany. Wapienie krynoidowe tego typu również są szeroko znane w geologii łańcucha alpejskiego i dokumentują okres płytkomorskiej sedymentacji węglanowej, związanej z rozkwitem na wielką skalę podmorskich łąk krynoidowych oraz późniejszym ich niszczeniem, co doprowadziło do powstania tak dużej miąższości wapieni krynoidowych.
W południowej części rezerwatu znajduje się Czajakowa Skała, gdzie znajdują się utwory sukcesji niedzickiej, które osadzały się w jurze i kredzie na skłonie grzbietu czorsztyńskiego, na południe od sukcesji czorsztyńskiej.
Sekwencja tych utworów jest zbliżona do profilu sukcesji czorsztyńskiej z wyjątkiem środkowej jej części, gdzie występują górnojurajskie utwory krzemionkowe – radiolaryty, nieobecne w profilu sukcesji czorsztyńskiej. Wapienie krynoidowe są tu niewielkiej miąższości i przykryte są czerwonymi wapieniami bulastymi typu Ammonitico Rosso. Dostarczyły one bogatej fauny amonitów, na podstawie których precyzyjnie ustalono ich wiek na bajos-oksford (jura środkowa-jura późna). Wapienie te najlepiej odsłaniają się w głównej skałce Czajakowej Skały.
Radiolaryty, tzw. formacji z Czajakowej, stanowią najbardziej charakterystyczny wyróżnik litologiczny dla sukcesji niedzickiej, najlepiej widoczny w samym jądrze obalonego fałdu Czajakowej Skały.
Utwory sukcesji niedzickiej nasunięte są na utwory sukcesji czorsztyńskiej. Tworzą one spektakularny fałd obalony Czajakowej Skały po wschodniej stronie wąwozu Homole, którego wapienna płyta jest pochylona pod stosunkowo niewielkim kątem ku północy. Obecnie uważa się na grzbiecie czorsztyńskim i zsuniętych grawitacyjnie do fliszowego basenu magurskiego, który znajdował się na północ od tego grzbietu. Nasunięcie utworów niedzickich ma charakter grawitacyjny związany z przesunięciami w trakcie zsuwania się olistolitów.
Wąwóz Homole
ŹRÓDŁA:
1. Władysław Łoboz, Skalne atrakcje Polskich Karpat - część 4 Pieniny, Biblioteczka Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, Nowy Sącz 2013
2. Tablica informacyjna Małopolskiego Szlaku Geoturystycznego - 30. Wąwoz Homole
3. Tablice informacyjne w Wąwozie Homole, Lasy Państwowe & Popradzki Park Krajobrazowy
ZADANIA:
Aby zaliczyć tego EC będzie trzeba zwiedzić przejść cały wąwóz, podziwiać krajobrazy oraz zdobyć odpowiedzi na poniższe pytania:
1. Idąc wąwozem zwróć uwagę na potok Kamionka. Jaki rodzaj dna posiada ten potok (piaszczysty/kamienisty/mulisty/zarośnięty/niezarośnięty)?
2. Stając na mostku (współrzędne ZAD2) można zobaczyć piękne krajobrazy, wysokie urwiska - z jakiego rodzaju skał zbudowane są ściany wąwozu, które można zobaczyć z tego miejsca?
3. Przed wejściem na mostek (współrzędne ZAD3) można ujrzeć fragment ciemnej, niezarośniętej ściany wąwozu - co to za rodzaj skały?
4. Znajdujesz się przy kolejnej ciekawostce geologicznej (współrzędne ZAD4), co to jest, jak to się nazywa i jaka legenda jest z nimi związana dodatkowo zmierz GPS wysokość na jakiej znajduje się ta ciekawostka geologiczna?
5. (opcjonalne) Zrób zdjęcie (i dodaj je do logu) ciekawemu elementowi (Twoim zdaniem) znajdującemu się na terenie rezerwatu.
Odpowiedzi na zadanie jeden - cztery należy przesłać za pomocą mojego profilu: Maliniak.
Zadanie piąte jest opcjonalne.
Nie trzeba czekać na odpowiedź, można od razu dokonywać wpisu do logu.Jeśli coś będzie nie tak, zgłoszę się sam. Pamiętajcie proszę, że logi bez podesłanych odpowiedzi będą kasowane.
