WAŁBRZYCH Kogo witam? Kogo goszczę? - 1

Położenie:

Według danych z 31 grudnia 2010 roku powierzchnia miasta wynosiła 84,70 km². Wałbrzych leży na Pogórzu Zachodniosudeckim i w Sudetach Środkowych. Północna część miasta położona jest na Pogórzu Wałbrzyskim, a południowa w Górach Wałbrzyskich i Kotlinie Wałbrzyskiej. Rozciągłość na osi wschód-zachód wynosi 12 km, a z północy na południe miasta – 22 km. Wałbrzych, którego granice administracyjne przebiegają miejscami naturalnymi zboczami, grzbietami gór i czasem opierają się na potokach górskich, osiąga swój najwyższy punkt na Borowej – 853 m n.p.m.Najniższym punktem jest dolina Pełcznicy – 315 m n.p.m. Wałbrzych graniczy z 4 miastami: Boguszów-Gorce, Szczawno-Zdrój (na zachodzie), Jedlina-Zdrój (na południowym wschodzie), Świebodzice (na północy) oraz 4 gminami:Mieroszów, Walim, Stare Bogaczowice, Świdnica. W latach 1975-1998 miasto było stolicą województwa wałbrzyskiego. Od 1999 roku wchodzi w skład województwa dolnośląskiego. W latach 1999-2002 Wałbrzych miał status miasta na prawach powiatu, a w latach 2003-2012 miasto wchodziło w skład powiatu wałbrzyskiego. Decyzją Rady Ministrów, od 1 stycznia 2013 prawa powiatu zostały miastu przywrócone.

Nazwa:

Wałbrzych (niem. Waldenburg, śl-niem. Walmbrig, Walmbrich, czes. Valdenburk,Valbřich) – miasto na prawach powiatu na południowym zachodzie Polski, wwojewództwie dolnośląskim, siedziba powiatu wałbrzyskiego. Miasto leży na Pogórzu Zachodniosudeckim i w Sudetach Środkowych, nad rzeką Pełcznicą, historycznie na Dolnym Śląsku. Dawna stolica województwa wałbrzyskiego. Według danych z 31 grudnia 2011 r. miasto miało 119 955 mieszkańców. Wałbrzych jest ośrodkiem przemysłowym, do niedawna (2013) największym w Polsce ośrodkiem produkcji ceramiki szlachetnej, miastem o funkcjach przemysłowo-handlowo-usługowych z rozwijającymi się funkcjami ośrodka turystycznego. Posiada rozwinięte zaplecze kulturalne, kina, teatry, filharmonię, muzea, biblioteki, Galeria Sztuki BWA, Park Nauki i Techniki, w mieście działa Wałbrzyski Ośrodek Kultury i szkoły wyższe, ośrodki naukowe Polskiej Akademii Nauk.W mieście znajduje się wiele zabytków architektury mieszczańskiej, sakralnej, zamki, pałace, w wałbrzyskim muzeum znajdują się unikatowe zbiory geologiczne flory i faunykarbońskiej, rarytasem kolekcji jest jedyny w Polsce i jeden z dwóch na świecie dobrze zachowanych późnokarbońskiego stawonoga z gromady wijów. Wałbrzych jest ośrodkiem ponadregionalnym aglomeracji wałbrzyskiej, obejmującej okoliczne zurbanizowane gminy. Wałbrzych to drugie po Wrocławiu miasto pod względem liczby ludności w województwie.

Symbole miasta:

Historia:

Miejscowość istniała już w 1191 r. za księcia śląskiego Bolesława Wysokiego. Palisadowy gród wałbrzyski, z wałem dochodzącym do 8 m wysokości, był słowiańskim okopem pierścieniowym. Miał 44 m długości i 32,5 m szerokości. W jego miejscu istniała prawdopodobnie osada słowiańska. Wydaje się więc, że Wałbrzych wyrósł z dawnego grodziszcza na pagórku, w pobliżu borów obszernej kotliny, do której zapuszczali się osadnicy z nizin, wąwozem Pełcznicy. Historyczny rodowód miasta wywodzi się z czasów średniowiecznych, prawdopodobnie z końca XII w. W okresie tym istniała już leśna osada słowiańska, w której z biegiem lat powstał mały gródek warowny. Na jej miejscu dokonano lokacji miasta, w którym osadzono kolonistów. Pierwsza w pełni wiarygodna informacja o Wałbrzychu pochodzi z 1305 r. Z tego bowiem okresu zachował się dokument określający wysokość świadczeń parafii śląskich na rzecz biskupstwa wrocławskiego, wśród których został wymieniony także Wałbrzych. Status miasta Wałbrzych uzyskał w latach 1400–1426. Z roku 1426 pochodzi historyczna wzmianka o Wałbrzychu jako mieście liczącym ok. 200 mieszkańców. Dzieje Wałbrzycha od 1278 r. związane były z losami księstwa świdnickiego. Po Henryku Pobożnym Wałbrzych dostał jego syn książę świdnicki Bolesław Łysy, ale dopiero jego syn Bolko I Surowy zajął się rozbudową miasta otaczając je murem obronnym i wznosząc zamek Nowy Dwór, ok. 1290 r. w Podgórzu na Górze Zamkowej. Od 1326 r. gród ten związany był z księstwem świdnicko-jaworskim. W 1392 r. księstwo świdnicko-jaworskie przeszło pod panowanie Czech, a wraz z nimi w 1526 r. w skład państwa Habsburgów austriackich. Miasto przez długi czas było miastem prywatnym, wielokrotnie zmieniając właściciela. Początkowo od 1400 r. należało do rodu Szoffów z Owiecka. Przez ponad 250 lat Wałbrzych i okoliczne wsie znajdowały się w posiadaniu rodu Czetryców (Czettritzów), czego istniejącym śladem jest zespół pałacowy budowany w latach 1604–1628, obecna siedziba Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa.  W 1738 r. miasto i przyległości kupił Konrad Hochberg, mieniący się potomkiem Piastów, właściciel sąsiadującego zamku Książ, jednego z trzech największych w Polsce. W 1742 Wałbrzych, wraz z większością Śląska, wcielony został do Prus wskutek zwycięskiej wojny z Austrią. Historyczne herby Wałbrzycha na pieniądzu zastępczym Tym samym zakończyły się prowadzone przez administrację austriacką prześladowania miejscowych protestantów. Po siedemdziesięciu latach pozostawania w rękach rodu Hochbergów miasto przestało być własnością prywatną i w 1808 r. zaczęło wieść niezależne życie. Od XVII wieku datuje się w Wałbrzychu silnie rozwinięte rzemiosło tkackie, które rozkwitło w XVIII wieku, by później ustąpić przemysłowi. Jego miejsce zajęło włókiennictwo (pierwszą przędzalnię mechaniczną otwarto w 1818) oraz przede wszystkim górnictwo węglowe, dynamicznie rozwijające się od połowy XVIII w. Według przekazów historycznych w roku 1604 Diprand Czetryc wydał „ordunek węglowy”, który regulował sprawy wydobycia, magazynowania i sprzedaży węgla oraz wynagrodzenia gwarków. W roku 1747 czynnych było w Wałbrzychu 7 kopalń węgla, a w 1805 r. 54 szyby zatrudniały 895 górników. Prawdziwy przełom dla miasta stanowił jednak wiek XIX i początek XX, kiedy to miał miejsce bardzo dynamiczny rozwój istniejących i nowo powstałych gałęzi przemysłu: włókienniczego, ceramicznego, szklarskiego, metalowego, górniczego i koksowego. W 1920 r. uruchomiono odlewnię żeliwa i fabrykę maszyn, a w 1922 r. fabrykę lin i drutu (istniejącą do dnia dzisiejszego – obecnie jako Frezpol Sp. z o.o. Oddział Produkcji Lin i Drutów „Linmet” w Wałbrzychu). Nadal wyroby swe sprzedają dwie, z trzech istniejących niegdyś, fabryki porcelany powstałe w 1831 (obecnie Fabryka Porcelany „Krzysztof” S.A.) i 1845 r. (obecnie Fabryka Porcelany „Wałbrzych” S.A.). Wałbrzych, dotąd niewielkie i peryferyjnie położone miasteczko przeżył okres intensywnej urbanizacji, przeradzając się w duży ośrodek przemysłowy i wchłaniając jako nowe dzielnice wsie położone w okolicznych dolinach. W 1871 r. Wałbrzych stał się wraz z Prusami częścią zjednoczonej Rzeszy Niemieckiej, korzystając z jej szybkiego rozwoju gospodarczego. W miarę rozwoju miasta następowała rozbudowa jego infrastruktury komunalnej. Pierwsza linia kolejowa połączyła Wałbrzych i Wrocław w 1853 r., a od 1880 r. można było dotrzeć pociągiem do Kłodzka i Czech. Miasto uzyskało także wszelkie niezbędne urządzenia komunalne: elektryczność w 1896, gaz w 1868, wodociągi w 1905 i komunikację tramwajową w 1898 r. Obecny, nieregularny i rozległy układ urbanistyczny jest wynikiem zarówno górzystego ukształtowania terenu, jak i faktu, że większość obecnych dzielnic miasta wyrosła z wsi rozciągniętych wzdłuż górskich potoków. W 1856 r. Wałbrzych otrzymał nowy ratusz. Wśród zabudowy miejskiej zaczęły wyróżniać się obiekty przemysłowe, kominy i piętrzące się hałdy kopalniane. Po I wojnie światowej zbudowano nową dzielnicę o charakterze wielkomiejskim (Neustadt – dziś Nowe Miasto), a socjaldemokratyczne władze miasta zainicjowały szeroko zakrojony program budowy osiedli socjalnych dla ludności robotniczej, kontynuowany następnie w okresie hitlerowskim. W 1939 r. miasto posiadało ok. 65 tysięcy mieszkańców. II wojna światowa nie spowodowała zniszczenia miasta, zajętego przez wojska radzieckie dopiero po kapitulacji Niemiec. Miasto zostało przyznane Polsce, początkowo pod nazwą Borowieck. W przeciągu kilku powojennych lat większość dotychczasowych mieszkańców Wałbrzycha wysiedlono do Niemiec, choć ze względu na brak wyszkolonej kadry do obsługi przemysłu grupa Niemców pozostała w mieście aż do końca lat 50. XX wieku. Do miasta przybyli m.in. liczni przymusowi wysiedleńcy z polskich Kresów Wschodnich oraz repatrianci z Zachodu – głównie z Francji, zwłaszcza górnicy. Nastąpił dalszy wzrost przestrzenny Wałbrzycha przy zachowaniu ukształtowanego wcześniej charakteru przemysłowego. Granice administracyjne rosły dzięki dołączeniu kolejnych pobliskich gmin, jak i budowie nowych osiedli mieszkaniowych. Efektem tych zmian jest obecna powierzchnia miasta, wynosząca prawie 85 km². W latach 1975-1998 istniało województwo wałbrzyskie, z Wałbrzychem jako siedzibą władz. Od 1999 do 2002 roku miasto posiadało rangę miasta na prawach powiatu. W 2003 roku miasto zostało włączone do powiatu ziemskiego na wniosek lokalnych polityków SLD, tym samym utracił rangę miasta na prawach powiatu. Po długich staraniach lokalnych polityków 1 stycznia 2013 roku Wałbrzych odzyskał rangę miasta na prawach powiatu. Po utracie rangi miasta wojewódzkiego od 1999 roku Wałbrzych pełni pomocniczą funkcję administracyjną Wrocławia, obejmując teren dawnego województwa wałbrzyskiego o następujących powiatach: świdnicki, kłodzki, dzierżoniowski, ząbkowicki.

Kesz:

Aby Maly Pojemnik na Starcie zawierający dziennik i Certyfikaty dla 3 znalazców.