PL
Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej zwany też Pomnikiem Pracy, a popularnie - Żelaznym Pomnikiem lub Żelaznym Słupem, odsłonięty uroczyście 21.05.1825 r.
powstał z inicjatywy ówczesnego ministra stanu Królestwa Polskiego (Kongresowego), a wcześniej dyrektora generalnego Dyrekcji Przemysłu i Kunsztów - Stanisława Staszica w celu upamiętnienia budowy w latach 1820 - 23 brukowanej szosy prowadzącej z Warszawy do Brześcia, a w szczególności - pracy i trudu robotników zatrudnionych przy tej ważnej i kosztownej inwestycji. Szosa, wybudowana olbrzymim nakładem środków (4 mln ówczesnych złotych) i pracy, była ważnym szlakiem komunikacyjnym Królestwa, mającym ogromne znaczenie ekonomiczne (otwarcie na chłonny rynek rosyjski) i polityczno- wojskowe.
Trakt Brzeski rozpoczynał się u wylotu z miasta Rogatkami Grochowskimi u zbiegu dzisiejszych ulic: Zamoyskiego, Lubelskiej i Grochowskiej. Istniejące do dziś dwa klasycystyczne pawilony rogatek wg projektu słynnego architekta Jakuba Kubickiego (1759-1833) - twórcy m.in.arkad Zamku Królewskiego, rogatek na Mokotowie i w Płocku oraz autora przebudowy Belwederu w 1818 r. W jednym budynku urzędował dozorca policyjny, w drugim - poborca opłat za przejazd. Polecam ich obejżenie, tym bardziej, wiąże się z nimi kesz GC4WMZX “Rogatki”(jajcek6).
Pomnik ma 14m wysokości, jego frontową płaszczyznę zdobi dziewięć płaskorzeźb dłuta artysty rzeźbiarza - Pawła Malińskiego, pod którym widnieje podany rzymskimi cyframi rok ukończenia budowy szosy brzeskiej (1823). Sześć płaskorzeźb w sposób realistyczny przedstawia pracę robotników podczas kolejnych etapów budowy szosy. Patrząc od góry, poszczególne płaskorzeźby przedstawiają: przygotowanie kostki kamiennej, niwelację drogi, wbijanie pali, brukowanie i konserwację szosy. Ostatnia płaskorzeźba z tej serii pokazuje transport towarów, a wiozący je wóz mija właśnie żelazny obelisk. Przedstwienia ludzi pracy w sztuce zdarzały się wówczas bardzo rzadko. Wystarczy przypomnieć sobie skandale związane z wystawieniem obrazów Courbet’a, a to przecież jego słynni Kamieniarze są najbardziej znanym takim przedstawieniem, powstałym ćwierć wieku po naszym grochowskim obelisku. Bądźmy szczerzy, przed Solidarnością robotnicy niewiele znaczyli i raczej rzadko bywali tematem sztuki.
Trzy symetrycznie rozmieszczone płaskorzeźby ukazują panoramy głównych miast leżących przy tej szosie: górna - Brześcia, środkowa - Siedlec i dolna - Warszawy. Na bocznych ścianach obelisku znajdują się awersy i rewersy dwóch medali wybitnych z okazji ukończenia budowy szosy brzeskiej. W pustych obecnie miejscach w górnej partii obelisku znajdowały się medaliony z herbami Królestwa Polskiego. Usunięto napis wychwalający cara Rosji. Inskrypcje po polsku i łacinie głoszą o zbudowaniu nakładem narodowym drogi długiej 178 staj. Teren wokół obelisku ogrodzony jest grubym, żelaznym łańcuchem wspierającym się na czterech, również żelaznych, słupach.
Bliźniaczy pomnik postawiono też przy drugim krańcu szosy brzeskiej - w Terespolu. Odsłonięto go pół roku później.
ENG
The Monument of Brest Rout Construction (also known as The Monument of Labour, The Iron Monument or The Iron Pillar) unveiled on 21st of May 1825
was created on the initiative of Stanislaw Staszic, contemporary State Minister in The (Congressional) Kingdom of Poland (former general director of The Industries and Craftsmanship Management) in order to commemorate the construction of cobbled Warsaw-Brest rout, especially to honor the labour and effort of its workers. This very expensive and toilsome investment was the key route of The Kingdom and had great importance for economic, political and military matters.
Brest Route began with the Grochowski Turnpike (at the intersection of Zamoyski, Lubelska and Grochowska streets in Warsaw). Its still existing two pavilions were designed by Jakub Kubicki (1759-1833), who is also known as an architect of The Royal Castle arcades, The Mokotow’s (the district of Warsaw) and Plock’s Turnpikes and Belweder’s rebuilding in 1818. The Turnpike consists of 2 separate buildings facing each other: one of them was for police caretaker and second for tolls collector. I recommend you to see them both, especially because of another cache (GC4WMZX) called “Rogatki”(owner: jajcek6).
The Monument is about 14 meters high, its frontal plane is decorated with 9 reliefs of Pawel Malinski. While there, you can notice the year of finishing the Brest Rout construction on it (which is 1823). 6 reliefs present the workers during the last stages of rout construction. As seen from the top, each relief expresses: preparation of paving stones, leveling the road, pile driving, paving and the rout maintenance. The last one shows goods transportation and the cartload is passing by the iron obelisk. Art presentation of the workers was really rare in those days. To be honest, this situation changes in Poland not earlier than with the “Solidarity” Trade Union manifestation.
Three symmetrically placed reliefs present the nearest to the Brest Rout main cities landscapes: Brest (on the top), Siedlce (middle one) and Warsaw (on the bottom). On the sides, you can also see the obverse and reverse of two medals stamped due to the Brest Rout Construction finishing event. In the currently empty spaces in the upper part of the obelisk, there were medallions with The Kingdom of Poland’s crests. The inscription for the glory of Russian Tsar was previously removed. Inscriptions in Polish and Latin says that built with the national effort road was 178 stajs (former measure of length) long. The area around the pile is fenced with the thick, iron, laying on the four (also iron) smaller columns, chain.
The twin monument, unveiled only half a year later, was built on the second end of the Brest Rout- in Terespol city.