PL
Kesz jest częścią serii zatytułowanej „Olsztyn wczoraj i dziś”, inspirowanej cyklem artykułów pod tym samym tytułem publikowanych jakiś czas temu przez bardzo bliską mi osobę na łamach „Nowego Życia Olsztyna”. Powstały one na kanwie publicystyki śp. Stanisława Piechockiego (1955-2005), znanego olsztyńskiego prawnika i dokumentalisty dziejów miasta. Niech ta seria stanowi hołd dla niego.
Stary ratusz dla wielu pokoleń olsztyniaków stanowił serce miasta. Był świadkiem najważniejszych wydarzeń z dziejów grodu nad Łyną. Palony i odbudowany, wielokrotnie remontowany i przebudowywany, tkwi od przeszło sześciu stuleci w centralnej części rynku. Warto poznać dzieje tego niezwykłego budynku, choć już prawie wiek minął od czasu wzniesienia nowego ratusza.
Zasadźcą i pierwszym burmistrzem Olsztyna był Jan z Łajs. Z zachowanych przekazów historycznych wynika, że w zarządzaniu miastem nie pomagała mu rada miejska, choć akt lokacyjny z 31 października 1353 roku ją przewidywał. Dokumenty pisane odnotowują istnienie magistratu dopiero w roku 1404. Jednakże z ustaleń poczynionych przez badacza historii starego ratusza Jerzego Sikorskiego wynika, że siedzibę rady miejskiej wzniesiono w Olsztynie około roku 1380. Budynek przetrwał w swoim pierwotnym kształcie do wielkiego pożaru miasta (ok. 1620 roku). Odbudowano go następnie na rzucie południowego skrzydła obecnego obiektu, a w latach 1766-1770 całkowicie przebudowano.
Do XIX wieku budynek olsztyńskiego ratusza posiadał tylko jedno, południowe skrzydło. Mieściły się w nim biura władz miejskich, a od chwili, gdy Olsztyn stał się miastem garnizonowym (1788), także wartownia wojskowa. Ze ścianami ratusza stykały się ciągi bud, czyli użytkowanych przez przekupniów budynków z muru pruskiego. Od północy z ratuszem sąsiadował ciąg czterech, a od wschodu pięciu takich zabudowań. Krańce obu ciągów łączyła buda położona równolegle do ratusza. Pośrodku tych zabudowań znajdował się dziedziniec, a za nim wolna przestrzeń ze studnią miejską. W roku 1859 powiększono gmach ratusza przez wybudowanie zachodniego skrzydła na miejscu czterech bud. W latach 1871-1873 rozebrano pozostałe budy. Północną i wschodnią przestrzeń Rynku zabudowano dopiero w latach 1927-1928. Wzniesiono wówczas trzecie, północne skrzydło ratusza. W roku 1852 swój kres ujrzała stara wieża ratuszowa. Zastąpiła ją nowa, niewysoka i drewniana, zakończona metalowym hełmem, która przetrwała do roku 1945. Wraz z nadejściem XX wieku stary olsztyński ratusz okazał się być zbyt ciasny. W 1912 roku w atmosferze wielkiego festynu rozpoczęto budowę jego następcy, którą zakończono w 1915 roku.
Fot.1 – Stary ratusz z Biblioteką Miejską, ok. 1930 r., fot. arch.
Fot.2 – Stary ratusz z Wojewódzką Biblioteką Publiczną, 2007 r., fot. Nowe Życie Olsztyna
W latach 40-tych ubiegłego wieku stary ratusz znów stał się ofiarą ognia – w roku 1942 i 1945. Swój obecny wygląd uzyskał w ciągu sześciu powojennych dekad. W latach 1947-1950 odbudowano jego południowe skrzydło i fragment centralny. Aby nie obciążać zanadto budżetu miasta, wszelkimi sposobami dążono do ograniczenia wydatków na ten cel. Zatem zaniechano odbudowy wieży zegarowej. Nie zagospodarowano także zabytkowych podziemi. Częściowo wypełnione gruzem piwnice podczas odbudowy dodatkowo zasypano.
Fot. 3 – Pożar starego ratusza w 1942 r., fot. arch.
Jeszcze nie tak dawno temu mury starego ratusza mieściły Wojewódzką Bibliotekę Publiczną i Urząd Stanu Cywilnego. Prowadzące na dziedziniec podcienie zajmowały olsztyńskie kwiaciarki. W 1996 roku w związku z kapitalnym remontem, z budynku wyprowadził się Urząd Stanu Cywilnego. W 2003 roku z okazji 650-lecia miasta stary ratusz przeszedł kapitalny remont. Przywrócono dawny wygląd wieżyczki, a pod warstwą tynku w części południowej budynku odkryto oryginalne elementy gotyckie, w tym tzw. "ośle grzbiety", które są charakterystyczne dla późnego gotyku. Zegary słoneczne umieszczone na zewnętrznych ścianach budynku niewątpliwie stanowią atrakcję dla turystów. Jednakże to zasypane średniowieczne piwnice umiejscowione w południowo-zachodnim skrzydle posiadają największą wartość zabytkową. Ciekawe, jakie sekrety skrywają? W 1972 roku usiłowano się doń dostać od strony dziedzińca. Odnaleziono wówczas gotycko sklepione wejście i fragment zasypanego korytarza. Na tym jednak poprzestano. Według dawnych podań, z podziemi starego ratusza rozchodzi się sieć średniowiecznych lochów prowadzących w różnych kierunkach, między innymi do katedry i w stronę zamku.
Fot.4 – Wystój południowo-wschodniego narożnika starego ratusza w czasach hitlerowskich, fot. arch.
Fot. 5 – Wystój południowo-wschodniego narożnika starego ratusza, 2007 r., fot. Nowe Życie Olsztyna
ZADANIE:
Stojąc pod współrzędnymi widzisz frontową część budynku starego ratusza. Aby wyliczyć kordy finałowe, odpowiedz na pytania:
1) W budynku mieści się pewna placówka publiczna. Informuje o tym czerwona tablica wisząca nad głównym wejściem. Ile samogłosek kryje się w pełnej nazwie tej placówki (trzy wyrazy, bez patrona)? Liczba samogłosek = A
2) Po lewej stronie od wejścia głownego znajduje się skrzydło budynku z zamurowanymi oknami. Ile takich okien znajduje się od frontowej strony? Liczba okien = B
Już wiesz? Podstaw te dane do wzoru poniżej i wylicz współrzędne finałowe!
N 53 46.400 + (5*A) + (5*B)
E 020 28.400 + (5*A) + B - 1
Kesz: mikro pet, magnetyk
EN
Soon...