LET OP: Stapeltel alle gevonden antwoorden tot je één cijfer overhoudt, doe dit ook bij de jaartallen!!
(Romeinse cijfers eerst omzetten naar getallen en daarna stapeltellen.)
Gevelstenen ontstonden in de tweede helft van de 16e eeuw en werden tot de 18e eeuw gebruikt als "huisteken", omdat er nog geen huisnummering bestond. Van oorsprong zijn gevelstenen in verschillende kleuren beschilderd. Veel gevelstenen hebben ook een kleuraanduiding in het op- of onderschrift (bijvoorbeeld De Rode Leeuw, De Witte Olifant, Het Zwarte Paard, De Groene Bok, De vergulde Kater etc.) en familie- en andere wapens waren voorzien van de vereiste heraldische kleuren. Gevelstenen zijn herkenningstekens die bijvoorbeeld iets vertellen over de bouwer of bewoner van een pand, zijn beroep of zijn geloof. Zo kon bijvoorbeeld een kuiper een botervat laten afbeelden, of een schrijver een veer. Barbiers, vroedvrouwen, pruikenmakers, wijnverkopers en geldwisselaars waren verplicht om een gevelsteen te hebben.
De Romeinen maakten al gebruik van uithangtekens voor het markeren van een huis waar iets te doen valt of te koop is. ‘Goede wijn behoeft geen krans’, dus boven de taverne hangt een krans uit. Een uitgehouwen geit op een steen geeft aan waar je melk kan kopen. Uitdrukkingen als ‘Waar hang je uit?’, ‘De beest uithangen’, ‘In de aap gelogeerd zijn’, zijn ontleend aan de uithangtekens. Na de Franse overheersing worden er bijna geen gevelstenen meer gemaakt. Door sloop en verval verdwijnen de meeste uit het straatbeeld. Andere worden verplaatst, verhandeld of in museale collecties opgenomen.
Begin de wandeling bij WP1 (N51 31.944, E004 27.304)
Deze gevelsteen symboliseert de roep die zich via de telefoon om de aarde kan begeven en heet ‘De roep door de telefoon’. In dit gebouw huisde vroeger (vanaf 1913) de PTT telefooncentrale. De Duitse bunker werd gebruikt om het telefoonverkeer veilig te stellen toen bombardementen het pand in de oorlog volledig vernielden.
Vraag 1: Stapeltel het jaartal dat staat vermeld op deze gevelsteen. Dit is A.
Indien de poort gesloten en op slot is: zelfde antwoord als bij vraag 7.
Loop nu naar WP2 (N51 31.980, E004 27.315). Van 1887 tot 1972 huisde hier het post- en telegraafkantoor van de PTT. Hier verwijzen de symbolen en woorden op de brievenbus naar. Ook de naam van het huidige Chinees restaurant, De Postkoets, is erg toepasselijk. Boven de ingang van hetzelfde gebouw hangt een smeedijzeren hek met een lantaarn.
Vraag 2: Stapeltel het laatste woord op het hek. Dit is B.
Ga nu naar WP3 (N51 31.976, E004 27.B62). In 1823 stond er op dit perceel een woonhuis, dat veel bewoners heeft gekend. Van 1823 tot 1854 diende het als dokterspraktijk. De paters van Mill Hill kregen er in 1890 hun missionarissenopleiding en tussen 1900 en 1904 diende het pand als notariskantoor. In 1908 liet grossier H. Laane het pand afbreken en op hetzelfde adres een herenhuis bouwen. Het jaartal op de gevel verwijst naar het gereedkomen van de gevel. In de oorlogsjaren werd het gebouw gevorderd door Duitse militairen. Na 1946 werd het gebouw gebruikt als belastingkantoor. Tegenwoordig zit er een restaurant.
Vraag 3: Welk jaartal staat vermeld staat op de gevel? Het antwoord is C.
Op WP4 (N51 31.98C, E004 27.387) zie je een wapenschild.
Dit wapen dateert uit de vijftiende eeuw en is in feite het wapen van de vroegere gemeente Roosendaal en Nispen. Het is een ‘sprekend’ wapen: de rozen in het wapen verwijzen naar de naam van de gemeente. De kleuren zilver (wit) en keel (rood) zijn ook de kleuren van de heren van Breda. Roosendaal maakt in die tijd immers deel uit van de Baronie van Breda. In de loop der eeuwen verandert het wapen verschillende keren. In de vijftiende eeuw draagt het wapen slechts één roos. In de loop van de zestiende eeuw groeit dit aantal tot drie rozen. Men voegt een kroon toe. Rond 1700 worden een hartschild en een klimmende en gekroonde leeuw toegevoegd. Bij de officiële vaststelling van het wapen in 1817 verdwijnt de kroon om onbekende redenen. Na de gemeentelijke herindeling van 1997 verzoekt de nieuwe gemeente Roosendaal het wapen te herzien en de oude kroon opnieuw toe te voegen. Bij Koninklijk Besluit van 2 juli 1998 wordt het volgende wapen verleend: ‘in zilver drie dubbele rozen van keel; in een hartschild van zilver een leeuw van sabel, gekroond, getongd en genageld van keel. Het schild gedekt met een gouden kroon van tien parels waarop drie parels.’
Vraag 4: Kijk hier naar de gevel. Hoeveel wapenschilden zie je? Het antwoord is D. Helaas is deze gevel tijdelijk afgeschermd met een spandoek. Hierachter zijn drie wapenschilden te zien.
Begeef je nu naar WP5 (N51 31.981, E004 27.(D+C)20). Hier zie je een muuranker. Een muuranker of balkanker is bedoeld om bij (oude) huizen, boerderijen en andere gebouwen de balken van de verdiepingsbalklaag aan de gevel te verbinden, om de gevel zo te beschermen tegen uitknikken.
Vraag 5: Welk even cijfer zie je in dit muuranker? Het antwoord is E.
Op WP6 (N51 31.973, E004 27.43(E+E)) werd in 1912 dit hoge en brede pand in Jugendstil gebouwd als winkelwoonhuis. Deze functie heeft het nog steeds. Op de gevelstenen zijn vrouwenhoofdjes afgebeeld die de seizoenen symboliseren. Rondom de vrouwenhoofdjes zijn zweepslaglijnen en wingerdbladeren afgebeeld.
Vraag 6: Neem van de derde gevelsteen de derde letter. Dit is F.
De gevelsteen ‘Int Lant van Beloften’ bij WP7 (N51 31.950, E004 27.4(F-D)7) draagt als voorstelling Josue en Kaleb met de druiventros en dateert uit 1635. Josue en Kaleb maakten volgens het bijbelverhaal deel uit van de twaalf verkenners die Mozes, na de grote woestijntocht, uitzond om het land Kanaän te verkennen. Zij drongen door tot aan de vallei Esjkol, waar ze een wijnrank met een druiventros afsneden. Deze was zo groot, dat ze hem met z’n tweeën moesten dragen. Na een verkenning van veertig dagen brachten de verkenners verslag uit. De Israëlieten, die hoorden dat het land zeer ontoegankelijk was en dat het volk dat Kanaän bewoonde zeer sterk was, keerden zich tegen Mozes en wilden terugkeren naar Egypte. Josue en Kaleb bleven echter vertrouwen op Jahweh. Als straf kwamen de in opstand gekomen verkenners en Israëlieten van twintig jaar en ouder om in de woestijn. Alleen Josue en Kaleb leidden, na veertig jaar door de woestijn te hebben gezwerfd, de Israëlieten het Beloofde Land binnen.
Vraag 7: Uit welk jaar dateert deze gevelsteen? Het antwoord is G.
Loop nu door naar WP8 (N51 31.931, E004 27.50G).
Op de gevel van deze brasserie hangt een stel leeuwenkoppen.
Vraag 8: Wat voor kleur hebben de leeuwenkoppen?
Goud=H=4
Zilver=H=6
Wit=H=8
Het Kuiperstraatje bij WP9 (N51 31.9H5, E004 27.540) vormde in het verleden de verbinding tussen de Raadhuisstraat en het Kerkstraatje. De benaming Kuiperstraatje – of het Kuiperke – wordt pas sinds het eind van de achttiende eeuw gebruikt. De naam verwijst naar de voormalige eigenaren van het hoekpand, Raadhuisstraat 45, de familie Cuijpers.
Zoek het bordje P.L. Segers & Zn. Tabaksfabriek.
Vraag 9: Welk woord staat er voor „pakkerij” (stapeltellen)? Het antwoord is I.
In hetzelfde straatje hangt op WP10 (N51 31.96I, E004 27.515) een bijna onleesbare gevelsteen.
Vraag 10: Wat is het tweede cijfer van de onderste regel? Dit is J.
Bij twijfel neem dan het nummer van de lantaarnpaal tegenover de gevelsteen en tel er vijf bij.
Loop naar nu naar WP11 (N51 32.006, E004 27.50(F-J)) en bekijk het kunstwerk "Octogon".
Dit kunstwerk, van Nicolas Dings uit Amsterdam, draagt het opschrift ‘Vita Brevis, Ars Longa’ (leven kort, kunst lang). Octo verwijst naar de achthoekige vorm van de tafelsculptuur, dat van twee kleuren granito is gemaakt. De objecten van granito, staal, messing en koper verwijzen naar de omliggende gebouwen: kerk, overheid, theater en commercie.
Vraag 11: Op deze tafel staan twee jaartallen vermeld. Stapeltel het tweede jaartal. Het antwoord is K.
Loop via de voormalige pastorie van de Sint-Janskerk, nu het Museum Tongerlohuys, naar WP12 (N51 32.0K0, E004 27.530). De heer Stanislas van Hasselt bouwde dit bankgebouw naar ontwerp van de, te vroeg overleden Roosendaalse architect, De Lepper. Op 2 juli 1913 werd de eerst steen gelegd, waarna het pand op 20 juni 1914 in gebruik werd genomen. Het bankgebouw bevatte een voor die tijd unieke kluisinrichting, waarin men safeloketten kon huren.
Vraag 12: Hoe luid de familienaam op de gevel? Het antwoord is L.
Het herenhuis op WP13 (N51 32.066, E004 27.5(I+L)4) is gebouwd in eclectische stijl uit 1880. Het werd gebouwd in opdracht van bankier Jan Luykx en diende als woonhuis. Later was er een juwelier in gevestigd. Vanaf 1974 heeft het pand een horecabestemming.
Vraag 13: Hoeveel leeuwenkoppen versieren hier de gevel? Dit is M.
Begeef je nu naar WP14 (N51 32.0(K+M)0, E004 27.591). Dit pand is een voorgevel winkel-woning waarin de witgoed-winkel Van Boxtel was gevestigd. De gevelsteen is oorspronkelijk van Albert Heijn.
Vraag 14: Wat is het woord aan de bovenkant van deze gevelsteen? Dit is N.
Oorspronkelijk stond op WP15 (N51 32.088, E004 27.N32) een blok woonhuizen, dat rond 1895 gebouwd is. Het bovenste gedeelte van de gevel is nog origineel, aan het onderste gedeelte zijn regelmatig veranderingen aangebracht.
Vraag 15: Als je naar de gevel kijkt zie je twee ramen met daarin een ster, hoeveel punten heeft een ster? Dit is O.
Ga nu naar WP16 (N51 32.089, E004 27.6(O+E-I)3). Deze gevelsteen stelt voor een ruiter op een steigerend paard. Het opschrift luidt: ‘Het vuur dat woedt, getemd door moed’. De gevelsteen is vervaardigd door C. Stouthamer in 1942, ter herinnering aan de uit het bombardement voorgekomen brandramp in de meidagen van 1940 en het begin van de wederopbouw.
Vraag 16: Wat wordt hier getemd (geen dier)? Het antwoord is P.
Op WP17 (N51 32.0(F-P)9, E004 27.678) werden twee bekende slagerszonen geboren. Kiske Dekkers, schrijver van het „Roosendaolsch Lieke” en de kunstschilder Wim Schütz. De kunstschilder bracht zijn herinneringen in beeld aan het bombardement dat zijn geboortehuis helemaal vernielde. In de etalage hangt een schilderij met daarop de tekst
“Het Schütz en huis is weer herrezen; Uw Schutse Schütz zij Godes Vreeze"
Op dit schilderij staan twee data vermeld.
Vraag 17: Hoe luid het jaartal van de datum links onderin de hoek? Dit is Q.
In dit pand schuin aan de overkant op WP18 (N51 32.108, E004 27.(Q+P)81) was vroeger de apotheek Schul gevestigd. Op de gevelsteen staat „In den biecorf”.
Vraag 18: Welk jaartal staat onder deze gevelsteen? Het antwoord is R.
Loop nu naar WP19 (N51 32.0(R+Q)2, E004 27.633). Hier was tot 2007 „Petit Bar” gevestigd. Petit Bar was in de jaren ’80 en ’90 enorm populair bij jongeren. Eigenaren Ria en Willem Petit maakten van de zaak een populaire “thuishaven” voor schooljeugd.
Vraag 19: Uit welk jaar dateert dit pand? Het antwoord is S.
Het woonhuis van de familie Van Poll Suijkerbuijk, eigenaren van een drukkerij en uitgevers van het lokale dagblad De Grondwet, later Brabants Nieuwsblad was gevestigd op WP20 (N51 32.062, E004 27.5(S-L)2). Ook de redactielokalen van de krant waren hier gevestigd. Bekijk de gevelsteen boven de drukkerij.
Vraag 20: Welke kleur heeft de griffioen (half adelaar-half leeuw)?
Zwart=T=8
Blauw=T=6
Goud=T=4
Op WP21 (N51 32.0T2, E004 27.467) zie je een voormalig Nederlands Hervormde kerk waarvan de buitenkant nog in originele staat is. Deze kerk kon tot stand komen dankzij een gift van koning Lodewijk Napoleon.
Vraag 21: Hoe luid het jaartal op de gevel? Dit is U.
Loop een klein stukje door naar WP22 (N51 32.036, E004 27.(U+D)59) het tegenwoordige fractiehuis. Aan het einde van de achttiende eeuw was hier een olieslagerij gevestigd. Hier perste men olie uit de zaden van koolzaad. Deze olie werd door wollen doeken gefilterd, zodat er een spijsolie ontstond. Ook werd er lijnolie (de basis van verf) gemaakt uit vlaszaad. In 1876 werd het verdween de olieslagerij en werd het pand verbouwd.
Onder de vlaggenmast werd het ‘oude’ huisnummer, bestaande uit een letter en cijfer, als herinnering aan de oude olieslagerij aangebracht.
Vraag 22: Welke letter is dit? Het antwoord is V.
Ga nu naar WP23 (N51 32.0(V+S)1, E004 27.431). Op dit perceel was van 1823 tot 1902 een ‘vrachterij tussen Rosendaal-Breda-Bergen op Zoom’ gevestigd. In 1902 werd er het kantoor met bovenwoning gebouwd. Het kantoor werd onder meer gebruikt ten dienste van het Parijse ‘Grand Magasins du Printemps’, als notariskantoor en als confectieatelier. Ook was ervan 1954 tot aan 1979 een natuursteenhandel gevestigd.
Vraag 23: Op dit gebouw zie je twee gevelstenen. Wat stellen zij voor?
Duif en Engel=W=5
Rund en Wijnvat=W=7
Driemaster en Haan=W=9
Boven de poort op WP24 (N51 32.0(W-G)5, E004 27.430) tussen de Bloemenmarkt nr. 5 en 7 hangt een gevelsteen.
Deze gevelsteen is vervaardigd door P. Grégoire en stelt een zittende vrouw voor, de Heilige Elisabeth, met een kroon op het hoofd en in haar handen een doek waarop zes rozen staan. Voor haar been houdt ze een schild met daarop het wapen van de voormalige gemeente Roosendaal en Nispen.
Vraag 24: Hoe luid het jaartal op de steen? Dit is X.
De gevelsteen op WP25 (N51 32.004, E004 27.39X) is gemaakt van zandsteen en is gedateerd in de tweede helft van de zestiende eeuw. De steen was oorspronkelijk niet beschilderd.
Vraag 25: Welk cijfer komt in het opschrift van de steen voor? Het antwoord is Y.
Ga nu naar het laatste WP26 (N51 31.997, E004 27.3Y2).
Het poortje dateert vermoedelijk uit 1780 en heeft een versiering in Lodewijk de Vijftiende stijl. In 1861 maakte de Frans schrijver Victor Hugo (1802- 1885) een reis door Nederland. Tijdens zijn bezoek aan Roosendaal beschrijft hij het poortje als een ‘joli bas-relief de la tonne de Heidelberg au-dessus dúne porte’.
Boven dit poortje vind je een gevelsteen van zandsteen. Je ziet een wijnvat en een aantal figuren.
Vraag 26: Hoeveel figuren zijn dat? Het antwoord is Z.
Na het verzamelen van alle antwoorden kan nu de eindlocatie van de cache berekend worden middels onderstaande formule:
N51 LP.FWZ, E004 VX.HA(J-C)