EC Górzno - Spiętrzone moreny czołowe w Buczkowie EarthCache

Spiętrzone moreny czołowe w Buczkowie

Obszar Pojezierza Dobrzyńskiego został ukształtowany podczas ostatniego zlodowacenia kontynentalnego, które miało miejsce około 19-17 tys. lat temu. Lądolód skandynawski nasuwał się z północy na południe, rzeźbiąc podłoże i przekształcając powierzchnię terenu. Po osiągnięciu swojego maksymalnego zasięgu zaczął powoli tracić masę i jego czoło zaczęło się cofać. Wycofywanie się lądolodu jest wynikiem szybszego ubytku masy lodu niż jej dopływu. Przestrzennie obserwujemy to jako cofanie się czoła lądolodu, ale w tym czasie następuje także ubytek jego masy i powolny spadek grubości lodu na całej powierzchni. Postępująca degradacja lądolodu została na pewien czas zahamowana w rejonie Górzna, gdzie jego czoło ustabilizowało swój przebieg i spływające po powierzchni lodu wody roztopowe zrzucały duże ilości materiału osadowego na styku czoła i wolnej od lodu powierzchni terenu.

Lądolód wkraczając na obszar w rejonie Górzna przykrył wcześniejszą rzeźbę terenu, zupełnie różną od tej, którą obserwujemy obecnie. Na linii dzisiejszej doliny Brynicy przed ostatnim zlodowaceniem istniało podłużne obniżenie terenu, prawdopodobnie dolina rzeczna, na linii której lądolód mógł nieco szybciej sie przemieszczać. W okresie tzw. fazy kujawsko-dobrzyńskiej, czyli w czasie gdy wycofujące się czoło lądolodu wyhamowało w rejonie Górzna, na linii dawnego obniżenia doszło do zjawiska nazywanego szarżą lodową. Szarża lodowa to nagłe przyspieszenie ruchu lodu w pewnej części lądolodu, która jest do tego predysponowana. Takim miejscem było dawne obniżenie, którego osią jest współcześnie rzeka Brynica. Przyspieszenie ruchu lodu spowodowało zepchnięcie osadów piaszczystych, odkładanych przed czołem lądolodu, i spiętrzenie w łukowato wygiętym pasie szerokości kilku kilometrów.

Wyraźne łuki wzgórz występujące w rejonie Buczkowa, Diabelca, Falku, Czarnego Bryńska i Brzezin są śladem po gigantycznym "spychaczu", którym było czoło lądolodu kilkanaście tysięcy lat temu. Spiętrzone osady były to przede wszystkim piaski i żwiry sandrowe, które odkładały wody wypływające z lądolodu. Poza tym włączone w skład młodych wzgórz były starsze osady mułkowe pochodzące z dawnego zbiornika zastoiskowego, który funkcjonował przed czołem lądolodu i został później przykryty grubszymi osadami. Badania geologiczne prowadzone na tym terenie w latach 90. udokumentowały kilka dużych wzgórz będących śladem spiętrzania osadów przez czoło lądolodu. Obecnie, w świetle nowych danych i metod badawczych większość wzniesień występujących na tym obszarze nazwanym lobem lodowcowym Brynicy powstała w wyniku spiętrzenia. Poszczególne wzniesienia mają zróżnicowaną wysokość, od kilku do kilkunastu metrów licząc od podstawy. Cechą charakterystyczną jest układanie się w łukowate ciągi, nawiązujące do zarysu dawnego czoła lądolodu. Między wzgórzami i pagórkami występują głębokie obniżenia powstałe w wyniku wytopienia zagrzebanych w osadach piaszczystych brył lodu oderwanych od czoła. Głębokość tych zagłębień sięga do kilku metrów.

Pytania

1. Stoisz na koordynatach earthcachea. Policz ile wzgóż morenowych widać z tej pozycji?

2. Gdzie w najbliższej okolicy Górzna i Lidzbarka znajduje się inne, duże wzgórze spiętrzonej moreny czołowej?

3. Ile tysięcy lat temu doszło do prawdopodobnej szarży lodowej w rejonie Buczkowa? +/- 1 tys. lat

EC Górzno - Push Moraines in Buczkowo

The Dobrzyńskie Lake District was formed during the last continental glaciation, about 19-17 thousand years ago. The Scandinavian ice sheet was moving south, creating new land forms as it moved. After having reached its maximum range, it started to lose mass and its terminus started to retreat. Glacier retreat occurs when when more ice is being lost than is replenished by flow. A retreat of the glacier’s terminus can be noticed in the process, as well as a loss of ice mass and a gradual thinning of the ice layer on the surface. The progressive degradation of the ice sheet in the area of Górzno was inhibited for a certain period, during which the track of the terminus was stabilized and a lot of debris was distributed on the border of the terminus by glacial meltwater.

Upon entering the area of Górzno, the ice sheet covered all former land forms, which used to be completely different than those we can see nowadays. Before the last glaciation, there used to be an elongated lowered part of land, located along the present valley of the Brynica River – most probably it was another river valley. It made the ice sheet travel faster. During the Kujawsko-Dobrzyńska phase, when the retreating glacier terminus was inhibited in the area of Górzno, a rapid advance of the ice sheet occurred along the former lowered part of land. Such phenomenon happens when the moving ice in a predisposed part of the ice sheet suddenly gains velocity. Here it happened right at the lowered part of land, the Brynica River being its axis. The acceleration of the movement caused sand sediments to be accumulated in front of the glacier terminus and deposited in an arch-shaped form, several kilometers wide.

The distinct arch-shaped hills in the area of Buczkowo, Diabelec, Falk, Czarny Bryńsk and Brzeziny are remnants left by a gigantic ‘bulldozer’ from a dozen thousand years ago – the glacier terminus. Deposited by meltwater flowing from the ice sheet, the sediments are composed mainly of sand and gravel from outwash plains, as well as of older silt sediments from a sedimentary basin, which had been formed in front of the terminus and later got covered with coarse sediments. According to the results of geological research conducted in the area in the 1990’s, the large hills were formed as a result of heaping up of sediments by the glacier terminus. New technologies helped to prove that most of the hills in the area of the Brynica ice tongue were formed by heaping up. Their height varies from a few meters to a dozen meters or more. Their most characteristic feature is an arch-shaped, chain-like formation, reflecting the former shape of the glacier terminus. Between the hills there are several meters deep hollows, formed by melting of detached chunks of ice, which were buried in the sand.

Tasks

1. You stand on EarthCache coordinates. Count how many moraine hills seen from this position?
   
    

2. Where, in the closest proximity of Górzno and Lidzbark, is another large hill of a push moraine located?

3. How many thousand years ago did the supposed rapid advance of the glacier occur near Buczków? (+/- 1000 years)

Moment erscheint die deutsche Beschreibung