Be smart, be an EarthCacher - geology rulez! ;)
Acknowledgment: Paweł Woźniak MSc / Polish Geological Institute-National Research Institute
Podziękowanie: mgr Paweł Woźniak / Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy
Notatnik Pawła widzicie obok, Darth Vader to jego Alter Ego ;)
Kamieniołom w Kielnikach zaprasza wszystkich na spacer po dnie jurajskiego morza! Zdanie brzmi jak dobry slogan reklamowy. Czy to możliwe? Ależ tak! Wyobraźmy sobie Jurę Krakowsko-Częstochowską 150 mln lat temu...
Ciepłe powietrze muska delikatnie powierzchnię błękitnego morza z którego wynurzają się od czasu do czasu archipelagi większych i mniejszych wysp. Jego wody opanowane były przez gąbki, koralowce, ramienionogi, amonity, belemnity. Patrolowały je także szybkie ichtiozaury, długoszyje plezjozaury oraz majestatyczne mozazaury. Świadkami tamtych dni, są widoczne dziś na powierzchni terenu ostańce oraz liczne skamieniałości. Przyjrzyjmy się więc uważnie podniesionemu z ziemi kamieniowi, bo tutaj prawie każdy kamień może nam opowiedzieć jakąś pasjonującą historię.
Gąbka, detal... / photo & background photo: hanbei
Wapień skalisty, to jedna z ciekawszych odmian skał węglanowych, którą zobaczyć możemy w obrębie kamieniołomu. Swoje powstanie zawdzięcza niepozornie wyglądającym na pierwszy rzut oka bezkręgowcom – gąbką (Porifera). Występowały one wówczas masowo i narastały na dnie (pokolenie po pokoleniu) tworząc w ten sposób wysokie biohermy, czyli budowle wapienne przypominające rafy. Prostota i funkcjonalność, tymi słowami najlepiej scharakteryzować można gąbki. Zwierzęta te nie maja wyspecjalizowanych tkanek czy organów. Ich ciała zbudowane są tylko z dwóch warstw komórek – okrywającej oraz wewnętrznej z choanocytami (komórki kołnierzykowate opatrzonych wiciami); rozdzielonych substancją galaretowatą (mezoglea). W pionie utrzymuje je specyficzny szkielet (wewnętrzny) – rodzaj rusztowania składającego się z tzw. spikul przypominających kształtem igły. Woda wpływa do gąbki przez liczne otwory (ostia) i trafia do komór wyłożonych komórkami kołnierzykowatymi. Zostawiwszy w nich pokarm i tlen przechodzi do jamy wewnętrznej (paragaster), a następnie wypływa dużym otworem wyrzutowym (osculum). I tak całymi dniami, niczym dobrze funkcjonująca pompa, ciągle to samo od 542 mln lat, bo właśnie wtedy, w najstarszym okresie ery paleozoicznej (kambr) pojawiły się pierwsze gąbki.
Odpowiedzi proszę wysyłać za pomocą mojego profilu. Nie trzeba czekać na moją odpowiedź, można od razu logować. Jeśli coś będzie nie tak, zgłoszę się sam. Pamiętajcie proszę, że logi bez podesłanych odpowiedzi będą kasowane.
ZADANIA
- Odszukaj i zmierz średnicę gąbki widocznej na załączonej fotografii. Wynik pomiaru podaj w centymetrach.
- Ile "naweirconych" otworków ma ta gąbka (jest największą na tym bloku sklanym)?
- Przytwierdzone nieruchomo do podłoża gąbki, na pierwszy rzut oka przypominają bardziej przedstawicieli flory niż fauny. Nie powinien nas dziwić fakt, że w starożytności gąbki uważano za organizmy roślinne. W którym roku gąbki wydzielone zostały przez naukowców jako osobny typ zwierząt bezkręgowych?
- Zadanie opcjonalne: proszę nie spoilerować odpowiedzi, ale zdjęcie z kamieniołomu jest zawsze mile widziane ;)
A sponge – simplicity and functionality
On the left, background photo, you can see Paweł Woźniak MSc diary - he's Darth Vader' alter ego ;)
Kielniki’s quarry invites you for a walk at the bottom of Jurassic sea! Is this possible? Yes, it is. Let’s imagine a Jura of 150 million years ago... Warm air gently strokes the surface of the blue sea where archipelago of smaller and larger islands resurface from time to time. The waters are ruled by sponges, corals, brachiopods, ammonites and belemnites. They were also patrolled by fast moving ichtyosaurus, long-neck plesiosaurus as well as majestic mosasaurus. The witnesses of these days remained in the form of buttes and numerous fossils visible in the area. Let us then have a look at the raised from the ground stone – almost every stone could tell us a passionate story.
A massive limestone is one of the most interesting varieties of carbonic rocks, which can be seen in the quarry area. Its rise was aided by an inconspicuous looking invertebrate – a sponge (Porifera). Sponges existed in great numbers back then and developed at the bottom of the sea (generation after generation), forming this way high bioherms – limestone forms reminiscent of reefs. Simplicity and functionality are the main features of a sponge. The animals lack specialized cells or organs; their bodies are built from two layers of cells – the covering and the internal with choanocytes (collar cells); split from mesohyl (mezoglea – a jelly-like substance). A specific (internal) skeleton maintains it in the section; the skeleton is a type of scaffolding consisting of spicules, reminiscent of needles. Water enters the sponge through numerous openings (ostia) and goes through the chambers consisting of collar cells. Leaving food and air there, it goes to paragaster (internal cavity) and later goes out through a large opening to the outside (osculum). This occurs for the whole day, like a well-oiled engine, each day, the same for 542 million years – as this is the time when in the oldest Paleozoic era (the Cambrian) first sponges appeared.
Replies are to be sent via my profile. There’s no need to wait for my reply, you can log your answers straight away. If there’s anything wrong, you will be notified. Do remember though, that logs with no answers shall be deleted.
TASKS
- Find and measure the sponge’s diameter (enclosed picture). Result in cm.
- How many ‘drilled’ openings are visible on the sponge (the largest one in this block)?
- The sponges embedded to the bottom, at first glance remind us of flora, not fauna representatives. We should not be surprised though, the in the ancient times sponges were considered as plant animals. What was the year sponges started to be classified as invertebrates?
- Optional task: don’t spoil any of the tasks but a quarry photo will be a nice addition.
